Fobia społeczna

Każdy z nas zna uczucie onieśmielenia. Często staramy się unikać wystąpień publicznych oraz czujemy się nieswojo, w towarzystwie nieznajomych. Jednak, gdy w sytuacjach wymagających kontaktów interpersonalnych strach zaczyna nas paraliżować, możemy mieć do czynienia z fobią społeczną.

Objawy fobii społecznej

Inna nazwa fobii społecznej, to zaburzenie lęku społecznego. Pojawia się silny strach, przed sytuacjami, gdzie możemy zwrócić na siebie uwagę. Bardzo często, paraliżujący lęk pojawia się już na samą myśl o sytuacjach społecznych. Nie mówimy tutaj o zwykłej tremie, towarzyszącej wielu wystąpieniu publicznym, lub niezręcznym milczeniu podczas zapoznawania z nowymi osobami. Jeżeli lęk nie jest paraliżujący, staje się normalną częścią życia. Co więcej, dzięki niewielkiemu przerażeniu, w naszym organizmie wytwarza się adrenalina, powodująca mobilizację organizmu oraz ułatwiająca skupienie na wyznaczonym celu. Jednak jeżeli strach jest wyjątkowo nasilony, pojawia się problem. Jeżeli problem sprawiają nam czynności takie jak: telefonowanie w obecności innych, zabieranie głosu podczas dyskusji, jedzenie w miejscach publicznych, rozmowa z przełożonymi, załatwianie spraw w urzędach, przemawianie do publiczności, wykonywanie telefonu do nieznajomej osoby, rozmowa z osobami, których nie znamy, wchodzenie do pomieszczenia, w którym znajduje się grupa osób, bądź wyrażanie swojego zdania, możemy zacząć mówić o zaburzeniu. Jeżeli lęk jest słaby, problem nie jest aż tak poważny. Niestety w przypadkach, gdy lęk jest silniejszy, zaczynamy unikać sytuacji stresujących, co poważnie zaburzy funkcjonowanie w społeczeństwie. Osoby cierpiące na fobię społeczną bardzo często nie radzą w życiu zarówno prywatnym jak i zawodowym.

Fobia społeczna oddziałuje nie tylko na psychikę, ale również na organizm. Fizyczne zaburzenia lęku społecznego, to na przykład: wymioty, bóle brzucha, problemy żołądkowe, nerwobóle, skrócony oddech, drżenie (również drżenie głosu), przyspieszenie tętna, ucisk odczuwany w obrębie klatki piersiowej, nadmierna potliwość,  uderzenia gorąca, zawroty głowy lub też w skrajnych sytuacjach omdlenia. Osoby z zaburzeniami funkcjonowania społecznego, często zdają sobie sprawę, że ich lęki nie mają logicznego uzasadnienia i są irracjonalne. Na ogół jednak taka wiedza w niewielkim stopniu przyczynia się do rozwiązania problemu. Bardzo często jest samemu przezwycięży strach, zwłaszcza jeżeli ten jest paraliżujący. Próba przezwyciężenia lęków poprzez zmuszanie się na przykład do zabierania głosu, mówienia do publiczności lub też poznania nowych osób, mogą niekorzystnie odbić się na kondycji systemu nerwowego. Innym zagrożeniem, związanym z próbą samodzielnego przewalczenia silnej fobii społecznej, może kompromitacja przed szerszą publiką, spowodowana paraliżem nerwowym. W takiej sytuacji stan psychiczny zamiast poprawie, ulegnie pogorszeniu.

Psychoterapia przy fobii społecznej

Aby przezwyciężyć fobię społeczną, najczęściej konieczna jest psychoterapia. W momencie, gdy uświadamiamy sobie, że mamy problem, należy niezwłocznie zgłosić się do specjalisty. Psycholog, zajmie się wszystkimi aspektami problemu – poznawczym (myśli pacjenta), behawioralnym (działania podejmowane przez osobę fobią dotkniętą) i wreszcie fizjologicznym (reakcjami ciała na problem). Terapia ta zakłada, że to, co myślimy wpływa na nasze samopoczucie, co z kolei wpływa na nasze zachowanie. Pomimo faktu, że nie możemy wpłynąć na emocje, możemy zmienić myśli, które te emocje wywołują. Jeżeli więc zmienimy myśli wywołujące lęki społeczne, uda nam się przezwyciężyć fobię. Na regularnych sesjach z psychologiem, osoba cierpiąca na fobię społeczną nauczy się podważać swoje negatywne przekonania, które powodują zaburzenia i zamieniać je na pozytywne odczucia. Dodatkowo bardzo pomocne okazują się rozmaite techniki relaksacyjne i ćwiczenia oddechu – pomagają one opanować fizyczne objawy strachu. Częścią terapii jest również stopniowe przełamywanie swoich lęków i sprawdzanie nowych umiejętności w praktyce. Dopiero w momencie, gdy egzystowanie w społeczeństwie przestanie pacjenta przyprawiać o szybsze bicie serca można mówić o zwycięstwie.

Domowe sposoby na przezwyciężenie fobii

Pomimo faktu, że w przypadku zaburzeń funkcjonowania w społeczeństwie najlepiej jest zgłosić się do specjalisty, możemy złagodzić jej skutki lub w przypadku początków zahamować jej rozwój sami. Pierwszą zasadą jest nauka pozytywnego myślenia. Musimy zakładać, że jesteśmy inteligentni, znamy się na swoich obowiązkach i w żadnym aspekcie nie ustępujemy ludziom z otoczenia (zarówno pod względem estetycznym, jak i intelektualnym). Jeżeli uda nam się zakorzenić takie przekonanie w naszej psychice z pewnością relacje społeczne przestaną sprawiać nam problemy. Jeżeli strach nie jest paraliżujący i czujemy, że jesteśmy w stanie bez uszczerbku na psychice, czy też systemie nerwowym stawić czoła jakiemuś problemowi, należy to zrobić. Oczywiście odradzane są wystąpienie publiczne, jeżeli strach nas paraliżuje. Ale może warto zacząć od małych rzeczy – porozmawiać z kimś nowym na imprezie lub też po prostu wyjść ze znajomymi do pubu wieczorem. Dzięki temu przywykniemy do innych ludzi i małymi krokami będziemy mogli zbliżać się do prawidłowego funkcjonowania społecznego.

Bardzo ważne są techniki relaksacyjne. Jeżeli zaczynamy czuć lęk lub pojawiają się zawroty głowy warto na chwilę usiąść i wykonać kilka głębokich wdechów. W sytuacjach szczególnie stresujących, nie możemy pozwolić, aby nasz oddech stał się szybki i płytki (co jest naturalną reakcją) powolne wciąganie powietrza przez nos i wypuszczanie go ustami, skutecznie nas uspokoi. Dobrze jest również nie spinać mięśni. Dodatkowo w sytuacji, gdy musimy wystąpić publicznie a panika powoduje uczucie pustki w głowie, dobrze jest naciskać językiem na górną część podniebienia w jednolitym tempie. Dzięki temu zabiegowi w naszym mózgu zajdą określone reakcje chemiczne, które powinny poradzić sobie z uczuciem pustki. Często fizyczne skutki fobii społecznej mogą być wywołane przez nieprawidłowy styl życia. Kofeina na przykład może być przyczyną uczucia niepokoju i ogólnego osłabienia organizmu. Możliwe, że odstawienie napojów energetycznych i kawy rozwiąże problem nerwów. Czynnikiem, który może wyzwolić w nas liczne fobie i spowodować atak lęku jest alkohol. Wbrew pozorom kilka drinków przed imprezą zamiast nas rozluźnić, pogorszą sytuację. Nikotyna powoduje zmniejszanie się naczyń krwionośnych – może to być przyczyną zawałów, wylewów, a także długotrwałego uczucia niepokoju (wbrew powszechnemu przekonaniu papierosy nie uspokajają!). Bardzo ważna jest również odpowiednia ilość snu. Osoba wyspana jest spokojniejsza, natchniona optymizmem i posiada zdecydowanie większy komfort psychiczny.

Zaburzenia społeczne

Większość osób, cierpiących na fobię społeczną, zamyka się w domu i nie szuka pomocy. Nie jest to dobre wyjście z sytuacji – nawet jeżeli wydaje się, że nie potrzebujemy towarzystwa innych nie można zapominać, że człowiek z natury jest istotą społeczną. Długotrwała samotność może prowadzić do pogłębienia problemu i wystąpienia innych zaburzeń psychicznych. Dodatkowo osoby takie najczęściej nie są w stanie podjąć stałej pracy, więc pojawiają się również problemy natury ekonomicznej. Jeżeli więc czujemy, że zaczynamy mieć problem z funkcjonowaniem w społeczeństwie, lub też znamy kogoś dotkniętego tym problemem, może warto pomyśleć o kontakcie z psychologiem. Ważne jest, aby osób cierpiących na fobię społeczną nie zostawiać samych – możemy być bodźcem, który zadecyduje o kontakcie ze specjalistą i pomoże w powrocie do normalności.

Autor:

Joanna Świba