Dlaczego kreatywni ludzie częściej oszukują?

Ludzie kreatywni myślą poza schematami. Jest to dar psychicznej elastyczności, który, okazuje się, można również dopasować do ich poczucia moralności, według ostatniego badania, przeprowadzonego przez badaczy z American Psychological Association. Innymi słowy, kreatywni ludzie mogą mieć większą tendencję do oszukiwania.

Ten sam twórczy mózg, który pozwala kreatywnym ludziom rozważać nowe możliwości, generować nowe idee, rozwiązywać innowacyjnie konflikty, może również pomagać im w usprawiedliwianiu własnych nieuczciwych zachowań, mówią autorzy badania opublikowanego w Journal of Personality and Social Psychology.

Etyczne dylematy często wymagają od ludzi, aby mierzyli się z dwoma sprzecznymi siłami: pragnienie zmaksymalizowania własnej korzyści, a także pragnienie utrzymania pozytywnej wizji samego siebie, pisze pani profesor Francesca Gino z Harwardu oraz profesor Dan Ariely z Duke University.

Ostatnie badania sugerują, że ludzie mają tendecję do rozwiązywania tych napięć poprzez racjonalizację. Zachowują się wystarczająco nieuczciwie, żeby skorzystać na swoim nieetycznym zachowaniu, ale dość uciwie, żeby utrzymać wizję własnej osoby jako uczciwej istoty ludzkiej. W takich przypadkach, ludzie kreatywni mogą udowadniać, iż mają niesamowite zdolności gimnastyki umysłowej, piszą autorzy badania.

W serii pięciu eksperymentów, pani profesor Francesca Gino i profesor Dan Ariely przetesowali grupy zawierające 100 osób każda. W każdej grupie, badacze najpierw przeprowadzili testy, które miały określić poziom kreatywnego myślenia u uczestników oraz ich inteligencję. Następnie, badani musieli wykonać różne zadania, w których oszukiwanie było bardzo łatwe.

W jednym eksperymencie, uczestnikom dano do rozwiązania test wiedzy ogólnej, który zawierał pytania typu: jak daleko może skoczyć kangur?, albo co jest stolicą Italii? Uczestników poinformowano, że zarobią 10 centów za każdą prawidłową odpowiedź. W sumie mogło to być 5 dolarów.

Następnie badacze poprosili uczestników do przeniesienia zaznaczonych przez siebie odpowiedzi na standardowy arkusz. Jedna sprawa: pani profesor Francesca Gino mówi, iż "przypadkowo" wcześniej skopiowała klucz do testu, tak więc poprawne odpowiedzi były zaznaczone na standardowym arkuszu. Uczestnicy więc byli święcie przekonani, że nie zostanie odkryte żadne oszustwo, kiedy przeniosą swoje odpowiedzi. W rzeczywistości, wszystkie arkusze miały unikatowy kod dla każdego uczestnika.

Okazało się, że oszustwo nie zależało od ilorazu inteligencji: ludzie z wysoką inteligencją, ale niską kreatywnością, nie byli specjalnie nieuczciwi.

W drugim eksperymencie, uczestnikom pokazano rysunki z ukośną linią, a po każdej stronie tej linii były kropki. Uczestnicy musieli zdecydować, po której stronie kropek było więcej. W połowie z 200 prób było niemożliwe stwierdzić, która strona ma więcej kropek. Ale uczestnikom powiedziano wcześniej, że dostaną więcej pieniądzy za każdym razem, jak zidentyfikują prawą stronę jako mającą więcej kropek.

Ludzie, którzy mieli większą kreatywność, mieli większą tendecję do wybierania prawej strony. Jak sugeruje drugi eksperyment, typ nieuczciwości, jaki angażują kreatywni ludzie, często jest subtelny: jeśli naprawdę nie możesz powiedzieć, która strona ma więcej kropek, może to być prawa strona. Tak więc, wybieranie częściej strony prawej niż lewej w zasadzie nie jest oszustwem, czyż nie?

Dodatkowy eksperyment, z użyciem kostek do gry, potwierdził powiązanie między kreatywnością a orientacją ku nieuczciwości, stwierdzili badacze. Aczkolwiek, badacze przyznają, że jednym z ograniczeń tego badania było wprowadzenie opłaty pieniężnej za niektóre odpowiedzi. Uczestnicy mogli próbować kłamać i racjonalizować właśnie z powodu pieniędzy.

Autorzy sugerują, żeby przyszłe badania skupiły się na samej kreatywności, bez nagrody pieniężnej, co pozwoli stwierdzić, czy prowadzi to do większego ryzyka oszukiwania. Badania mogą zbadać, na przykład, czy kreatywni ludzie mają większą tendencję do zaspokajania egoistycznych potrzeb na krótką metę, czy też wyższych aspiracji, kiedy mierzą z dylematami samokontroli, jak na przykład – zjedzenie kawałka ciastka, kiedy próbują się odchudzić.

Nieuczciwość i innowacja to dwa tematy najczęściej opisywane w prasie popularnej, piszą autorzy badania. Związek między nieuczciwością i kreatywnością nie został jeszcze do tej pory przestudiowany empirycznie. Rezultaty z obecnego badania pokazują, że w rzeczywistości, ludzie, którzy są kreatywni, mogą być bardziej zagrożeni, kiedy stawiają czoła etycznym dylematom.