Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy

Rak szyki macicy (RSM) to wciąż nierozwiązany problem zdrowotny w Polsce. Mimo szeregu działań prowadzonych przez instytucje państwowe, pozarządowe i inne podmioty zaangażowane w ochronę zdrowia, dramat kobiet trwa, a statystyki od lat nie ulegają poprawie. Aby skutecznie walczyć z RSM, konieczna jest efektywna współpraca wszystkich podmiotów na każdym poziomie systemu opieki zdrowotnej.

Wypracowanie strukturalnych zmian systemowych, dzięki którym do 2020 roku o połowę zmniejszy się liczba zgonów z powodu raka szyjki macicy to cel Polskiej Koalicji na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy, która zostanie oficjalnie powołana do życia podczas II Forum Promocji Zdrowia Kobiet. Działania na rzecz profilaktyki RSM popierają m.in. pisarka Katarzyna Grochola, Dr Irena Eris, posłanka Beata Libera - Małecka.

Rak szyjki macicy to nowotwór, który można całkowicie wyeliminować dzięki odpowiedniej edukacji i działaniom profilaktycznym. Jego jedyną przyczyną jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Dzięki podniesieniu poziomu wiedzy kobiet, badaniom cytologicznym i szczepieniom tysiące kobiet może uniknąć zachorowania.

Poziom wiedzy na temat RSM wśród Polek i częstotliwość wykonywania badań są bardzo niskie. Wciąż nie udało się w naszym kraju opracować kompleksowej strategii profilaktyki. Ponad 30 podmiotów działających na rzecz zdrowia kobiet podjęło wyzwanie i do roku 2020 chce ograniczyć zapadalność i liczbę zgonów z powodu raka szyki macicy o połowę. W Polsce co roku na raka szyjki macicy zapada 3300 kobiet, a umiera 1745. Jest to najwyższy wskaźnik śmiertelności w Europie!

Niezbędne jest właściwe współdziałanie w zakresie edukacji, profilaktyki zarówno pierwotnej, jak i wtórnej, prowadzenie przejrzystych rejestrów chorych i co bardzo istotne efektywne finansowanie i zarządzanie systemem zdrowotnym. Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy, chcąc przyczynić się do ograniczenia zachorowalności i śmiertelności z powodu RSM wypracuje kompleksowy systemowy program profilaktyczno-edukacyjny.

Wiedzieć więcej

Wiele kobiet nie poddaje się regularnym badaniom profilaktycznym, ponieważ nie zdają sobie sprawy z powagi problemu i z zagrożenia jakim jest HPV i rak szyjki macicy. Dlatego konieczne jest budowanie świadomości zdrowotnej wśród Polek, informowanie ich o chorobie, jej przyczynach, skutkach i dostępnych działaniach profilaktycznych.

Z drugiej strony, niezbędna okazuje się także edukacja przedstawicieli środowiska medycznego, tak aby zapewnić im właściwe kompetencje i sprawić, aby stali się oni ambasadorami walki z RSM.

Cytologia

Każda kobieta jest narażona na zakażenie HPV, które może stać się przyczyną RSM. Zaledwie 27 procent Polek, znajdujących się w grupie ryzyka, regularnie wykonuje cytologię.

Właściwie wykonany skrining cytologiczny umożliwia wykrycie zmian przednowotworowych w szyjce macicy. Niestety jakość przeprowadzanych w Polsce badań często pozostawia wiele do życzenia. Nawet 30 procent wyników, to wyniki fałszywie dodatnie lub ujemne. Błędy w interpretacji wyników skutkują tym, że na oddziały onkologiczne trafiają nierzadko w zaawansowanym stadium nowotworu kobiety, które regularnie wykonywały badania cytologiczne.
Konieczne jest wprowadzenie takiego programu cytologicznych badań przesiewowych, który pozwoli wiarygodnie przebadać jak najwięcej zagrożonych chorobą kobiet. Polska Koalicja na rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy pragnie przeprowadzić wnikliwą analizę tej sytuacji i zaproponować takie zmiany systemowe, które zwiększą wykrywalność raka szyjki macicy i zachęcą pacjentki do badań, jak też pozwolą wprowadzić zmiany systemowe zwiększające dostępność profilaktyki pierwotnej.

Zdrowie w ampułce

Szczepienia są światowym standardem profilaktycznym. To jedna z najbardziej skutecznych i efektywnych kosztowo metod walki z RSM. Ceny szczepionek sukcesywnie spadają, dlatego nawet w Polsce wprowadzenie szczepionek, jako standardowego postępowania profilaktycznego wydaje się realne. Aby zaszczepić nawet 70 procent dziewcząt z jednego rocznika potrzeba 50-60 mln złotych.

Celem powstałej Koalicji RSM będzie praca nad wprowadzeniem takiego programu immunizacji, który pozwoli na objęcie szczepieniami jak największej liczby dziewcząt, z naciskiem na dziewczęta z rodzin z problemem wykluczenia społecznego. W takich środowiskach odsetek kobiet poddających się badaniom cytologicznym jest najniższy, stąd konieczność wdrożenia profilaktyki pierwotnej.

Koalicja będzie także dążyć do tego, aby szczepienia HPV odbywały się nie poprzez kalendarz szczepień, ale jako świadczenie gwarantowane, refundowane przez NFZ.

Skarbnica wiedzy

W Polsce brakuje skutecznego monitorowania populacji kobiet uczestniczącej w programach profilaktycznych RSM. Istniejący Krajowy Rejestr Nowotworów, niestety nie umożliwia dokładnej analizy niezbędnej do oceny sytuacji dotyczącej raka szyjki macicy w naszym kraju.

Często dane gromadzone w rejestrach są niewiarygodne, a funkcjonujący system ma ograniczone możliwości ewidencyjne. Rejestr badań cytologicznych, przeprowadzanych w ramach programu przesiewowego realizowanego przez NFZ, obejmuje wyłącznie badania wykonane w ramach tego programu i nie zawiera żadnych informacji dotyczących skriningu wykonywanego prywatnie lub poza programem.

Najgorzej ewidencjonowane są szczepienia HPV. Nie wiadomo, kto został zaszczepiony w ramach programów samorządowych. Nie ma jednej centralnej bazy, która umożliwiłaby zidentyfikowanie wszystkich poddanych szczepieniu dziewcząt. A takie dane mogą się okazać bardzo przydatne w połączeniu z programami badań cytologicznych, jako podstawa do badań epidemiologicznych wśród zaszczepionych kobiet. Wprowadzenie odpowiednich rejestrów pozwoliłoby na ocenę skuteczności działań profilaktycznych, jak i na dogłębne analizy zachorowalności, umieralności i leczenia RSM.

Pieniądze to nie wszystko

Realizacja efektywnej strategii w walce z RSM musi być poparta właściwym systemem finansowania. Podstawą jednak musi stać się odpowiednia organizacja systemu zdrowia publicznego, która pozwoli na efektywne zarządzanie RSM.

Łącznie w Polsce rocznie na profilaktykę, edukację i lecze nie raka szyjki macicy wydaje się ok. 100 mln zł. Obecnie działania profilaktyczne są finansowane ze środków NFZ i Ministerstwa Zdrowia (cytologia, edukacja i leczenie), samorządowych (szczepienia i edukacja) i innych źródeł pozarządowych i prywatnych, które wspomagają działalność edukacyjną w zakresie RSM.

Mimo niskiego poziomu świadomości zdrowotnej wśród Polek i stosunkowo małej popularności  badań cytologicznych, środki przeznaczane na promocję i edukację z programu skriningu cytologicznego zamiast rosnąć, maleją. Edukację znacznie bardzie wspierają firmy prywatne niż Ministerstwo Zdrowia.

Koalicja RSM będzie pracować nad przygotowaniem kompleksowego planu implementacji efektywnej strategii profilaktyki raka szyjki macicy, uwzględniając przy tym dostępne w budżecie środki i inne uwarunkowania polskiego systemu opieki zdrowotnej, przy wykorzystaniu dostępnych narzędzi i mechanizmów.

Wspólne działania najwyższej klasy ekspertów, kooperacja wszystkich podmiotów z zakresu profilaktyki, leczenia i edukacji na temat raka szyjki macicy mogą doprowadzić do znaczącego spadku zachorowalności. Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy zrobi wszystko, aby ten nowotwór przestał zbierać śmiertelne żniwo.
W skład Polskiej Koalicji na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy wchodzi już ponad 30 podmiotów - towarzystw naukowych, organizacji pozarządowych i instytucji z obszaru ochrony zdrowia.

Skład Rady Programowej Koalicji RSM:

prof. Mariusz Bidziński
Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej
Przewodniczący Rady Programowej Fundacji MSD dla Zdrowia Kobiet
Przemysław Biliński
Główny Inspektor Sanitarny
Rudolf Borusiewicz
Sekretarz Generalny Związku Powiatów Polskich
Prof. Anna Dobrzańska
Konsultant Krajowy w dziedzinie Pediatrii
Maciej Gajewski
Prezes Fundacji MSD dla Zdrowia Kobiet
Jerzy Giermek
Dyrektor Centralnego Ośrodka Koordynującego Programy Wczesnego Wykrywania Raka Piersi oraz Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania RSM
Mariusz Gujski
Z-ca Redaktora Naczelnego „Służby Zdrowia”
Barbara Jobda
Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych
Dorota Kilańska
Prezes Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego
Magdalena Kochan
Posłanka na Sejm, Parlamentarna Grupa Kobiet
Beata Libera - Małecka
Posłanka na Sejm, Sejmowa Komisja Zdrowia
Prof. Aleksandra Łuszczyńska
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Janusz Meder
Prezes Polskiej Unii Onkologii
Prof. Antonina Ostrowska
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Prof. Przemysław Oszukowski
Prezes Elekt Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego
Prof. Ryszard Poręba
Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego
Prof. Stanisław Radowicki
Konsultant Krajowy w dziedzinie Ginekologii i Położnictwa
Prof. Bolesław Samoliński
Uczelniane Centrum Zdrowia Środowiskowego
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii WUM
Prof. Marek Spaczyński
Kierownik Kliniki Ginekologii Położnictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Prof. Jerzy Stelmachów
Konsultant Krajowy w dziedzinie Ginekologii Onkologicznej

Prof. Violetta Skrzypulec- Plinta
Kierownik Katedry Zdrowia Kobiety ŚUM
Krystyna Wechmann
Prezes Federacji Stowarzyszeń Amazonki

Polska Koalicja na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy podpisała Deklarację, w której zobowiązała się przedstawić rozwiązania, które przyczynią się do redukcji o połowę liczby zachorowań i śmierci z powodu raka szyjki macicy.

Deklaracja:

Rak szyjki macicy to problem, który musimy i możemy razem rozwiązać. Rozpoczynając już dzisiaj działania, do 2020 roku możemy w Polsce o połowę ograniczyć zapadalność i umieralność z powodu raka szyjki macicy.

Działania jednokierunkowe nie wystarczą, musimy patrzeć, planować i działać szeroko, w wielu miejscach jednocześnie. W Polsce potrzebna jest skuteczna edukacja i promocja profilaktyki raka szyjki macicy, efektywny skrining cytologiczny i populacyjne szczepie­nia przeciw HPV.

Jest wiele instytucji, organizacji i osób dobrej woli, które już dzisiaj robią ogromnie dużo dla profilaktyki raka szyjki macicy w Polsce. Te wszystkie podmioty: instytucje rządowe, jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe, środowisko lekarzy, pie­lęgniarek i położnych oraz sektor prywatny mają swoją istotną rolę do odegrania w dzia­łaniach na rzecz profilaktyki raka szyjki macicy .

W obszarze profilaktyki raka szyjki macicy funkcjonuje wiele mitów i nieporozumień. Musimy działać świadomie, wyłącznie w oparciu o dowody, zarówno jeśli chodzi o edu­kację, cytologię, jak i szczepienia.

Fakty mówią same za siebie: w Polsce możemy zapanować nad rakiem szyjki macicy i musi­my wykorzystać tę szansę.