Sala doświadczania świata (metoda Snoezelen)

Niektóre dzieci najchętniej w ogóle by z niej nie wychodziły i trudno im się dziwić. Sala doświadczania świata (SDŚ), bo o niej mowa, to wyjątkowe miejsce, zawieszone pomiędzy krainą fantazji a rzeczywistością. Przebywanie w niej to główny element oddziaływania tzw. metody Snoezelen, polegającej na intensywniej stymulacji polisensorycznej (wielozmysłowej).

Metoda Snoezelen opiera się na dostarczaniu różnorodnych, bodźców o walorach terapeutycznych osobie przebywającej w specjalnie zaaranżowanym pomieszaniu zwanym salą doświadczania świata. Ta technika jest szczególnie polecana dzieciom autystycznym, niepełnosprawnym intelektualnie, a także zdrowym maluchom już od 3 miesiąca życia oraz kobietom w ciąży.

Charakterystyka metody Snoezelen

Czym jest sala doświadczania świata?

Sala doświadczania świata to specjalne pomieszczenie, w którym znajdują się różnego rodzaju instalacje, sprzęty, akcesoria edukacyjne czy urządzenia mające pobudzać rozwój i funkcjonowanie zmysłów poprzez odbieranie nowych, atrakcyjnych bodźców w warunkach pełnego relaksu i odprężenia. W taki stan wprowadza wyjątkowa atmosfera sali; dopływ światła dziennego jest ograniczony lub nie ma go w ogóle, źródłem oświetlenia są projektory kolorów, lampy UV, lustrzane i błyskowe, zestawy światłowodowe, elementy fluorescencyjne, etc. Dodatkowy efekt osiągany jest dzięki emiterom zapachów, kominkom aromaterapeutycznym, efektom dźwiękowym.

Tego rodzaju miejsca tworzone są z myślą o wspomaganiu kompleksowej, wielopłaszczyznowej rehabilitacji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością oraz zaburzeniami rozwoju. Ponadto, w SDŚ coraz częściej realizowane są też inne cele (m.in. relaksacja, uwolnienie od stresu, napięć) różnych grup odbiorców, do których należą: kobiety w ciąży, zdrowe, prawidłowo rozwijające się dzieci oraz wszystkie inne osoby zainteresowane samorozwojem i metodą Snoezolen. Coraz częściej własną SDŚ dysponują niektóre przedszkola, żłobki oraz inne placówki opiekuńcze.

Przykładowe wyposażenie sali doświadczania świata

Poszczególne sale oświadczenia świata różnią się między sobą wystrojem i wyposażeniem, każda ma swój indywidualny charakter, jednak najczęściej w tego typu miejscach można znaleźć m.in.:

• suche baseny z piłkami (klasycznymi lub podświetlanymi ledowo);
• światłowody (wodospady, wyspy światłowodowe i in.);
• kolumny wodne, ściany wodne, akwaria;
• ścieżki sensoryczne;
• projektory obrazów i kolorów, stanowiska obiektów UV, prysznice świetlne;
• tory świetlno-dźwiękowe, platformy świetlno-dźwiękowe, dywany świetlne;
• hamaki, trampoliny, huśtawki, maty, siedziska-sakwy, pledy terapeutyczne, pufy z granulatem, poduszki, materace rehabilitacyjne, łóżka wodne;
• urządzenia lustrzane (kabiny, kule, etc.).

Cele metody Snoezelen

W zależności od potrzeb, odpowiednio dobrana stymulacja w SDŚ ma zadanie aktywizować lub wyciszać osobę w niej goszczącą. Oddziaływania terapeutyczne dostosowywane są do indywidualnych do potrzeb użytkownika sali. Terapeuci metody Snoezelen dbają o to, aby wizyta w sali doświadczania świata nie była przeciążeniem dla układu nerwowego, nie kojarzyła się z niczym nieprzyjemnym, nie podsycała ani nie generowała lęków. Są też niedyrektywni - co oznacza, że pozwalają odwiedzającym salę samodzielnie wybierać rodzaj aktywności, raczej „podążają" za nimi, dając możliwość wyboru zajęć czy bodźców, a także czasu koncentrowania się na nich niż narzucają konkretne formy działań. To sprawia, ze nawet najmłodsi czują się tam dobrze i swobodnie.

Korzystanie z zasobów sali doświadczania świata korzystnie wpływa na zdolność koncentracji, wspomaga pamięć, spostrzegawczość, zdolności do nauki, motywację do samodzielnej aktywności. Oddziaływanie polisensoryczne sprawia, że analizatory zmysłowe lepiej funkcjonują, poprawia się umiejętność przetwarzania wrażeń sensorycznych, „oswojenie” różnych bodźców (wzbogacanie indywidualnej bazy doświadczeń, zmniejszenie leków, zniesienie nadwrażliwości dotykowej, słuchowej, itd.).

Zajęcia w sali doświadczania świata

Warsztaty grupowe

Warsztaty grupowe w sali doświadczania świata aranżowane są na ogół dla zorganizowanych wycieczek, np. z przedszkoli czy szkół. Najczęściej zajęcia dla grup mają określony temat np. „Łąka” , „Kosmos” czy „Morskie głębiny” i pozwalają uczestnikom przenieść się w zupełnie inną rzeczywistość niż ta, którą znają. Takie „sesje” najczęściej trwają około godziny, zachęcają dzieci do współdziałania, aktywności, rozwijają ich zainteresowania oraz pobudzają ciekawość świata.

Zajęcia indywidualne

Do sal doświadczania świata najczęściej przychodzą dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, możliwy jest tam seans indywidualny 1:1 z terapeutą, podczas którego realizowane są określone cele terapeutyczne. Pacjent ma możliwość wybierania form aktywności, z kolei zadaniem specjalisty jest umożliwienie mu tego oraz dyskretne kierowanie ku stymulacjom najbardziej wskazanym przy konkretnej dysfunkcji czy zaburzeniu.

Dodatkowe możliwości sali doświadczania świata

Niektóre prywatne SDŚ oferują wynajęcie tych pomieszczeń w określonym celu pozaterapeutycznym, np. organizacji urodzin dziecka w nietypowej, „magicznej” scenerii sali, zabaw kierowanych, animacji. W części sal doświadczania świata odbywają się zaaranżowane warsztaty z relaksacji dla osób dorosłych, a także zajęcia ogólnorozwojowe dla wszystkich grup odbiorców, w niektórych obiektach możliwe jest również wykupowanie karnetów na wejścia.

Oddziaływanie metody Snoezelen na zmysły

Wzrok

Atrakcyjne i przyciągające oraz tak odmienne od codziennych bodźce wizualne, które oferuje SDŚ ułatwiają koordynację wzrokowo-ruchową (ręka-oko, itd.), ćwiczą koncentrację, spostrzegawczość, usprawniają procesy syntezy i analizy wzrokowej, pobudzają wyobraźnię, kreatywność, ciekawość, mobilizują do podejmowania aktywności.

Słuch

Specjalnie wyselekcjonowane bodźce słuchowe emitowane podczas seansu w SDŚ mają za zadanie uczyć różnicowania dźwięków, podążania za nimi (lokalizowanie ich źródeł), zmniejszenie nadwrażliwości słuchowej i lęku przed różnymi odgłosami. Co więcej, takie doświadczenia rozwijają pamięć słuchową, zdolność różnicowania dźwięków otoczenia, mogą też rozwinąć muzykalność.

Dotyk

Korzystanie ze ścieżki sensorycznej, na której odbywa się zwykle chodzenie, raczkowanie czy ćwiczenie „taczki" stymuluje zmysł dotyku (stąpanie i dotykanie różnych faktur, miękkich, twardych, kłujących, chropowatych, szorstkich, łaskoczących), znosi nadwrażliwość tego zmysłu, podobnie działają ćwiczenia z wałeczkami-masażerami, w suchym basenie, z wykorzystaniem materiałów sypkich, itp. Podczas zajęć w sali doświadczania świata możliwe jest też nabywanie doświadczeń dotykowych poprzez odkrywanie opozycji: ciepło-zimno, suche-mokre, gładkie-szorstkie.

Węch

Poprzez stymulację narządu węchu (odbywa się ona z wykorzystaniem emitorów zapachów, kominków do aromaterapii, olejków, świec), następuje aktywizacja tego biologicznego analizatora, gromadzenie wrażeń zmysłowych, zwiększanie wiedzy o świecie (kojarzenie obiektu z zapachem), a także wprowadzanie w stan relaksu, dostarczanie przyjemnych doznań.

Równowaga

Ćwiczenia na trampolinie, huśtawce, macie czy innych sprzętach i akcesoriach podwyższają ogólny poziom sprawności, równowagę, świadomość ciała, orientację w przestrzeni, pobudzają aktywność, ułatwiają też tzw. orientację w schemacie ciała, większą precyzję i celowość ruchów itd.

Autor: Aleksandra Bujas