Szczepienie dziecka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi

Błonica, tężec i krztusiec należą do chorób wywoływanych przez bakterie. Zgodnie z obowiązującym w Polsce programem szczepień przed chorobami tymi można się uchronić dzięki przyjęciu szczepionki skojarzonej DTP. Z racji tego, że choroby te mogą okazać się niebezpieczne dla dziecka konieczne jest postępowanie profilaktyczne.

Błonica jest chorobą wywoływaną przez bakterię nazywaną maczugowcem błonicy. Schorzenie to może powodować zapalenie krtani, uszkodzenie serca i nerwów. Poza tym w dużym stopniu wpływa na pojawienie się problemów z oddychaniem. Pomimo prowadzonego leczenia około 10-20% dzieci cierpiących na tę chorobę umiera.

Tężec jest chorobą wywoływaną przez laseczkę tężca, która odpowiedzialna jest za produkowanie toksyn uważanych za bardzo silne trucizny. Z przetrwalnikami tej bakterii spotkać się możemy w glebie, kurzu, mule czy zardzewiałych przedmiotach. Dostają się do organizmu człowieka poprzez zabrudzoną skórę. Tężec nie należy do lekkich chorób. Głównymi objawami są silne i długotrwałe skurcze mięśni (które czasem prowadzą nawet do złamania kości), drgawki i zaburzenia przytomności jak również zaburzenia oddychania. Schorzenie to powoduje śmierć około w przypadku ok. 10-50% chorych nawet w sytuacji, gdy odbywa się prawidłowe leczenie.

Przyczyną pojawienia się krztuśca jest bakteria nazywana pałeczką krztuśca. Głównym objawem choroby jest przewlekły intensywny kaszel, którego napady są dla organizmu bardzo męczące. Nierzadko pojawiają się również wymioty. Małe dzieci mogą również doświadczyć bezdechu i drgawek. Choroba ta często wiąże się z powikłaniami, do których należy zapalenie płuc lub uszkodzenie mózgu. Schorzenie utrzymuje się przez ok. 4-6 tygodni, a same objawy mogą trwać nawet kilka miesięcy. Zdarza się, że krztusiec prowadzi do śmierci, zwłaszcza w przypadku niemowląt.

Czy istnieje ryzyko, że niezaszczepione dziecko zachoruje?

Polska jest krajem, w którym ryzyko zachorowania na wyżej opisane choroby jest raczej niewielkie. Dzieje się tak dzięki profilaktycznym szczepieniom, które nie tylko zwiększają odporność dzieci, ale również w znacznym stopniu ograniczają ilość osób będących nosicielami bakterii. Błonica i tężec praktycznie nie występują w Polsce, jednak to nie oznacza, że nie należy szczepić dzieci. Krztusiec pojawia się głównie u nastolatków i dorosłych, u których występuje zmniejszenie poziomu odporności. Choroba przebiega jednak w sposób łagodny. Z racji tego, że w Polsce notuje się około 1800-3000 zachorowań rocznie na krztusiec ryzyko zetknięcia się z osobą chorą jest dość duże. Aby zapobiec zachorowaniu dziecka na błonicę, tężec czy krztusiec należy poddawać je szczepieniom ochronnym, które skutecznie zapobiegają wystąpieniu chorób.

Jak wyglądają szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi?

Szczepienie przeciwko tym chorobom jest prowadzone za pomocą szczepionki skojarzonej, tzw. DTP, która jest w stanie chronić jednocześnie przed błonicą, tężcem i krztuścem. Szczepionka ta znajduje się w gronie szczepionek nieżywych. Zawiera nieaktywne toksyny błonicy oraz tężca jak również zabite pałeczki krztuśca bądź oczyszczone białka tej bakterii. Wyróżniamy dwa rodzaje tych szczepionek, tzn. szczepionkę całokomórkową (DTPw), w której są całe, zabite bakterie krztuśca oraz szczepionka bezkomórkowa (DTPa), w której jest kilka oczyszczonych białek bakterii krztuśca. 

Kompletne szczepienie jest bardzo skuteczne. Przyjmuje się, że ok. 87-99% dzieci nie choruje na błonicę po przyjęciu szczepionki. Natomiast pozostałe przypadki mają bardzo łagodny przebieg. W przypadku tężca można mówić o 70-100% dzieci, u których choroba się nie pojawia. Po otrzymaniu szczepionki na krztusiec nie choruje wcale 71-78% dzieci, natomiast w 85% przypadków choroba ta ma bardzo łagodny przebieg. By zwiększyć skuteczność ochrony przed tymi trzema chorobami należy także poddawać się szczepieniom powszechnym, które wpływają na zmniejszenie liczby nosicieli bakterii. Z racji tego, że odporność po szczepieniu wraz z biegiem czasu ulega zmniejszeniu konieczne jest powtarzanie szczepień co kilka lat.

Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane?

Szczepionka DTP dość często przyczynia się do pojawienia niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP). Główną przyczyną tego jest występujący w szczepionce składnik krztuścowy. Z reguły NOP pojawia się w przeciągu 48 godzin od szczepienia, jednak istnieją przypadki gdy objawy uwidaczniają się później.

Do typowych NOP po szczepieniu należą:

Niektóre sytuacje oraz choroby układu nerwowego wpływają w znacznym stopniu na ryzyko pojawienia się objawów neurologicznych podczas gorączki, która w większości przypadków występuje po podaniu DTPw. 

Kiedy i w jaki sposób szczepić dziecko?

O kompletnym szczepieniu możemy mówić po podaniu 4 dawek szczepionki. Pierwsza taka dawka jest podawana między 6 a 8 tygodniem życia dziecka, kolejne dwie w 3-4 i 5-6 miesiącu życia, a czwarta w 16-18 miesiącu życia. Szczepionka podawana jest domięśniowo.

Których dzieci nie powinno się szczepić?

Chociaż szczepionki przeciwko krztuścowi nie wiążą się z występowaniem trwałych następstw zdrowotnych, to jednak nie należy szczepić dzieci, u których mamy do czynienia z postępującymi chorobami mózgu. W sytuacji gdy dziecko cierpi na niepostępujące choroby neurologiczne lekarz może odłożyć szczepienie przeciwko krztuścowi do czasu, aż stan zdrowia dziecka się unormuje lub zdecydować się podać szczepionkę bezkomórkową. W przypadku dzieci, u których po szczepieniu DTPw pojawił się bardzo poważny NOP należy rozważyć kontynuację szczepienia za pomocą szczepionki bezkomórkowej (DTPa). Szczepienie powinno zostać bezwzględnie odroczone w przypadku dzieci, u których po podaniu szczepionki wystąpiły dość poważne zaburzenia neurologiczne. W każdym przypadku decyzja o zaniechaniu szczepienia przeciwko krztuścowi powinna zostać skonsultowana z lekarzem. W sytuacji gdy dziecko zostanie całkowicie zwolnione z szczepień przeciwko krztuścowi należy skonsultować się z lekarzem co do szczepienia przeciwko błonicy i tężcowi (DT).

Czy szczepienie jest płatne?

Szczepionka całokomórkowa (DTPw) jest szczepionką bezpłatną oferowaną w ramach programu szczepień ochronnych. Szczepionki bezkomórkowe (DTPa) nie są płatne w przypadku tych dzieci, u których występują istotne przeciwwskazania do szczepienia DTPw. Szczepionki DTPa są płatne dla większości dzieci, które nie skończyły 2 roku życia. Koszty wiążą się również ze szczepionkami wieloskładnikowymi, w których skład wchodzi DTPa.