HPV cichy zabójca

Dotyczy 1,4 miliona kobiet na całej kuli ziemskiej. Kiedy daje o sobie znać, zwykle jest już za późno. Długo rozwija się niezauważony, siejąc spustoszenie w kobiecym organizmie. Pozostaje utajony przeciętnie od 3 do 10 lat. Jest drugim na świecie, co do częstości rakiem, który dotyka kobiety i zarazem drugą, co do częstości przyczyną zgonów, spowodowanych nowotworami wśród kobiet.

Każdego roku ponad 500 tys. kobiet na świecie zapada na tę groźną chorobę. Około 300 tysięcy umiera. W Polsce co roku tę straszną diagnozę słyszy ponad 3300 kobiet, połowa z nich umiera.

Za nowotwór odpowiedzialne są niektóre typy wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Szczególnie groźne odmiany tego wirusa to HPV 16 i 18, które są przyczyną ponad 2/3 przypadków RSM. Wirus występuje na całym świecie, a ponad połowa ludzi ulega w swoim życiu choć raz zakażeniu HPV.

Rak szyjki macicy rozwija się, kiedy uszkodzone komórki nabłonka szyjki macicy zostaną zakażone onkogennym wirusem HPV i zaczynają się bardzo szybko dzielić. Komórki te mogą, gromadząc się w jednym miejscu, utworzyć guz, który może naciekać okoliczne tkanki stając się realnym zagrożeniem dla życia.

Wirus HPV przenoszony jest podczas kontaktów seksualnych. Ryzyko rośnie wraz z pojawieniem się kolejnych partnerów seksualnych.

Wirus może podstępnie rozwijać się przez wiele lat, nie dając żadnych niepokojących objawów. Nowotwór najczęściej dotyka kobiety pomiędzy 40, a 59 rokiem życia po wielu latach od zakażenia wirusem HPV. Rozwój choroby zwykle przypada w momencie, kiedy kobieta jest w szczycie swojej aktywności zarówno zawodowej jak i rodzinnej. Niestety zarówno zmiany przedrakowe, jak i rak we wczesnym stadium nie manifestują się w widoczny sposób. Jedyne występujące objawy mogą być związane z zapaleniem szyjki macicy (cervicitis).

Inne objawy, jeśli w ogóle występują, są raczej skąpe i niecharakterystyczne. Mogą występować:

krwiste upławy o nieprzyjemnym zapachu
krwawienia po stosunku
krwawienia międzymiesiączkowe
bóle w okolicy krzyżowo-lędźwiowej
bóle podbrzusza
ból podczas stosun

Ponieważ RSM we wczesnym stadium nie powoduje zazwyczaj bólu ani innych objawów, szczególnie ważne jest regularne przeprowadzanie badań cytologicznych, aby wykryć zmiany przedrakowe lub nowotwór w takim stadium, które da szansę na wyleczenie.

Badanie cytologiczne, wprowadzone w latach 50. XX wieku, to bardzo proste badanie, które można przeprowadzić w zasadzie w każdym gabinecie ginekologicznym. Pozwala ono wykryć atypowe komórki w obrębie szyjki macicy, często zanim nabiorą one jeszcze charakteru nowotworowego.

Badanie to jednak, podobnie jak wiele innych testów medycznych, nie jest doskonałe i zdarza się, że mimo występowania komórek nowotworowych, nie ujawnia ono zmian w obrębie szyjki macicy. Dlatego konieczne jest regularne wykonywanie przesiewowych badań cytologicznych, które pomagają zweryfikować błędne interpretacje wyników.

Aby możliwe było skuteczne leczenie, pacjentka powinna trafić do lekarza we wczesnym stadium rozwoju choroby. Unia Europejska proponuje w związku tym, aby u wszystkich kobiet powyżej 30 roku życia wykonywane były przesiewowe badania cytologiczne przynajmniej raz w roku i aby lekarz pierwszego kontaktu weryfikował datę ostatnio przeprowadzanej cytologii.

Podstawą diagnostyki w przypadku podejrzenia RSM jest pełne badanie lekarskie oraz badanie ginekologiczne, w tym cytologiczne i kolposkopowe, a także pobranie wycinka do badania histopatologicznego.

Zobacz również:

Przy doborze optymalnej metody leczenia bardzo istotne jest jak najszybsze ostateczne rozpoznanie choroby wraz z oceną stopnia zaawansowania. Dlatego poza wyżej wymienionymi badaniami, wykonuje się dodatkowo badanie morfologii krwi i moczu, USG przezpochwowe i jamy brzusznej, cystoskopię, proktoskopię, RTG klatki piersiowej, RTG kości oraz badanie materiałów z ewentualnych zmian w odbytnicy i pęcherzu moczowym.

Oceniając szansę na pełne wyleczenie, bierze się pod uwagę szereg czynników rokowniczych takich jak: ogólny stan chorej, poziom wiedzy medycznej i możliwości ośrodka onkologicznego, w którym będzie się ona leczyć, stopień zaawansowania raka, masę i postać histologiczną guza, czy stan węzłów chłonnych.

Wyróżnia się kilka stadiów RSM. Rak przedinwazyjny (stadium 0 - carcinoma in situ) kiedy proces nowotworowy ograniczony jest jedynie do nabłonka i stadium inwazyjne (1-4), w których rak przekracza błonę podstawną nabłonka i nacieka głębsze tkanki szyjki macicy i często inne narządy sąsiadujące

W stadium przedinwazyjnym możliwe są następujące metody leczenia:

niszczenie komórek nowotworowych za pomocą promienia laserowego (chirurgia laserowa)
niszczenie komórek nowotworowych poprzez ich zamrożenie (kriochirurgia)
usunięcie fragmentu tkanki szyjki macicy w kształcie stożka (chirurgiczna konizacja)
wycięcie zmienionego fragmentu szyjki macicy za pomocą tzw. pętli elektrycznej (LEEP)

W przypadku stadium inwazyjnego dobór najodpowiedniejszej metody zależy od decyzji kobiety i jej lekarza prowadzącego. W grę wchodzą:

radioterapia wysokimi dawkami promieniowania, w celu zablokowania namnażania się komórek nowotworowych
chemioterapia, która działa na całość organizmu, zabijając komórki rakowe nawet znajdujące się w odległych narządach takich jak płuca, wątroba, czy układ nerwowy.
histerektomia (całkowite usunięcie macicy) często wraz z usunięciem okolicznych węzłów chłonnych

Stosuje się również naprzemiennie wszystkie metody, łącząc je ze sobą w odpowiednich konfiguracjach.

Stadium	Opis	Stadium	Opis
0	Neoplazja śródnabłonkowa dużego stopnia (CIN III)	I	Rak ograniczony wyłącznie do szyjki
IA	Stadium przedkliniczne, do rozpoznania tylko pod mikroskopem	IA-1	Głębokość nacieku do 3 mm, średnica zmiany do 7 mm
IA-2	Głębokość 3-5 mm, średnica do 7 mm	IB	Inwazja większa niż w IA-2
IB-1	Klinicznie widoczna zmiana nie przekraczająca 40 mm	IB-2	Klinicznie widoczna zmiana przekraczająca 40 mm
II	Komórki nowotworowe poza szyjką macicy, ale rak nie nacieka dolnej 1/3 części pochwy ani ścian miednicy małej	IIA	Rak nacieka proksymalny odcinek pochwy (górne 2/3)
IIB	Rak nacieka przymacicza	III	Rak dochodzi do ściany miednicy małej, nacieka 1/3 dolną część pochwy, może występować wodonercze i/lub niewydolność nerek
IIIA	Rak nie dochodzi do ścian miednicy małej, nacieka 1/3 dolną pochwy	IIIB	Rak nacieka ściany miednicy i jest przyczyną wodonercza i (lub) niewydolności nerek
IV	Rak wychodzi poza miednicę małą albo nacieka błonę śluzową pęcherza moczowego i/lub odbytnicy	IVA	Rak nacieka narządy miednicy małej: odbytnicę i/lub pęcherz moczowy
IVB	Występują przerzuty odległe

Tylko wczesna profilaktyka, regularne wizyty u lekarza ginekologa, wykonywanie cytologii i innych niezbędnych badań, mogą uchronić kobiety przed śmiertelnym żniwem, jakie zbiera RSM. Przedinwazyjny rak szyjki macicy jest w 100 % wyleczalny. Ochronę przed typami wirusa HPV, odpowiedzialnymi za raka szyjki macicy, zapewniają szczepienia.