Stany napadowe u dzieci - jak je rozpoznać?
Stany napadowe u dzieci, to wbrew pozorom stosunkowo częsty problem. Jest to szerokie pojęcie, pod którym kryją się zarówno napady drgawkowe, padaczkowe jak i niepadaczkowe. Drgawki są również najczęstszym powodem wizyt u neurologów dziecięcych.Średnią częstość występowania ocenia się na 4-6 przypadków na 1000 dzieci.
Zgodnie z definicją drgawkami nazywamy nagłe i mimowolne zaburzenia czynności mózgu mogące powodować m.in. utratę świadomości, nieprawidłową czynność ruchową, czuciową, a także zmiany zachowania i zaburzenia wegetatywne.
Drgawki gorączkowe – czym są?
Drgawki gorączkowe obecnie klasyfikowane są jako zespoły padaczkowe, jednak bardzo ważnym jest, aby odróżnić je od napadów padaczkowych. Podstawowym kryterium drgawek gorączkowych jest ich występowanie w związku czasowym z gorączką, nie stwierdzając przy tym zmian mogących sugerować zakażenie ośrodkowego układu nerwowego bądź zaburzeń jonowych. Chorują głownie dzieci w wieku od 3 miesiąca życia do 6 roku życia. Ocenia się, iż zapadalność wynosi około 500 na 100000 osób w ciągu roku.
Drgawki gorączkowe w znacznej większości przypadków występują pod postacią napadów uogólnionych toniczno-klonicznych. W ciągu życia dziecko ma zwykle do kilku takich napadów, które nie pojawiają się kilka razy podczas danej choroby przebiegającej z gorączką. Napad trwa zwykle kilka sekund ewentualnie minut, zwykle jednak nie przekracza kwadransu. W części przypadków drgawki gorączkowe mogą przebiegać nieco odmiennie. Wzrost temperatury jest niższy niż 38 stopni Celsjusza, napad trwa powyżej 15 minut, a drgawki nierzadko występują ogniskowo. Są to drgawki gorączkowe złożone.
Leczenie drgawek gorączkowym u dzieci powinno polegać przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej. Ważne aby wcześniej zebrać dokładny wywiad i ocenić związek czasowy napadu z gorączką. Niestety w większości przypadków lekarze widzą dzieci już po napadzie, który wystąpił w domu. Nie można zapominać również o tym, iż zakażenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego również przebiegają z gorączką, szczególnie dotyczy to niemowląt, u których objawy mogą być niecharakterystyczne. Natomiast przy rozpoznaniu drgawek złożonych u dziecka, warto zastanowić się, czy nie są spowodowane inną przyczyną niż gorączka, być może stanowiąc pierwszy objaw padaczki, ewentualnie innego zaburzenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.
Dzieci, które przebyły wcześniej drgawki gorączkowe wymagają wzmożonej kontroli. Ocenia się, iż średnio około 1/3 takich dzieci będzie miała w przyszłości kolejny napad. Należy zatem starannie kontrolować u nich temperaturę ciała podczas wszystkich chorób, nie dopuszczać do wzrostu temperatury powyżej 38 stopni Celsjusza za pomocą leków przeciwgorączkowych, a przede wszystkim chronić przed zakażeniami. Jeżeli zachodzi taka konieczność, w trakcie napadu drgawkowego w celu jego przerwania podaje się doodbytniczo diazepam zwykle w dawce 0,5mg/kg masy ciała. Nie powinno się go jednak stosować profilaktycznie. Zapobiegawczo można go podać tylko jeżeli wcześniejszy napad był długo.
Zobacz również:
Czym są napady padaczkowe?
Za napad padaczkowy uznaje się defekt czynności bioelektrycznej mózgu, wynikający z nadmiernego uwalniania z neuronów neuroprzekaźników. Jest to jedna z częstszych przyczyn z jakimi zgłaszają się rodzice z dziećmi do neurologów. W około 40% przypadków stwierdza się idiopatyczny charakter napadów. Uważa się, iż zaburzenia w tej grupie dzieci wynikają z defektów genetycznych. Zwykle u wszystkich chorych z daną wadą genetyczną napady będą do siebie podobne zarówno pod względem objawów jak i wieku wystąpienia. W kolejnych 40% przypadków napady stanowią objaw choroby m.in. zmian pourazowych, pozapalnych czy wad w obrębie kory mózgowej. Pozostałe padaczki klasyfikuje się jako skrytopochodne, w przypadku których nie dało się do tej pory określić etiologii.
Napad padaczkowy nie trwa zwykle więcej niż kilka minut, pojawia się nagle i znika, co znacznie utrudnia prowadzenie diagnostyki, dlatego bardzo ważny jest dokładny wywiad zebrany od rodziców. Objawy są bardzo urozmaicone, w zależności od typu padaczki. Mogą to być jedynie niewielkie zmiany ogniskowe w postaci drżenia grupy mięśni, np. mimicznych twarzy czy palca. Mogą to być również drgawki dotyczące połowy ciała, a także zmiany bardziej nasilone, takie jest utrata świadomości, krzyk, uogólnione drgawki kloniczno-toniczne, dodatkowo z bezdechem, nadmiernym ślinieniem się, mimowolnym oddawaniem kału i moczu oraz sinicą. Nie sposób wymienić wszystkie możliwe objawy, nie mniej każdy taki napad wymaga odpowiedniej diagnostyki.
Najczęściej wykonywanym badaniem u dzieci z podejrzeniem napadu padaczkowego jest EEG. Niestety wadą takiego badania jest to, iż aby stwierdzić zaburzenia w czynności elektrycznej mózgu charakterystyczne dla padaczki podczas badania musi wystąpić napad, co niekiedy jest niemożliwe, jeżeli napady cechują się małą częstotliwością. W celu wywołania takich napadów można zastosować hiperwentylację, fotostymulację lub utrzymywanie dziecka w stanie czuwania, nie pozwalając na sen. Zawsze należy pamiętać, iż u kilkunastu procent społeczeństwa wyładowania elektryczne w EEG przypominające napad padaczkowy są normą. W dalszej diagnostyce należy wykonać badania obrazowe. Mają one na celu potwierdzić objawowy charakter padaczki. Niekiedy można zrezygnować z badań obrazowych. Dotyczy to dzieci, u których stwierdza się charakterystyczne napady świadczące o podłożu genetycznym.
Przykładem napadu padaczkowego klasyfikowanego ze względu na charakterystyczne objawy, przebieg oraz wiek do zespołów padaczkowych jest dziecięca padaczka z napadami nieświadomości. Dotyczy ona głównie dziewczynek w wieku 4-10 lat. Rozwijają się one w sposób prawidłowy, nie stwierdza się u nich zaburzeń umysłowych, jednak występują u nich krótkotrwałe, niekiedy bardzo częste napady nieświadomości. Dziecko chwilowo „wyłącza się” ze świata zewnętrznego. Niekiedy może temu towarzyszyć kloniczny ruch powiek lub napinanie się mięśni tułowia. W celach diagnostycznych możliwe jest wywołanie takich napadów poprzez wykonywanie głębokich oddechów.
Innym znanym zespołem padaczkowym jest zespół Westa. Zwykle związany jest z uszkodzeniem mózgu na podłożu encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej, wad genetycznych, chromosomopatii, fakomatoz czy zaburzeń metabolicznych. Dotyczy zwykle dzieci w wieku 3-7 miesięcy. Stwierdza się u nich charakterystyczne napady zgięciowe, niekiedy z częstością nawet ponad 100 w ciągu dnia. Wraz z wiekiem objawy mogą zanikać, lub przejść w inną postać padaczki.
Co wiadomo o napadach niepadaczkowych?
Napady niepadaczkowe to stany napadowe przypominające padaczkę, lecz wynikające z innych mechanizmów, nie związanych z czynnością bioelektryczną mózgu. Do najczęściej spotykanych napadów niepadaczkowych zalicza się m.in. migrenę, omdlenia, tiki, łagodny napad kręczu szyi, onanizm u niemowląt, mioklonie przysenne niemowląt, a także drżenia noworodków oraz refluks żołądkowo-przełykowy.
Autor: Piotr Kuc
Źródła:
Richard E.Behrman, Podręcznik pediatrii-Nelson, Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o., Warszawa 1996
Kubicka Krystyna, Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010
Komentarze do: Stany napadowe u dzieci - jak je rozpoznać?