Czym jest cyberprzemoc i jak jej zapobiegać?

Kiedy rodzice myślą o zagrożeniach, które czyhają na ich dziecko w świecie wirtualnym, wskazują przede wszystkim na możliwość natknięcia się na treści pornograficzne lub przesycone przemocą. Obawiają się również, że ich dziecko przekaże prywatne dane, bądź nawiąże kontakt z obcą osobą. Zazwyczaj nie są świadomi, że dzieci są narażone również na inne, równie poważne zagrożenie – cyberprzemoc.

Czym jest cyberprzemoc?

Cyberprzemoc to pojęcie, które jest obce dla wielu osób. Oznacza ono wszelkie akty agresji zaistniałe za pośrednictwem e-maili, portali społecznościowych, komunikatorów, czatów, wiadomości i obrazków przesyłanych na telefony komórkowe. Mimo że cyberprzemoc ma miejsce w świecie wirtualnym, dla jej ofiar jest równie bolesna jak tradycyjne formy przemocy. Jest ona szczególnie niebezpieczna, gdyż można się jej dopuścić nie wchodząc w bezpośredni kontakt z ofiarą. Anonimowość internetu sprawia, że ludzie zaczynają zachowywać się w sposób, w jaki nigdy by się nie zachowali w świecie fizycznym. Gdy obrażają drugiego człowieka za pośrednictwem Internetu, nie widzą jego emocji ani reakcji, a to sprawia, że przemoc przychodzi im dużo łatwiej. Co więcej agresorami mogą być osoby, które w fizycznym świecie nie dysponują do tego wystarczającą siłą. Ofiara zazwyczaj nie wie kto jest jej prześladowcą, co wywołuje w niej dodatkowy niepokój i strach. Nie może unikać sprawcy, ani miejsc w których bywa prześladowana, tak jak to bywa w tradycyjnych formach przemocy. Nawet jeśli odetnie się od swojego oprawcy wyłączając telefon czy komputer, problem powróci, gdy tylko ponownie podłączy się do sieci. Dziecko czasem woli nie mówić rodzicom o swoich problemach ze strachu przed pozbawieniem go dostępu do świata wirtualnego, który stanowi dla niego bardzo ważny element życia społecznego. Odebranie mu prawa do używania komputera czy komórki, odbiera jako ponowne ukaranie, a nie próbę ochronienia go.

Jakie rodzaje i metody cyberprzemocy można wyróżnić?

Jednym z rodzajów cyberprzemocy jest wojna na obelgi, która oznacza gwałtowną i zaciekłą  wymianę zdań, odbywającą się na ogół w środowisku publicznym np. na czatroomie czy grupie dyskusyjnej. Jest ona zazwyczaj krótka i jednorazowa, jeżeli jednak dziecko zaczyna regularnie dostawać obraźliwe wiadomości oznacza to, że padło ono ofiarą prześladowania. Prześladowcy zazwyczaj nękają swoje ofiary wysyłając im setki maili bądź SMS-ów zawierających groźby bądź obelgi. Inną formą nękania jest oczernianie, które oznacza rozpowszechnianie fałszywych i obrażających informacji o drugiej osobie. W tej kategorii mieści się również przerabianie zdjęć w taki sposób, aby przedstawić ofiarę w sposób uwłaczający jej. Zdjęcia i fałszywe informacje są zazwyczaj umieszczane na różnych stronach internetowych, bądź przesyłane w wiadomościach prywatnych do znajomych ofiary. Kolejnym rodzajem cyberprzemocy jest podszywanie się. Agresor wykrada hasło do konta mailowego, czy portalu społecznościowego ofiary i podszywa się pod nią wysyłając z niego wulgarne bądź niestosowne wiadomości. W wyniku takiego działania dziecko może czuć się upokorzone oraz stracić przyjaciół, którzy biorą go za nadawcę obraźliwych treści. Agresor może również w sposób podstępny zdobyć osobiste informacje dotyczące ofiary, a następnie przekazać je innym osobom. Gdy dziecko zostanie oczernione może dojść do wykluczenia go ze społeczności internetowej, poprzez np. wykasowanie z listy kontaktów. Dzieci są bardzo wrażliwe na wszelkie formy ostracyzmu społecznego, dlatego takie wydarzenie, może być dla nich bardzo bolesne. Stosunkowo nowym rodzajem przemocy, znanym głównie w Wielkiej Brytanii jest happy slapping, dosłownie „radosne okładanie”. Grupa nastolatków podchodzi do ofiary i ją uderza raz bądź kilkakrotnie, a całe to zajście jest filmowane przez jednego z agresorów. Taki film jest później zamieszczany w sieci bądź wysyłany przyjaciołom ofiary.

W jaki sposób rozpoznać czy dziecko padło ofiarą cyberprzemocy?

Wiele dzieci i nastolatków decyduje się nie mówić rodzicom o tym, że są ofiarami cyberprzemocy. Często boją się, że w wyniku takiej rozmowy zostanie im odebrane prawo do używania komputera, komórki czy korzystania z komunikatorów internetowych. Jeśli rodzice zareagują zbyt nerwowo dziecko może nie zgłaszać im już więcej podobnych incydentów. Podczas rozmowy z dzieckiem warto zachować spokój, ułatwi to dziecku komunikacje z rodzicem i może skłonić je do większych zwierzeń. Nawet jeśli nie chce ono rozmawiać o tym co się dzieje, rodzic może się zorientować, że doświadcza ono jakiegoś zmartwienia uważnie je obserwując. Dziecko, które jest nękane może wydawać się zdenerwowane po korzystaniu z internetu czy przeczytaniu SMS-a. Ponadto dotychczas otwarte dziecko, zaczyna unikać kontaktów z rówieśnikami, a jego oceny ulegają pogorszeniu. Kiedy dana osoba zaczyna obawiać się swoich znajomych z klasy oraz czuje się zestresowana w ich obecności nie może w pełni poświecić się nauce.

Jak reagować na cyberprzemoc?

Bardzo ważne jest, by znaleźć czas na rozmowę z dzieckiem dotyczącą bezpiecznej komunikacji internetowej oraz przygotować odpowiednie wskazówki i porady dotyczące używania internetu. Dziecko i rodzice powinni razem zadecydować, w jakich sytuacjach dziecko powinno zwrócić się do rodziców. Jeżeli posiada ono konto na jakimś portalu społecznościowym, co jakiś czas warto, zapoznać się z treściami, które są na nim umieszczane. Jeśli jednak zauważą, ze dzieje się coś niepokojącego, powinni uważniej śledzić aktywność internetową dziecka. Jeżeli dojdzie do cyberprzemocy, należy pamiętać o tym, by zachować dowody. Dziecko kasując obraźliwe treści co prawda może zapobiec dalszemu rozwojowi przemocy, warto jednak, by zachowało ono jakąś ich kopię. Pogróżki wysyłane za pomocą e-maili i komunikatorów powinny być drukowane. W sytuacji, gdy nie zna się nadawcy wiadomości, powinno się zapisać ją na dysku twardym komputera, a później przesłać do dostawcy internetu, w celu ustalenia tożsamości agresora. Należy uświadomić dziecko, że jeśli ktoś prześle mu nieodpowiednie obrazki czy link do strony internetowej z przerażającymi treściami, powinno ono wyłączyć monitor, a nie komputer i zawołać rodzica. Ponadto dzieci nie powinny reagować na uwłaczające wiadomości, bez uprzedniej konsultacji z rodzicami. Czasami zignorowanie złośliwego maila, może zakończyć ten przypadek przemocy. W sytuacji, gdy jednak ofiara jest nękana wieloma wiadomościami, może zablokować nadawcę za pomocą odpowiedniej funkcji w komunikatorze lub skonfigurować swoją skrzynkę pocztową tak, by blokowała maile niektórych nadawców. W przypadku, gdy sprawca atakuje ofiarę z wielu nowych kont i nie jest możliwe zidentyfikowanie go, rodzice mogą wysłać mu jedną wiadomość głosową, grożącą  kontaktem z władzami. Jeśli agresor dopuszcza się przemocy za pośrednictwem telefonu komórkowego z pomocą odpowiedniej firmy telekomunikacyjnej da się ustalić jego numer. W namierzeniu sprawcy mogą pomóc również świadkowie, czyli inni uczniowie, którzy odwiedzili stronę zawierającą obraźliwe treści i znają ich autora. Jako, że treści zamieszczane na stronach internetowych mogą wzmagać nękanie dziecka ze strony rówieśników, warto je skopiować lub zrobić zrzut ekranu naciskając klawisze Control i Print Screen, a następnie wklejając go do Worda. Następnie można poprosić daną stronę lub portal o usunięcie obrażających treści. W przypadku, gdy agresor poprzez swoje działanie złamał prawo, należy niezwłocznie skontaktować się z policją.

Autor:

Beata Bryk