Zaburzenia rytmu serca u dzieci

Zaburzenia rytmu serca (arytmia), występuje wówczas, gdy rytm serca jest niemiarowy, nieregularny, arytmiczny, zbyt wolny lub zbyt szybki dla danego wieku dziecka. Na dzień dzisiejszy trudno jest zdiagnozować przyczynę częstości pojawiania się tych zaburzeń u małoletnich, ponieważ jest ona  nieokreślona z powodu braku szczegółowych badań epidemiologicznych.

Zaburzenie rytmu serca może występować w każdym okresie życia dziecka. Początek może mieć już w okresie płodowym. Najczęściej arytmia pojawia się sporadycznie lub okresowo, a jej podstawowym objawem jest częstoskurcz napadowy z prawidłowymi zespołami QRS, nazywany również częstoskurczem nadkomorowym.

Przeważnie zaburzenia rytmu serca tworzą się w mechanizmie re-entry. Dodatkowo, serce dziecka z arytmią może być odpowiednie konstrukcyjnie lub zmienne, na przykład podczas procesu zapalnego, kardiomiopatii lub wady serca przed lub po kuracji kardiochirurgicznej. Różne rodzaje zaburzenia pracy serca są zależne od wrodzonej wady genetycznej organu, od jego operacji, wieku w którym dochodzi do jego operacji oraz od aktualnego stanu hemodynamicznego chorego.

Do zaburzeń rytmu serca najczęściej dochodzi w wyniku:

• powiększenia jamy serca,
• przerostu serca mięśniowego,
• niewydolności serca,
• przerostu elektrolitowego,
• przerostu hormonalnego,
• infekcji, zatrucia, działania leków,
• wysiłku fizycznego i stresu.

Objawy zaburzenia rytmu serca u dzieci

Najczęściej symptomami zaburzenia rytmu serca są bóle w klatce piersiowej, zawroty głowy, mroczki przed oczami, częste zasłabnięcia i utraty przytomności oraz rzadziej występujące zatrzymania krążenia. Głównym objawem arytmii u dziecka jest częstoskurcz, który diagnozuje się, gdy małoletni odczuwa szybkie bicie serca, tak zwane palpitacje. Należy wtedy ustalić, kiedy pierwszy raz pojawiło się zaburzenie, jak często ono występuje, ile trwa, czy doszło do zatrzymania krążenia, czy arytmia ustępuje, czy jest przerywana, czy dziecko było leczone i czy aktualnie otrzymuje lekarstwa. Ważne jest przeprowadzenie wywiadu z rodziną, by uzyskać więcej informacji na temat chorób genetycznych, jakie występują u bliskich, ponieważ pozwala on oszacować możliwe ryzyko zgonu u badanego. Zebrane informacje stanowią fundament do wprowadzenia odpowiedniego działania terapeutycznego.

Postępujące objawy zaburzenia rytmu serca u dzieci

Zaburzenia rytmu serca, które trwają długo i nie są zdiagnozowane, mogą doprowadzić do uszkodzenia mięśnia sercowego z początkującą niewydolnością tego organu oraz może być to powodem nagłych utrat przytomności i rzadziej pojawiających się zatrzymań krążenia.

Diagnozowanie arytmii

Każde badanie diagnozujące chorobę powinno być indywidualne i uzależnione od danego stanu dziecka i rodzaju jego arytmii. Wykonywane badania to:

• rutynowy 12-odprowadzeniowy zapis elektrokardiograficzny (EKG). Jest to pierwsze badanie wykonywane, gdy dochodzi do rozpoznania zaburzenia rytmu serca. Stanowi ono podstawę w zidentyfikowaniu arytmii. Podczas diagnostyki badań, zawsze należy uwzględnić wiek dziecka.
• Holterowski ambulatoryjny zapis EKG pozwala rozpoznać przejściowe i bezobjawowe zaburzenia rytmu serca. Badanie to umożliwia opracowanie związków pomiędzy objawami, a zmianami w pracy serca.
• System rejestracji EKG pozwala na dokonanie zapisu EKG w momencie pojawienia się u badanego rzadko występujących i trudnych do przewidzenia objawów.
• EKG przez telefon jest nowoczesną technologią, która umożliwia wielodniowe i ciągłe monitorowanie rytmu serca u chorego.
• Uśredniony zapis EKG umożliwia zidentyfikowanie późnych potencjałów komorowych, które obrazują możliwość częstego występowania arytmii.
• Test pochyleniowy (pionizacyjny) jest używany podczas oceny występujących omdleń spowodowanych zaburzeniem rytmu serca.
• Test z lekami stosowany jest w rozpoznaniu zespołu Brugadów.
• Próba wysiłkowa umożliwia u niektórych dzieci wykrycie objawów związanych z arytmią, na przykład ból w klatce piersiowej.
• Przezprzełykowe badanie elektrofizjologiczne pozwala zdiagnozować częstoskurcz. Badanie to jest dobrze odbierane przez dzieci, jest najmniej inwazyjne.

Leczenia zaburzenia rytmu serca u dzieci

Podstawowymi metodami leczenia arytmii jest między innymi pobudzenie nerwu błędnego, który umożliwia przerwanie częstoskurczu. Kolejnym skutecznym działaniem w przypadku noworodków i niemowląt jest wykonanie okładu z lodem, który kładziony jest na twarz lub klatkę piersiową. Gdy u dzieci występuje przerywany częstoskurcz, najlepszą metodą kuracji, jest leczenie farmakologiczne. W przypadku pogorszenia się stanu chorego, należy wykonać kardiowersję elektryczną. Metoda, która uważana jest za najskuteczniejszą w ostatnich latach, to przezskórna ablacja prądem o częstotliwości radiowej (RF), która uznawana jest za badanie ratujące życie u chorych, u których diagnozuje się kardiomiopatię tachyarytmii.

Rokowania u dzieci z zaburzeniami rytmu serca

Rokowanie jest dobre, jednak wśród niektórych dzieci z niemiarowym biciem serca istnieje ryzyko zgonu. Ważne jest podczas rozpoznania arytmii wyselekcjonowanie poziomu choroby u pacjentów, u których diagnozuje się zasłabnięcia, utratę przytomności, zbyt gwałtowne wstrzymanie krążenia oraz powiększającą się niewydolność serca.

Autor: Agata Litwin