Pracoholizm

Pracoholizm to stan uzależnienia od wykonywanej pracy, który powoduje zaburzenie równowagi w życiu codziennym człowieka. Przypasowując pracoholizm do ludzi stwierdza się, że pracoholikami są zwykle osoby pilne, perfekcyjne, ale i niepewne siebie, nieśmiałe, niedowartościowane oraz bojące się otoczenia. Zazwyczaj są to osoby ambitne, lubiące rywalizować i wygrywać, które wysoko stawiają sobie poprzeczkę, za wszelką cenę dążą do osiągnięcia sukcesu i prestiżu społecznego.

Przeciwieństwem jest grupa osób podchodzących niejednokrotnie z obawą do własnego talentu, spontaniczności, czy też fantazji. Jednostka uciekająca od konfliktowych sytuacji powodowanych przez siebie, innych lub sytuację może popaść w pracoholizm, którego geneza jest podobna do innych uzależnień.

Nadużywanie pracy może mieć charakter sporadyczny, napadowy, cykliczny lub permanentny (chroniczny). Ciągowe uzależnienie od pracy oznacza coraz słabszą walkę z nałogiem, chroniczne – poddanie się.

Charakteryzując rozwój człowieka w wieku średnim, z punktu widzenia kariery zawodowej, najczęściej zwraca się uwagę na dobre punkty tego okresu życia. Z reguły pozycja zawodowa jest w tym czasie optymalna, co można zaobserwować w statusie materialnym, sytuacji finansowej, zakresie sprawowanej władzy, czy też autorytecie oraz satysfakcji z wykonywanej pracy. Aktywność zawodowa może pociągać ze sobą również negatywne skutki. Jednak gdy pracy jest zbyt dużo, zagrożone zostają mechanizmy radzenia sobie z wymaganiami pracy. Patologiczne skutki pracy mogą przybierać różne stopnie natężenia, zaczynając od zwykłego obciążenia, a kończąc na skrajnym przeciążeniu i wypaleniu zawodowym. Ilościowe przeciążenie pracą to zagrożenie dla zdrowia fizycznego. Grupy zawodowe związane z ilościowym przeciążeniem pracą stwarzają pewne ryzyko zaburzeń w zdrowiu psychicznym. Nadmiar pracy utrudnia relaksację i nie pozwala na życie "na luzie" w czasie wolnym od zajęć. Młodzi biznesmeni skupieni na karierze są zbyt zmęczeni na miłość. Często żyją solo. Podobnie jest z kobietami. Obecnie więcej wykształconych kobiet stawia karierę na pierwszym miejscu. Małżeństwo, rodzenie dzieci odsuwają na późniejszy etap życia, najczęściej po 30-tce.

Zobacz również:

Nałogowa praca może doprowadzić do przeciążenia, chorób psychicznych, a w szczególnych przypadkach nawet do śmierci. Tak skrajne wypadki coraz częściej mają miejsce w świecie zdominowanym przez tzw. "wyścig szczurów". Pracownicy na zasadzie konkurencji przesiadują w pracy godzinami, zapominając przy tym o wolnym czasie, relaksie i urlopie. Przepracowanie oraz stres są w stanie zaprowadzić do zjawiska zwanego "Karōshi". Pierwszy przypadek "Karōshi" odnotowano w Japonii w 1969 roku. Dotyka ono nagle ludzi w pełnym zdrowiu, w okresie wielkiej aktywności. Cechą wspólną dla przypadków tej choroby jest zbyt dużo pracy i stres. W Japonii popularna jest praca wielogodzinna. We wszystkich przeanalizowanych przypadkach w Japonii w latach 1974-1990 śmierć dotykała osób pracujących ponad sześćdziesiąt godzin w tygodniu, mających ponad pięćdziesiąt nadgodzin w miesiącu i niewykorzystanych ponad połowy urlopów. "Karōshi" nie dotyka szarych pracowników, ale przeważnie ludzi sukcesu. Obciążenie stresem jest bardzo istotnym czynnikiem. Stres, przepracowanie lub niezadowolenie w pracy prowadzi także często do wypalenia zawodowego. Jednakże syndrom ten różni się od pracoholizmu tym, iż osoba nie osiąga satysfakcji z wykonywanej pracy, nie rozwija się zawodowo i nie odczuwa zadowolenia. Dodać należy, że osoby, które doznają syndromu wypalenia zawodowego mogły być przedtem pracoholikami.

Gonitwa życia, kariera zawodowa, zarobek pozwalający na dużo więcej oraz pozycja społeczna powodują, że człowiek traci kontrolę nad sobą. Popada przez to w różnego rodzaju nałogi, depresje i choroby. Moment nie uwagi może sprawić, że wszystkie osiągnięte ciężką pracą cele w jednej chwili mogą przepaść i pogrążyć.

Ankieta: Sprawdź czy jesteś pracoholikiem

Opracowano na podstawie:
Psychologia Rozwoju Człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka,
Tom 2, red.: B. Harwas-Napierała i J. Trempała, Warszawa 2001.
J. Strelau, Psychologia, Tom 3, Gdańsk 2000.