Agresja - przyczyny i skutki

Agresja z języka łacińskiego (Aggresio) oznacza napaść, a w psychologicznym rozumieniu to spowodowanie szkody psychicznej lub fizycznej. Tyle suchych regułek. W przypadku dzieci agresja często łączy się z brakiem posłuszeństwa. Przez agresję rozumie się działania, które powodują szkodzenie innym. Dzieci zazwyczaj przedstawiają dwie formy agresji: instrumentalną i wrogą. Zanika ona wraz z dorastaniem, i osiąganiem zachowań kompromisowych.

Ta pierwsza występuje w dążeniu do osiągania czegoś upragnionego, jak na przykład: przedmiotu lub miejsca. Agresywne dziecko popycha, uderza swojego rówieśnika, ofiarę. Agresja wroga cechuje się sprawianiem bólu innej osobie, zarówno przez odwet, jak i sposób ustalania dominacji. Niestety ten rodzaj agresji niekoniecznie musi przechodzić wraz z wiekiem. W obu przypadkach agresja przejawia się częściej u chłopców niż dziewczynek i może się ona przejawiać biciem, popychaniem, obrażaniem, groźbą pobicia. Uzasadnić to można większą sprawnością fizyczną chłopców oraz wpływami kulturowymi i określić to można jako rodzaj agresji fizycznej. Agresja fizyczna zazwyczaj ustępuje miejsca agresji werbalnej. Werbalna objawia się wyzwiskami, obelgami, czy też awanturowaniem się. Ponadto istnieje także forma agresji zrytualizowanej, związana ściśle z kulturą różnych społeczeństw. Niektóre kultury są prawie całkiem pozbawione agresji, inne zaś od wieków borykają się z jej problemami i skutkami.

Rozważając sprawę agresji kryminalnej wynika, że nie każde przestępstwo jest zachowaniem agresywnym i nie każda agresja jest przestępstwem. Agresja wywoływana jest przez prowokację w formie fizycznej lub słownych obelg. Kolejnym czynnikiem powodującym stan agresji jest pobudzenie emocjonalne. Także czynniki genetyczne odgrywają tutaj dużą rolę. Podobnie jak w przypadku innych zachowań, agresji uczymy się nie tylko na podstawie własnych doświadczeń, ale także obserwując zachowanie innych oraz skutki, do jakich ona prowadzi. Prawdziwym powodem powszechności agresji zdaje się jej skuteczność jako uniwersalnego sposobu na zdobycie różnorakich dóbr i celów.

Zobacz również:

Oglądanie przemocy w telewizji jest związane z agresją u młodych widzów. Nabywają oni pewne wzorce i następnie naśladują w relacjach międzyludzkich. Niestety ludzie dorośli są współautorami programów przesyconych agresją, brutalnością, bólem, to oni są głównymi sprawcami piętrzącej się agresji, która stała się bolączką końca dwudziestego wieku. Media, które z pełną tego świadomością osłabiają normy etyczne zakazujące krzywdzenia innego człowieka lub zwierzęcia, również przyczyniają się do zachowań agresywnych. Zakaz krzywdzenia innych jest powszechnym składnikiem systemów etycznych – w tym religii jak na przykład: chrześcijaństwa, islamu i buddyzmu – jednak społeczna norma zakazująca agresji nie zawsze w rzeczywistości funkcjonuje. Niestety często agresja prowadzi do spirali przemocy. Również tolerowanie agresji wzmacnia ten sposób zachowania.

Sprzeciw oraz przeciwdziałanie agresji idzie z nią w parze. Dwa sposoby do walki z zachowaniami agresywnymi to rozładowanie napięcia oraz karanie. W przypadku dzieci, które przejawiają agresję powinno się je kontrolować i otoczyć szczególną opieką przez rodziców, wychowawcę klasy czy też pedagoga szkolnego. Szkoła, która uczestniczy w wychowaniu młodzieży jest podstawową instytucją wpływającą na rozwój właściwych zachowań. Organizowanie zajęć mających na celu rozwój zainteresowań dzieci jest drogą wyjścia od tego by telewizor i inne media nie miały wyłącznego wpływu na kształtowanie osobowości młodego człowieka. By agresja z jaką spotykają się młodzi ludzie w filmach, programach telewizyjnych, grach komputerowych była odbierana z krytyką wobec bezmyślnych jej twórców.

Oto kilka przykładów zachowań agresywnych:

Ktoś mnie przezywa lub obraża - reagowanie atakiem;
Widzę pająka - zabijam go;
Dziecko widzi nową zabawkę - popycha inne dziecko i wyrywa mu ją;
Ktoś mnie fizycznie atakuje - odpowiadam fizycznym atakiem;
Automat połknął moją monetę - kopię go, wstrząsam nim.

Opracowano na podstawie:
Psychologia Rozwoju Człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka,
Tom 2, red.: B. Harwas-Napierała i J. Trempała, Warszawa 2001.
J. Strelau, Psychologia, Tom 3, Gdańsk 2000.