Łagodny rozrost gruczołu krokowego - czym się objawia?

Gruczoł krokowy nazywany również prostatą jest narządem wchodzącym w skład męskiego układu płciowego. Zlokalizowany jest poniżej pęcherza moczowego, otacza odcinek tylny cewki moczowej. W skład stercza wchodzą cztery podstawowe strefy: obwodowa, przejściowa, środkowa oraz przegroda przednia. Podstawową funkcją gruczołu krokowego jest produkcja wydzieliny wchodzącej w skład spermy.

Bardzo często w obrębie gruczołu krokowego dochodzi do łagodnego rozrostu, w przebiegu którego dochodzi do przerostu struktur gruczołowych oraz strefy przejściowej.

Jak często dochodzi do łagodnego rozrostu gruczołu krokowego?

Jest to bardzo częste zaburzenie dotyczące przede wszystkim mężczyzn w podeszłym wieku, jednak wzrost częstości występowania pojawia się już około 40 roku życia, osiągając poziom prawie 90% przed 90 rokiem życia. Wraz z pojawieniem się zaburzenia wzrasta również częstość dolegliwości związanych z oddawaniem moczu. Około 50% mężczyzn ze stwierdzonym histopatologicznie łagodnym rozrostem ma objawy.

Jakie są przyczyny powstawania łagodnego rozrostu gruczołu krokowego?

Niestety mimo znacznego postępu medycyny do tej pory nie udało się w pełni wyjaśnić przyczyny powstawania łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Uważa się, iż istotne znaczenie może mieć synergistyczne działanie estrogenów oraz androgenów. Aby doszło do rozrostu chory musi posiadać sprawne funkcjonalnie jądro. Potwierdzeniem tego jest również fakt, iż osoby poddane kastracji w zasadzie nie chorują na łagodny rozrost gruczołu krokowego, pod warunkiem, iż kastracji dokonano przed osiągnięciem przez te osoby dojrzałości płciowej.

Głównym sprawcą zaburzeń jest dihydrotestosteron, będący pochodną testosteronu. Ciekawym jest fakt, iż objawy pojawiają się w zasadzie dopiero w wieku podeszłym, kiedy poziom testosteronu jest zdecydowanie niższy w porównaniu do okresu młodości. Stosowanie testosteronu egzogennego nie doprowadza do rozrostu. Świadczy to o tym, iż testosteron nie jest jedynym czynnikiem, wraz z nim znaczenie ma również wzrastające wraz z wiekiem stężenie estrogenów. Dihydrotestosteron łącząc się z odpowiednimi receptorami jąder komórkowych pobudza komórki nabłonkowe gruczołu krokowego, dochodzi do ich wzrostu, a także zwiększonej czynności wydzielnicznej.

Jakie są objawy świadczące o łagodnym rozroście gruczołu krokowego?

Niestety w ponad 90% przypadków objawy łagodnego rozrostu gruczołu krokowego mogą nie występować. Wynika to z faktu, iż zmiany dotyczą przede wszystkim stref wewnętrznych, które długo mogą pozostawać bezobjawowe. Główną przyczyną występowania objawów są trzy składowe: powiększenie gruczołu krokowego, powstanie przeszkody podpęcherzowej oraz  dolegliwości z dolnych dróg moczowych. Najczęściej pierwszymi objawami są zwykle częstomocz, a także nykturia. Podczas oddawania moczu chory stwierdza zwężenie strumienia moczu, a także wydłużający się czas od początku do końca mikcji. Czasem towarzyszy temu uczucie nagłego parcia na pęcherz.

Nierzadko chorzy skarżą się również na uczucie niepełnego opróżniania pęcherza moczowego. Z czasem, jeżeli nie wdroży się odpowiedniego postępowania dochodzi ostatecznie do  całkowitego zatrzymania moczu. Zmianom nierzadko towarzyszy również obrzęk, wynikający z nadmiernego przekrwienia, ewentualnie zastoju krwi żylnej, do którego dochodzi w przypadku zapalenie gruczołu krokowego, ewentualnie po spożyciu alkoholu. Do rzadszych objawów należy występowanie krwiomoczu. Podczas oddawania moczu może wystąpić niekiedy również ból oraz uczucie pieczenia. Czasem chorzy mają trudność z samym rozpoczęciem oddawania moczu, strumień może być przerywany, wręcz mocz oddawany jest kroplami. Podsumowując objawy mogą być bardzo zróżnicowane, od przebiegu bezobjawowego do znacznego nasilenia zmian prowadzących nawet do zatrzymania moczu.

Z czasem w obrębie błony mięśniowej pęcherza moczowego dochodzi do tworzenia się zmian wstecznych. W pierwszy okresie są one dość dobrze kompensowane, dzięki zwiększaniu siły kurczącej mięśnia wypieracza. W obrębie ściany pęcherza tworzą się uchyłki, warstwa mięśniowa ściany pęcherza przerasta, a siła mięśnia wypieracza spada doprowadzając do zalegania moczu w czasie mikcji. Z czasem dochodzi również do wstecznego odpływu pęcherzowo-moczowodowego co doprowadza do poszerzenia moczowodów a z czasem może powodować również poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego, aż ostatecznie doprowadzając do wodonercza i niewydolności nerek! Utrudniony odpływ moczu, a co za tym idzie zastój sprzyja rozwijaniu się bakterii w obrębie układu moczowego co doprowadza do częstych zakażeń. Zaburzenia przepływu moczu wiążą się również z większym ryzykiem rozwoju kamicy nerkowej.

Jak stawia się rozpoznanie?

Rozpoznanie i dalsza kwalifikacja do odpowiedniej grupy chorych, wymaga przeprowadzenia szeregu badań, nie mniej bardzo duże znaczenie ma tutaj wywiad lekarski oraz badanie przedmiotowe chorego, ze szczególnym uwzględnieniem badania per rectum oraz pęcherza moczowego. Na chorym przeprowadza się również specjalny test składający się z siedmiu pytań dotyczących jego dolegliwości. Dzięki niemu możliwa jest pośrednia ocena  stopnia nasilenia dolegliwości.

Z badań laboratoryjnych należy wykonać przede wszystkim badanie ogólne moczu, w poszukiwaniu ewentualnej krwi lub białka w moczu, a także cech zakażenia układu moczowego. Niekiedy również należy wykonać posiew moczu. Bardzo ważnym badaniem jest ponadto oznaczenie stężenia swoistego antygenu sterczowego, określanego w skrócie PSA. Jest to badanie służące przede wszystkim jako badanie pomocnicze w rozpoznaniu ewentualnej zmiany nowotworowej. Z badań obrazowych wykonuje się przede wszystkim badanie ultrasonograficzne. Jest to badanie wykonywane często jako pierwsze, dzięki jego nieinwazyjności i stosunkowo dużymu udziale w postawieniu rozpoznania. Ważne, aby badanie to wykonywać przy wypełnionym pęcherzu moczowych. Badaniem bardziej specjalistycznym jest uroflowmetria, jest to badanie urodynamiczne służące do pomiaru przepływu moczu przez cewkę moczową w trakcie oddawania moczu.

Jak leczy się łagodny rozrost gruczołu krokowego?

Głównym celem leczenia łagodnego rozrostu gruczołu krokowego jest poprawa jakości życia, a także ochrona przed ewentualnym uszkodzeniem dróg moczowych. W przypadku nieznacznych dolegliwości zaleca się postawę wyczekującą. Badania dowodzą, iż leczenie w takim przypadku nie przynosi chorym istotnych korzyści. Jeżeli zmiany są bardziej nasilone, utrudniające znacznie aktywność chorego należy zastanowić się nad leczeniem farmakologicznym bądź chirurgicznym.

W farmakoterapii łagodnego rozrostu gruczołu krokowego zaleca się przede wszystkim leki blokujące receptory alfa1-adrenergiczne, takie jak tamsulosyna, alfuzosyna czy doksazosyna. Mają one działanie relaksujące na mięśniówkę gładką, a także na torebkę gruczołu krokowego. Inną grupą lęków  są inhibitry 5-afa-reduktazy, takie jak finasteryd. Powodują one zmniejszenie objętości gruczołu krokokowego. Innymi lekami są również makrolidy polienowe powodujące zmniejszenie stężenia estrogenów. Leki roślinne dostępne w aptekach mają zdecydowanie mniejsze działanie, w niektórych badaniach porównywalne z placebo, nie mniej mają one za zadanie łagodzić objawy łagodnego przerostu gruczołu krokowego.

Jeżeli leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne wykonuje się leczenie zabiegowe polegające na laserowej, przezcewkowej ablacji gruczołu krokowego. Inną metodą jest przezcewkowa terapia cieplna z użyciem mikrofal. Do klasycznych metod należy adenomektomia, czyli usunięcie zmiany przez dostęp torebkowy lub pęcherzowy. Niestety wiąże się to z większą ilością powikłań pooperacyjnych niż w poprzednich metodach.. Do rzadziej wykonywanych metod należy przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego.

Autor: Piotr Kuc