Depresja: czynniki genetyczne, psychologiczne i środowiskowe

Nowe badanie precyzuje rolę czynników środowiskowych, psychologicznych oraz genetycznych w rozwoju depresji. Badania te zostały opublikowane w przeglądzie Human Brain Mapping, w listopadzie 2011 roku. Możemy z nich się dowiedzieć między innymi, że ze strony genetycznej najpierw, to właśnie gen 5-HTTLPR ma być przyczyną akywacji strefy mózgowej odpowiedzialnej za emocje.

A czynniki psychologiczne i środowiskowe mają następnie wpływać na tę predyspozycję genetyczną. Zaburzenia takie jak niepokój albo depresja, mają przyczyny zarazem psychologiczne oraz środowiskowe, a także genetyczne, podsumowują badacze.

Aczkolwiek, nie umiemy jeszcze powiedzieć, w jaki sposób każdy z tych elementów wpływa na funkcjonowanie mózgu oraz generuje objawy zaburzeń niepokoju oraz zaburzeń depresyjnych.

Aby lepiej zrozumieć więc te interakcje, zespół badaczy z francuskiego centrum émotion-remédiation et réalité virtuelle (CNRS/UPMC/ CHU Pitié Salpêtrière) pochylil się nad aktywnością jądra migdałowatego, czyli struktury mózgu, której aktywność jest anormalnie wysoka u osób dotkniętych zaburzeniami niepokoju oraz zaburzeniami depresyjnymi.

Badacze pokazali, że aktywność tej strefy mózgu może być modulowana w zależności od genu, osobistej historii oraz aktywności poznawczej. Prace te sugerują więc, że psychoterapie mogą, w zależności od genów pacjenta, mieć różne działanie na aktywność mózgową.

Gen 5-HTTLPR kluczem do depresji?

Wiele prac, opublikowanych aż do tej pory, w ciągu ostatniego dziesięciolecia, pozwala przypuszczać, że gen 5-HTTLPR, który koduje przekaźnik serotoniny (substancja regulująca nasze emocje), może odgrywać ważną rolę w depresji. Promotor tego genu może pojawiać się w postaci długiej albo krótkiej, mogąc akcentować wpływ wydarzeń stresujących na nasze samopoczucie.

Nawet jeśli hipoteza ta pozostaje mocno kontrowersyjna, to jednakże przyznaje się, że krótka forma genu prowokuje bardziej intensywną aktywację jądra migdałowatego. Przypomnijmy, że jądro to jest odpowiedzialne za emocje oraz rozpoznawanie sygnałów niebezpieczeństwa.

W nowych pracach, badacze przestudiowali wpły psychologii i środowiska na ten efekt genetyczny. Przeprowadzili więc badanie metodą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego mózgów 45 osób, będących bądź nie nosicielami krótkiej formy genu 5-HTTLPR.

W czasie tego badania, świnkom doświadczalnym pokazywano przyjemne albo nieprzyjemne zdjęcia. Ludzie ci musieli określić, czy te zdjęcia były miłe albo niemiłe, albo zastanawiać się nad związkami istniejącymi między tymi zdjęciami a nimi samymi. W zależności od obecności – bądź nie – krótkiej postaci rzeczonego genu, rezultaty badania okazywały się inne.

Okazało się bowiem, że u nosicieli krótkiej formy genu 5-HTTLPR, aktywacja jądra migdałowatego była większa, kiedy musieli oni powiązać fotografię z nimi samymi, niż kiedy musieli ocenić ją jako przyjemną bądź nieprzyjemną. Coś zupełnie odwrotnego zaobserwowano u ludzi nie mających krótkiej formy tego genu.

Inaczej mówiąc, aktywność jądra migdałowatego badanych zmieniała się w zależności od postaci genu, ale również w zależności od typu aktywności umysłowej: opisywanie obiektywne albo połącznie z swoją osobistą historią.

Wcześniej, świnki doświadczalne zapytano również o wydarzenia negatywne z ich życia, które przeżyli ostatnio, w ciągu bieżącego roku. Chodziło o trudności w pracy, o rozwód, o żałobę, i inne tego typu smutne wydarzenia. Rezultaty wykazały, że stres przeżyty w ciągu roku odgrywał również znaczącą rolę w aktywacji jądra migdałowatego, a interakcja między genem a środowiskiem była sama modyfikowana przez aktywność umysłową danej osoby.

Rezultaty te pokazują, że dziedzictwo genetyczne wpływa na funkcjonowanie mózgu, ale, dodatkowo, wpływ ten sam jest modulowany przez osobistą historię oraz przez postawę psychologiczną danej osoby.

Rezultaty te, jeśli przeniesiemy je na pole depresji, sugerują również, że psychoterapia, a przede wszystkim terapia poznawcza – która polega na pomaganiu ciepiącemu w zmianie sposobu postrzegania świata – może mieć inne działanie na poziomie mózgu, w zależności od niektórych genów. Trop ten badacze właśnie staranie studiują.