Agresja słowna w związkach

Prawie każdy zna kogoś, kto przebywa w związku, w którym występuje agresja słowna. Przybiera ona najróżniejsze, często bardzo zawoalowane i podstępne formy. Do jej przejawów należą nie tylko wyzwiska, ale i drobne upokorzenia, manipulacje, dystansowanie się czy sarkastyczne uwagi.  Jak rozpoznać agresję słowną i jak zareagować na atak ze strony partnera?

Ofiara agresji słownej i jej partner żyją w dwóch zupełnie różnych światach. Kobieta stara się zbudować związek na bliskości, wzajemności i partnerstwie, podczas gdy jej ukochany mężczyzna opiera go na rywalizacji, chęci dominacji, wrogości i kontroli. Człowiek ten może być czarujący i uprzejmy dla znajomych, jednocześnie upokarzając i maltretując ją w domowym zaciszu. Na porządku dziennym są nieuzasadnione wybuchy złości, sarkastyczne uwagi, nieuzasadnione oczekiwania lub obojętność, chłód i dystansowanie się. Agresor może podejmować próby zdominowania partnerki poprzez różne manipulacje i wymuszenia. Gdy kobieta próbuje bronić się przed atakiem, daje jej do zrozumienia, że jej odczucia i postrzeganie rzeczywistości są przesadzone i nieprawidłowe. Jako, że w związku, w którym pojawia się przemoc, partner zazwyczaj wypiera się swojej agresji, zaczyna ona wątpić w prawdziwość tego, czego doświadcza. Omawiając zagadnienie agresji słownej należy zaznaczyć, że dotyka ona również mężczyzn, jednak zazwyczaj nie odczuwają oni takiego lęku, w jakim żyje kobieta, obawiająca się gniewu swojego partnera.

Czym jest agresja słowna?

Agresja słowna jest jedną z odmian przemocy psychicznej. Jej najbardziej oczywistym przejawem jest  obrzucanie wyzwiskami, jednakże przybiera ona również mniej oczywiste i czytelne formy. Jest ona atakiem wymierzonym przeciwko kobiecie, mającym za zadanie ją zranić i poniżyć. Sprawca wypiera się jej stosowania lub ją maskuje używając troskliwego i szczerego tonu głosu do wypowiadania raniących uwag. Przejawy słownej agresji mogą być tak zawoalowane i subtelne, że przyjaciele ani rodzina ich nie zauważają - jedyną osobą, która zdaje sobie sprawę, z tego, że coś jest nie tak, jest kobieta. Partner na różne sposoby próbuje ją zmanipulować oraz zdominować. Zachowuje się przy zupełnie nieobliczalnie i nieracjonalnie. Jego niczym nieuzasadnione ataki wywołują szok i oszołomienie u ofiary. Nie rozumie ona z jakiej przyczyny została zaatakowana, nie wie także jak mogłaby zapobiec takiemu zachowaniu partnera. Co gorsza, wraz z upływem czasu wybuchy agresji przybierają coraz silniejszą formę. Początkowo partner może próbować obrócić sytuację w żart i wycofać się, lecz  w wielu przypadkach agresja nasila się i może przerodzić się w przemoc fizyczną.

Rodzaje agresji słownej

Agresja słowna przejawia się w przeróżnych mniej lub bardziej oczywistych formach. Jedną z nich jest wycofywanie się ze wspólnego życia. Partner odmawia budowania związku, opierającego się na bliskości, współczuciu i otwartości na drugą osobę. Nie dzieli się z nią swoimi przemyśleniami, marzeniami ani uczuciami, zachowuje się w sposób pełen dystansu i obojętności. Zbywa wszelkie próby nawiązania kontaktu, ograniczając komunikację do przekazywania niezbędnych informacji. Kolejnym rodzajem słownej agresji jest sprzeciwianie się. Partner odmawia kobiecie prawa do posiadania własnego zdania czy odmiennej opinii. Kwestionuje jej przemyślenia, poglądy, a nawet światopogląd. Często przerywa jej wypowiedzi, ponieważ tak bardzo śpieszy się, aby się jej sprzeciwić. Nie jest ważne, czy ma ona rację czy nie, co chciała wyrazić, ani jakie zdanie na daną kwestię posiada jej partner. Liczy się sam fakt zanegowania wszystkiego, co mówi kobieta. Podważanie przeżyć partnerki jest przejawem lekceważenia kobiety. Partner może wmawiać jej, że jest przewrażliwiona, wszystko wyolbrzymia, nie wie o czym mówi bądź nie ma poczucia humoru. Swoją wrogość do niej przemyca w przeróżnych żartach, które jednak wcale nie mają żartobliwego charakteru, lecz mocno ranią partnerkę. Dowcipy te mogą podważać kompetencje, inteligencję czy kobiecość ofiary. Jest ona również atakowana w sposób bardziej bezpośredni poprzez krytykę i osądzanie.

Agresywny mężczyzna wyraża swój brak akceptacji dla kobiety wygłaszając różne uwagi pod jej adresem. Czasem ucieka się do opowiadania anegdot mających postawić ją w złym świetle bądź ośmieszyć przed innymi osobami. Partner umniejsza wartość tego, co kobieta zrobiła bądź powiedziała. Jeżeli próbuje ona podzielić się z nim swoim entuzjazmem z powodu dobrze wykonanej pracy, bądź jakiegoś osiągnięcia, zbywa ją, nie chcąc docenić jej wysiłków ani rezultatów. W takiej sytuacji kobieta zazwyczaj nie potrafi rozpoznać agresji słownej i czuje się zdezorientowana. Inną formą ataku jest zastraszanie, kiedy to mężczyzna wykorzystuje lęki kobiety, aby zdobyć nad nią władzę. Ucieka się przy tym do gróźb, że ją zostawi, zdradzi czy uderzy. Bardziej oczywistym sygnałem agresji są wyzwiska a także rozkazywanie. Mężczyzna usiłuje zdominować partnerkę, powtarzając jej, że to on ma zawsze rację, dlatego powinna ona  spełniać wszystkie jego życzenia. Stosując te formy agresji partner może jednocześnie zarzekać się, że kocha swoją partnerkę i nigdy by jej nie skrzywdził. Jeżeli kobieta zwróci mu uwagę na jego niewłaściwe zachowanie wypiera się go, mówiąc, że dana sytuacja nie miała miejsca, że nigdy nie wypowiedział podobnych słów, ani nie zachował się w opisany przez nią sposób. Zdarza mu się  permanentnie zapominać o przeprowadzonych rozmowach i złożonych obietnicach. Charakteryzuje go również duża wybuchowość, potrafi niespodziewanie wpaść w złość nie mając ku temu żadnego uzasadnionego powodu. Jeżeli kobieta ignoruje napady agresji, a ataki stają się coraz częstsze i gwałtowniejsze.

Jak reagować na agresję słowną?

Pierwszą rzeczą, która kobieta musi zrobić, jest uświadomienie sobie, że jej partner stosuje wobec niej agresję słowną. Jeżeli ma wątpliwości co do tego, czy jakieś zachowanie jest normalne, powinna poradzić się w tej kwestii przyjaciółki lub innej zaufanej osoby. Ofiary często nie są świadome, że w prawidłowo funkcjonującym związku żaden z partnerów nie jest poniżany, obrażany ani ośmieszany. Dlatego ważne jest, aby poznać prawa obowiązujące w związku, takie jak prawo do bycia wysłuchanym,otrzymania wsparcia emocjonalnego, życia bez krytyki i obwiniania oraz do szczerych przeprosin. Bardzo ważną rzeczą jest określenie wyraźnych granic w związku - należy powiadomić partnera o tym, jakie zachowania nie będą już dłużej tolerowane. Podejmując decyzję odnośnie tego, które z działań mężczyzny są agresją słowną, należy kierować się własnym osądem – tym samym, który dotychczas był negowany i umniejszany. Ważne jest, aby zdać sobie sprawę z własnych potrzeb oraz stanowczo domagać się zmian. Obserwując reakcję partnera na wprowadzane zmiany, można zorientować się, czy związek ma jeszcze szansę funkcjonować prawidłowo, czy lepiej go zakończyć. Mężczyzna prawdopodobnie będzie potrzebować trochę czasu na uświadomienie sobie, że jego zachowanie było napastliwe oraz odnalezienia prawdziwych przyczyn, które wywołują jego złość. Dobrym rozwiązaniem jest zwrócenie się o pomoc do terapeuty. Ważne jest, aby przykładać dużą uwagę do teraźniejszości, pozwoli to zauważyć każdy przejaw agresji, negatywną uwagę czy poniżający żart. Zamiast tłumaczyć się, czy bronić należy asertywnie zawalczyć o własną godność. Agresor traktuje każdą próbę wyjaśnienia jako zachowanie wrogie i defensywne, co tylko wzmaga jego gniew. Dużo skuteczniejszym sposobem na przerwanie ataku jest użycie prostego i stanowczego komunikatu „Przestań!”. Należy pamiętać też o tym, że zawsze można wycofać się z sytuacji, która w jakiś sposób jest zagrażająca. Czasami najlepszym wyjściem jest opuszczenie miejsca, w którym przebywa agresor. Bardzo ważne jest, aby reakcja na agresję słowną była zdecydowana. Należy wyznaczyć swoje granice i nie tolerować żadnego zachowania, które wywołuje dyskomfort. Jeżeli partner zachowuje się w sposób nieodpowiedni, należy zachować się w stanowczy sposób mówiąc np. ”Natychmiast przestań mówić do mnie w taki sposób”czy „Nie podoba mi się twój stosunek do mnie”.

Agresja słowna nie pozostawia takich śladów jak przemoc fizyczna, mimo to może być równie dotkliwa i niszcząca. Osoba, będąca jej ofiarą traci pewność siebie, czuje się zdezorientowana, oszołomiona i odrzucona. Często doświadcza frustracji oraz rozczarowania. Gdy partnerka uświadomi sobie, że jej ukochany stosuje wobec niej przemoc słowną i zareaguje w odpowiedni sposób, może wejść na drogę rekonwalescencji, która doprowadzi ją do odzyskania utraconej wiary w siebie, swoje osądy i uczucia.

Autor: Beata Bryk