Zająknięcia u dzieci – wada wymowy czy normalny etap rozwoju?

Na etapie rozwoju dziecka, rzeczą naturalną są zaburzenia mowy. Mają one charakter rozwojowy i zwykle ustępują około 5 roku życia. Zdarza się, że zamiast tego niepłynności nasilają się. Wówczas powinniśmy zgłosić problem specjaliście, który pomoże nam pozbyć się wady u naszego dziecka.

Na etapie rozwoju mowy zaburzenia są nieuniknione

Dziecko wraz z wiekiem przechodzi przez kolejne etapy kształtowania się mowy, zaczynając od pierwszych dźwięków, słów, zdań. Pokonuje drogę od mowy dziecięcej do rozbudowanej i dojrzałej. Bywa jednak, że u niektórych dzieci proces przyswajania sobie języka odbywa się wolniej.

Taki malec nie potrafi koordynować wszystkich czynności niezbędnych do produkowania mowy, stąd w jego wypowiedziach brak płynności, są one niezdecydowane. Na tym etapie rozwoju jest to jednak rzeczą naturalną i dorośli nie powinni oczekiwać od dzieci, że będą one od razu mówić płynnie - nauka poprawnego mówienia to proces długotrwały, podczas którego rodzice powinni być przygotowani na różne związane z tym niepłynności.

Istota jąkania

Jedną z wad wymowy, wynikających z problemów ze sprawnością języka, jest jąkanie się. W większości przypadków rozpoczyna się przed 8 rokiem życia i nasila się podczas rozmowy z obcymi. Jest to utrata kontroli nad produkowaniem wypowiedzi, zaburzenie płynności jej tempa i rytmu, a także brak kontroli nad mięśniami artykulacyjnymi. Jąkający się mają wrażenie, że słowa, z których wyartykułowaniem mają trudność, są już sformułowane, ale utykają gdzieś na drodze do ich wypowiedzenia.

Skąd się bierze jąkanie?

Wynika ono z dyskoordynacji oddechu, fonacji i artykulacji. Początek jąkania może wystąpić, kiedy dziecko zaczyna, chodzić do przedszkola, szkoły, dojrzewa biologicznie. Powiększa się jego zasób słownictwa, co jest wielką radością dla rodziców i wskazuje na rozwój świata zewnętrznego. Powstaje także coraz więcej okazji do rozmów i często dzieci nie potrafią pogodzić tego co chcą powiedzieć, z tym co wyrazić potrafią. Można więc uważać, że tego typu zaburzenia są jak najbardziej normalnym etapem w rozwoju dziecka.

Zobacz również:

Niezależnie od stopnia zaawansowania wady, u niemal 80 % dzieci, jąkanie ma łagodny charakter i ustępuje samoistnie. Niestety zdarza się, że zaburzenie nie ustępuje, a pogłębia się. Przyczyny tego stanu rzeczy mogą być różne. Stwierdza się, że jest ono w dużej mierze zależne od nastawienie osób dorosłych do niepłynności mowy dziecka i ich tolerancji wobec tego zjawiska.

Zniecierpliwienie, ciągłe poprawianie i nieprzychylna postawa otoczenia pogłębia ten stan. Nie należy zwracać dziecku uwagi na zdarzające się zająknięcia, a tym samym zawstydzać go. To właśnie świadomość o tym, że maluch nie spełnia oczekiwań innych doprowadza go do stanów lękowych, przesadnie koncentruje się i utrwala wadę.

Rodzaje zaburzeń

Niepłynność w mówieniu, czyli potoczne jąkanie się może mieć trzy postacie. Niepłynność semantyczna to brak swobodnego przechodzenia z myśli jednaj do drugiej. Dziecko stosuje wiele pauz, powtórzeń i ma skłonności do zaczynania zdać od samogłosek. Kolejne z zaburzeń to niepłynność syntaktyczna. Polega ona na trudności przechodzenia z jednej struktury gramatycznej do drugiej.

Polega to na ciągłym poprawianiu się, a także powtarzaniu przyimków i spójników. Ostatnia z niepłynności nosi nazwę fonologicznej, a objawia się kłopotami w przechodzeniu od jednej artykulacji do drugiej, co w efekcie powoduje przeciąganie i potarzanie głosek, co zmienia tempo w obrębie jednej wypowiedzi.

Etapy jąkania

Jąkanie było i jest nadal przedmiotem wielu badań. Na ich podstawie wyróżniono 4 etapy rozwoju jąkania u dzieci. W pierwszym maluch nie ma poczucia, że mówi się niepłynnie, nie zwraca na to uwagi i nie czuje się też sfrustrowane z tego powodu. Przedłuża głoskę lub sylabę, która zazwyczaj zaczyna wypowiedź. W drugim, powtórzenia te i wydłużenia stają się coraz częstsze, silniejsze i bardziej wyraźne.

W trzecim, zmienia się nieco nastawienie i dziecko zaczyna dostrzegać pewne trudności w mówieniu. Zaczyna unikać pewnych słów, z obawy, że wypowie je niepłynnie. Towarzyszą temu drżenia narządów artykulacyjnych, zaciśnięcia wiązadeł głosowych oraz zaburzenia oddychania. Okres czwarty to ten, w którym w wyniku wcześniejszych spostrzeżeń, pojawia się lęk przed mówieniem połączony z pełną świadomością zaburzenia.

Wzrasta nie tyle obawa przed pewnymi dźwiękami, wyrazami, osobami i sytuacjami, ale rozwija się ogólny niepokój. Jąkające się dziecko wini się za nieudane konwersację, czuje wrogość do siebie i słuchaczy. Te zmiany w jego osobowości również mają duży wpływ na utrwalenie się wady, co zmniejsza oczywiście prawdopodobieństwo poprawy.

Terapia

Jako, że jąkanie jest wielkim problemem zarówno dla dziecka jak i osób z jego najbliższego otoczenia, tak trzeba wiele wysiłków i starań, aby wadę tą wyeliminować. Mowa o terapii, która dobrze poprowadzona może całkowicie przywrócić zdolność płynnej wypowiedzi. Jąkające się dziecko bez wątpienia potrzebuje wiele miłości, zrozumienia i cierpliwości. Fachową pomocą otoczy nas logopeda, a w skrajnych przypadkach, gdzie powodem zaburzenia jest nerwica, maluch będzie wymagał psychoterapii.