Cechy osobowości

Często myślimy o tym jacy jesteśmy? W czym jesteśmy dobrzy, a w czym źli? Czy nad niektórymi cechami osobowości możemy pracować? Czy zmiana charakteru jest możliwa? A może pozostaniemy tacy na zawsze? Pewnym jest, że każdy ma pewne stałe cechy osobowości, które determinują jego życie.

Na własną ocenę indywidualnych cech osobowości powinny składać się opinie bliskich osób oraz obiektywne rozpoznanie swoich mocnych i słabych stron. To bardzo ważny czynnik przy wyborze przyszłej drogi zawodowej oraz w kontaktach z otoczeniem. Szczególnie trudne jest to w przypadku osób, które ocenę własnych umiejętności uzależniają od ilości zdobytych sukcesów. Często osoby te są w stosunku do siebie zbyt krytyczne i mają niższe poczucie wartości. Nie bez znaczenia pozostaje tutaj podejście otoczenia - pochopne ocenianie cech osobowości innych prowadzi często do szufladkowania i przypisywania niezasłużonych etykiet.

Trzy wymiary osobowości wg Eysencka

Na podstawie długoletnich badań Eysenck dowiódł, że struktura osobowości jest trójczynnikowa, a jej elementami składowymi są: ekstrawersja, neurotyczność i psychotyczność.

Ekstrawersja jako cecha osobowości

Typowy ekstrawertyk jest osobą bardzo towarzyską, potrzebującą rozmów z innymi, nie lubiącą samotności. Działa bardzo spontanicznie i podejmuje decyzję pod wpływem chwili. Czerpie energię z zewnątrz i to otoczenie napędza go do działania. Lubi zmiany i prace ręczne. Bycie w ruchu to jego największa potrzeba. Jest pozytywnie nastawiony do przyszłości i nie przejmuje się niepowodzeniami. W miłości całkowicie poddaje się woli serca, pomijając głos rozsądku. Freud powiedziałby, że to typ skupiający się tylko na własnej przyjemności.

Introwersja to przeciwległy biegun tego wymiaru. Introwertycy są wybredni w doborze przyjaciół, mają ich niewielu i wolą spędzać czas w samotności. Działają w sposób przemyślany, dokładnie sprawdzają wszelkie możliwe wyjścia i nie lubią spontaniczności. W życiu uczuciowym wszystko podporządkowują rozumowi. Zwykle mają opinię ludzi, na których można polegać. Zasady moralne grają istotną rolę w ich życiu.

Neurotyzm jako cecha osobowości

Na jednym krańcu mamy stałość emocjonalną, a na drugim niezrównoważenie emocjonalne. Neurotycy często narzekają na wyolbrzymione problemy, są drażliwi i łatwo ulegają nastrojom. Mają małą odporność na stres, ponieważ ich układ nerwowy jest bardzo wrażliwy, a powstałe emocje są silniejsze i oddziałują dłużej. Często cierpią na bezsenność i popadają w depresję. Eysenck uważa, że ten czynnik jest ściśle powiązany z dziedzicznością i biologicznym uwarunkowaniem oraz wpływem środowiska - szczególnie metodami wychowawczymi zastosowanymi w pierwszych latach życia.

Psychotyczność jako cecha osobowości

Jeden wymiar tego bieguna opisuje takie cechy jak altruizm, empatia i uspołecznienie, a drugi przestępczość, schizofrenię i psychopatię. Psychotyk to człowiek zimny, nie potrafiący współczuć, nieprzyjazny, nieufny i nieskory do wzruszeń. Często są to osoby samotne, nigdzie niezadomowione, sprawiające trudności. Mogą być okrutne i bezlitosne, agresywne nawet w stosunku do bliskich, złośliwe w kontaktach z innymi. Bawią się kosztem innych, lubią sporty ekstremalne i już w dzieciństwie wykazują zanik uczuć. Daleko im od empatii, uspołecznienia oraz wrażliwości na sprawy innych. Osoby z największym wskaźnikiem psychotyczności są często przedstawicielami zakładów karnych, czy zaliczane są do tzw. „trudnej młodzieży”. Co ciekawe wskaźnik ten określa również osoby o wyszukanym artystycznym usposobieniu - zawodowych artystów, studentów kierunków humanistycznych, malarzy.

„Wielka piątka” czyli najstabilniejsze cechy osobowości

Większość ludzi znajduje się pośrodku skali poniższych biegunów. Poznanie swoich predyspozycji i cech osobowości pomaga zrozumieć, dlaczego w niektórych sytuacjach zachowujemy się tak, a nie inaczej oraz pokazuje nad czym powinniśmy pracować.

Potrzeba bliskości - potrzeba dystansu

Po stronie bliskości mamy gotowość do poświęceń, działanie oparte na emocjach, potrzebę harmonii. Po stronie dystansu: obiektywizm w relacjach z innymi, rzeczowość, powściągliwość w kontakcie z otoczeniem.

Potrzeba zmiany - potrzeba stałości

Po stronie zmiany: kreatywność, szybkie nudzenie się, otwartość na to, co nowe. Po stronie stałości: harmonia, uporządkowanie, pedanteria, dokładność.

Introwersja - Ekstrawersja

Po stronie introwersji umiejscawiamy osoby skierowane do wewnątrz, posiadające małą liczbę przyjaciół, lubiące samotność, nie przepadające za tym co nieznane. Do ekstrawersji możemy z kolei przypisać: szybkość nawiązywania kontaktów, otwartość, kreatywność w grupie i potrzebę przebywania w towarzystwie.

Emocjonalność silna - Emocjonalność stabilna

Po stronie emocjonalności silnej: wrażliwość, silne odczuwanie emocji, intensywne uczucia, mocne uzewnętrznianie smutku i radości. Po stronie emocjonalności stabilnej: opanowanie, „kamienna twarz” w nerwowych sytuacjach, opanowanie, trzeźwe spojrzenie.

Myślenie konkretne - Myślenie abstrakcyjne

Po stronie myślenia konkretnego: wybieranie prostych rozwiązań, zajmowanie się rzeczami, nie ideami, konkretne rozwiązywanie spraw, prosta logika. Po stronie myślenia abstrakcyjnego: kreatywność, rozmyślanie nad głębszymi sprawami, dociekliwe analizowanie problemu, intelektualizm w podejściu do spraw.

Autor: Izabela Podkulska