Zespół napięcia przedmiesiączkowego i bolesne miesiączkowanie - jak sobie poradzić?

Co miesiąc w organizmie każdej, dojrzałej płciowo kobiety zachodzą znaczne zmiany. Jeśli komórka jajowa nie zostaje zapłodniona obniża się poziom hormonu luteinizującego i progesteronu, skutkiem czego jest złuszczenie błony śluzowej macicy, czyli krwawienie miesiączkowe.

Niestety zarówno w okresie poprzedzającym menstruację, jak i w samym czasie krwawienia często kobiety skarżą się na liczne, nieprzyjemne dolegliwości.

Grupa objawów pojawiających się regularnie przed miesiączką nosi nazwę zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Obejmuje on nie tylko objawy ginekologiczne, takie jak tkliwość, bolesność, twardnienie czy napięcie piersi, ale także objawy psychologiczne, neurologiczne i dermatologiczne. Kobiety są zwykle rozdrażnione, przygnębione, skarżą się na ból głowy, wzdęcia, zatrzymanie płynów i niepohamowany apetyt na słodycze. Często pojawiają się także zmiany skórne, takie jak trądzik, czyraki, a nawet alergiczna wysypka. Mogą wystąpić też bóle krzyża, stawów lub objawy urologiczne (ból w pachwinach i podbrzuszu, pieczenie w pęcherzu). Przyczyna tych dolegliwości nie została do tej pory poznana, choć najprawdopodobniej jest związana z obniżonym stężeniem serotoniny i osłabioną reakcją organizmu na ten hormon. Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego pojawiają się zwykle już na tydzień przed miesiączką i ustępują kilka godzin po rozpoczęciu krwawienia. Najczęściej PMS dotyczy kobiet trzydziesto- i czterdziestoletnich.

Kobiety cierpiące na PMS powinny w pierwszej kolejności spróbować skorzystać z leczniczych właściwości ziół. Tradycyjnie stosowane w tym zespole surowce to: owoc niepokalanka pospolitego, kłącze pluskwicy groniastej i ziele krwawnika.

Wysuszone owoce niepokalanka pospolitego (Agni casti fructus) wykazują zdolność do hamowania wydzielania prolaktyny, co jest wynikiem aktywności dopaminergicznej. W ten sposób surowiec reguluje wydzielanie innych hormonów, między innymi FSH i LH. Stosowanie preparatów niepokalanka pozwala zatem łagodzić objawy PMS - mastodynię (ból piersi), mastalgię (obrzęk piersi), drażliwość, niepokój i zmiany nastroju. Surowiec zmniejsza również zatrzymywanie wody w organizmie i spowodowane nim obrzęki. Wyciąg suchy owoców niepokalanka pospolitego jest składnikiem preparatów: Castagnus, Agufem, Agnusol i in. Leki te powinny być stosowane przez co najmniej 3 miesiące w celu uzyskania właściwego efektu.

Za działanie kłącza pluskwicy (Cimicifugae rhizoma) odpowiadają obecne w surowcu izoflawony i triterpeny. Związki wykazują bowiem powinowactwo do receptorów estrogenowych, co skutkuje obniżeniem wydzielania LH i FSH. Ponadto surowiec wykazuje nieznaczne działanie przeciwbólowe. Należy stosować jedynie standaryzowane preparaty kłącza pluskwicy, np. Klimadynon, Menofem, Remifemin, Klimasol.

Zobacz również:

Kobiety, u których występują objawy PMS mogą również sięgnąć po roślinne preparaty działające rozkurczająco, przeciwdepresyjnie i uspokajająco. Pomogą one przetrwać trudne dni poprzedzające wystąpienie krwawienia. W zespole napięcia przedmiesiączkowego zalecana jest także suplementacja witaminą B6. Stosowanie preparatów pirydoksyny w dawce od 100 mg dziennie zmniejsza drażliwość, wzdęcia i uczucie zmęczenia. Pomocne mogą być również: wapń (min. 1200 mg dziennie), witamina E oraz olejek z wiesiołka. Nie należy zapominać też o aktywności fizycznej, która poprawi krążenie krwi, zwiększy produkcję endorfin oraz zapobiegnie zatrzymywaniu wody w organizmie.

U niektórych kobiet okres menstruacji również wiąże się z uciążliwym bólem skurczowym w dole brzucha. Bolesność pojawia się zwykle tuż przed krwawieniem (ok. 6 godzin) i trwa przez 2-3 kolejne dni. Wystąpić mogą także ból w krzyżu, nudności, a nawet wymioty. Na bolesne miesiączkowanie szczególnie często uskarżają się nastolatki, które dopiero zaczęły miesiączkować oraz młode kobiety w wieku ok. 20 lat. U nich ból ma na ogół charakter skurczowy. Ból związany z menstruacją może jednak dotyczyć także kobiet po 30. roku życia, wówczas jego charakter jest tępy, ciągły i rozlany.

Także w bolesnym miesiączkowaniu skuteczna okazuje się być fitoterapia. Szczególnie korzystne działanie wykazuje ziele krwawnika (Millefolii herba), które jest surowcem olejkowym. Związki czynne działają przeciwkrwotocznie, spazmolitycznie i przeciwzapalnie. Surowiec działa rozkurczająco w obrębie narządów miednicy mniejszej i zmniejsza bolesność towarzyszącą miesiączkowaniu. Zalecany jest również w zespole napięcia przedmiesiączkowego. Wykorzystać można między innymi sok ze świeżego ziela krwawnika. Sporządza się go poprzez wyciskanie świeżo zebranego ziela w maszynce lub sokowirówce i przecedzenie. Następnie na cztery części soku dodaje się jedną część spirytusu. Tak przyrządzony sok rozcieńcza się wodą lub słabą herbatą.

Niestety ziołolecznictwo nie zawsze jest wystarczające. W takim przypadku warto zwalczyć ból innymi środkami. Skuteczne są zarówno niesteroidowe leki przeciwzapalne, jak i leki rozkurczające. Skuteczność NLPZ związana jest z obniżeniem poziomu prostaglandyn. Szczególnie polecany jest ibuprofen, który charakteryzuje się najbardziej korzystnym profilem hamowania COX1 i COX2. Jest składnikiem takich preparatów, jak Ibum, Nurofen, Ibuprom czy Ibupar. Lek należy stosować w dawce od 200 do 400 mg 3 razy dziennie. Kobiety z chorobą wrzodową żołądka lub astmą powinny zamienić preparaty ibuprofenu na preparaty paracetamolu (Apap, Panadol).

Bolesność w trakcie miesiączkowania jest w dużej mierze związana ze skurczem mięśni gładkich macicy. Dlatego też skuteczne będą leki rozkurczające - drotaweryna (prep.: No-Spa, Galospa) lub butylobromek hioscyny (prep.: Buscopan, Vegantalgin). Preparaty drotaweryny mogą powodować nudności, zaparcia, ból i zawroty głowy, bezsenność, kołatanie serca, a także zmniejszać ciśnienie krwi. Przyjmuje się je w dawce 20-40 mg 2-3 razy dziennie. Podczas stosowania hioscyny mogą natomiast wystąpić suchość w ustach, zaparcie i senność. Dawka jednorazowa wynosi 10-20 mg. Powinna być przyjmowana 3 razy dziennie.

Zapomnieć nie można także o domowych sposobach zmniejszania bólu podczas miesiączki. Bolesność łagodzi między innymi ciepło. Poprawia krążenie i zmniejsza napięcie mięśni w obrębie miednicy. Pomocne są zarówno ciepłe okłady na brzuch, jak i picie gorących napojów. Samopoczucie poprawi też spacer i relaksujące ćwiczenia.

Autor:

Marta Grochowska

Źródła:

1. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki ro1ślinne. PZWL, Warszawa 2007,

2. Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008,

3. Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006.