Problemy ustalenia ojcostwa w polskim prawie

Problem pojawia się w momencie, gdy matka dziecka nie chce, aby dziecko znało swego ojca, bądź - co gorsza - sama nie wie, kim on jest. Zdarzają się także wypadki niezależne od woli i zgody kobiety, gdy dziecko zostaje poczęte w wyniku gwałtu.

Liczne kontrowersje wzbudza też pochodzenie dziecka poczętego w wyniku zastosowania technik medycznie wspomaganej prokreacji, np. sztucznej inseminacji.

Ustalenie ojcostwa jest prawem każdego mężczyzny

W polskim prawie istnieją trzy sposoby ustalenia ojcostwa:

• domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki - dotyczy dzieci urodzonych w małżeństwie,
• dobrowolne uznanie dziecka przez ojca,
• ustalenie ojcostwa przez sąd.

Domniemanie ojcostwa

Dla dziecka, które urodziło się podczas trwania małżeństwa ojcem jest mąż matki. Ojcostwo zostaje zapisane w akcie urodzenia dziecka. Również po unieważnieniu małżeństwa (ale pod warunkiem, ze nie upłynęło 300 dni od jego unieważnienia) ojcem dziecka jest mąż matki. Ale istnieją dwa wyjątki. O pierwszym wyjątku mówi art. 62 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dotyczy on sytuacji, w której matka dziecka po ustaniu bądź unieważnieniu małżeństwa po raz drugi wyszła za mąż. Wtedy, ojcem dziecka jest jej drugi mąż. Natomiast drugi przypadek dotyczy sytuacji, w której dziecko urodziło się po zawarciu przez matkę małżeństwa, ale z innym mężczyzną, niż ten, który uznał ojcostwo.

Domniemanie jest założeniem, że ojcem dziecka jest aktualny mąż matki. Jest to założenie bardzo ważne. Jedyną możliwością, że jest inaczej jest wystąpienie do sądu o zaprzeczenie ojcostwa.

O zaprzeczeniu ojcostwa mówi:

• Art. 63 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – zaprzeczenia ojcostwa może dokonać mąż matki dziecka, w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tym, że jego żona urodziła dziecko do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności,
• Art. 69 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – matka dziecka, w ciągu 6 miesięcy od urodzenia się dziecka,
• Art. 70 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – dziecko, po skończeniu 18 lat, ale ma na to czas tylko do ukończenia 21 roku życia,
• Jeżeli dziecko zostało poczęte w wyniku in vitro zaprzeczenie ojcostwa jest niemożliwe.

Ustalenie ojcostwa

Kiedy sąd stwierdzi, że dany mężczyzna jest ojcem dziecka wtedy mówimy o ustaleniu ojcostwa.

Ustalenie ojcostwa odbywa się w następujących przypadkach:

1. Gdy dziecko urodziło się poza małżeństwem i ojciec dziecka nie uznaje dobrowolnie dziecka za swoje.
2. Gdy matka dziecka nie zgodziła się na uznanie dziecka przez danego mężczyznę.

Art. 84 §1 i art. 86 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mówi, że ustalenia ojcostwa mogą żądać: matka dziecka, ojciec dziecka, dziecko oraz prokurator. Matka i ojciec o ustalenie ojcostwa mogą starać się tylko i wyłącznie do momentu, w którym dziecko osiągnie pełnoletność. Gdy dziecko będzie miało 18 lat tylko ono może żądać ustalenia ojcostwa. Pełnoletnie dziecko może wystąpić o ustalenie ojcostwa w każdej chwili, to znaczy, że nie jest ono ograniczone w czasie a sprawa nie przedawnia się. Istotne jest to, że nie można ustalać ojcostwa ani przed urodzeniem dziecka, ani po śmierci dziecka.

Procedura ustalenia ojcostwa odbywa się na wydziale rodzinnym Sądu rejonowego. Właściwym jest sąd, w okręgu którego mieszka pozwany. Jeżeli o taką procedurę występuje matka dziecka, osobą pozwaną jest ojciec dziecka, który został przez nią wskazany. Podobnie jest z dzieckiem. Natomiast gdy o ustalenie ojcostwa występuje ojciec dziecka, pozwanymi są: matka dziecka oraz dziecko. Władza rodzicielska co do zasady przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli jednak wymaga tego dobro dziecka, sąd, w wyroku ustalającym ojcostwo, może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.

Autor: Albert Bąk