Inteligencja emocjonalna u mężczyzn i kobiet

Różnice między kobietami i mężczyznami dotyczą wielu aspektów - zarówno biologicznego, poznawczego, społecznego, jak i emocjonalnego (empatia, odgadywanie myśli innych, poprawne interpretowanie własnych stanów). Wysoki poziom inteligencji emocjonalnej umożliwia sprawniejsze funkcjonowanie w społeczeństwie, ponieważ pozwala na lepsze rozumienie stanów emocjonalnych, motywów i intencji innych osób.

Wśród modeli dotyczących inteligencji emocjonalnej (ang. emotional quotient, EQ) największym powodzeniem cieszy się teoria Daniela Golemana. Wyróżnia ona składniki EQ takie jak rozumienie emocji własnych oraz innych osób, zarządzanie nimi, kontrolowanie ich, odczuwanie empatii oraz rozwijanie umiejętności społecznych. Autor teorii zwraca uwagę na to, że komponenty te są zupełnie odmienne od umiejętności akademickich, aczkolwiek mają nad nimi znaczną przewagę.

Czym jest inteligencja emocjonalna?

Inteligencja emocjonalna dotyczy zdolności do rozpoznawania, rozumienia, kontrolowania i wykorzystywania emocji swoich oraz innych osób w życiu codziennym. Stanowi ona uzupełnienie zdolności umysłowych, akademickich, poznawczych, ogólnie mówiąc - intelektualnych. Rozróżnienie dwóch rodzajów inteligencji ma swoje uzasadnienie w odmiennych obszarach mózgu odpowiadających za każdą z nich. Podczas gdy powierzchnia kory mózgowej odpowiedzialna jest za inteligencję analityczną, za umiejętności w zakresie emocji odpowiadają głębiej położone struktury podkorowe. Według klasyfikacji Golemana inteligencja emocjonalna to suma pięciu kompetencji, wśród których znajdują się zarówno emocjonalne, jak i społeczne „elementy”. Kompetencjami tymi są: samoświadomość (wiedza o swoich uczuciach), samoregulacja (objawiająca się umiejętnością do odroczenia gratyfikacji), motywacja (ustalanie i realizowanie celów), empatia (wczuwanie się w sytuację innych osób i rozumienie ich emocji) i umiejętności społeczne (które dotyczą wykorzystywania wiedzy o emocjach w sytuacjach kontaktu z ludźmi).

Inteligencja emocjonalna u mężczyzn i u kobiet

Badacze inteligencji rozróżniają nie tylko różne jej odmiany, takie jak np.: inteligencja matematyczna, inteligencja językowa lub inteligencja personalna (według podziału Gardnera), ale także uwzględniają jej podział na komponenty charakterystycznie rozwinięte u przedstawicieli obu płci. Również w zakresie inteligencji emocjonalnej występują pewne różnice u mężczyzn i u kobiet.

Jakie różnice międzypłciowe występują w zakresie inteligencji emocjonalnej?

Podstawowe różnice dotyczące inteligencji emocjonalnej występujące u mężczyzn i kobiet przede wszystkim dotyczą empatii. Wyniki badań wykazują, że kobiety naturalnie bardziej współodczuwają emocje innych osób niż mężczyźni. Równocześnie przedstawicielki płci pięknej lepiej sobie radzą w wykrywaniu krótkotrwałych uczuć pojawiających się u swoich towarzyszy. Przewaga kobiet nad mężczyznami dotycząca funkcjonowania emocjonalnego jest widoczna również w badaniach, w których uczestnicy mają za zadanie odgadywać emocje, jakie odczuwały osoby przedstawione na filmach. W zadaniach tego typu kobiety osiągają ponad 80% lepsze wyniki niż mężczyźni. W innym wariancie badania, w którym osoby przedstawione na filmach wyrażały więcej mikroekspresji (terminem tym określa się krótkotrwałe zmiany mimiki) mężczyźni uzyskiwali wyniki bardzo zbliżone do wyników kobiet. W badaniach, w których proszono osoby obydwu płci o obejrzenie nagrania z przebiegu rozmowy, a następnie ocenienie co myślała i odczuwała postać z filmu, nie wykazano żadnych różnic w wynikach obu płci. Podczas gdy kobiety lepiej radzą sobie w odczytywaniu emocji pozytywnych, przewagę w odczytywaniu komunikatów negatywnych mają mężczyźni.

Istotną różnicą w funkcjonowaniu emocjonalnym u mężczyzn i u kobiet jest różnorodność oraz odmienna intensywność przeżywanych emocji własnych, ponadto ekspresje emocjonalne pań są zazwyczaj bardziej czytelne dla otoczenia. Mężczyźni nie tylko wyrażają mniej emocji, ale również używają niewiele słów, które określają uczucia, nawet wtedy, kiedy opisują swój stan psychiczny. Ponieważ mężczyźni lepiej odczytują negatywne komunikaty emocjonalne, dla niektórych zaskoczeniem może być, że przeżywają oni tyle samo uczuć co kobiety, tylko częściej odczuwają pozytywne emocje, podczas gdy kobiety częściej doświadczają negatywnych.

Podobieństwa w zakresie inteligencji emocjonalnej u kobiet i mężczyzn

Mimo wielu różnic w funkcjonowaniu emocjonalnym kobiet i mężczyzn, istnieją pewne aspekty dotyczące emocji, które są równie dobrze rozumiane i wykorzystywane przez osoby obydwu płci. Mowa przede wszystkim o zachowaniach korzystnie wpływających na relacje ludzi w miejscu pracy. Pierwsza umiejętność społeczna, w której nie występują różnice międzypłciowe, jest powiązana z rozpoznawaniem kłamstwa. Zdolność ta polega na rozpoznawaniu prawdziwych, ale skrywanych i kamuflowanych uczyć innych osób. Drugą umiejętnością jest instynktowne wyczuwanie myśli innych ludzi, z którymi pozostaje się w bliskich relacjach.

Przyczyny różnic w zakresie inteligencji emocjonalnej u mężczyzn i u kobiet

Przyczyn różnic międzypłciowych dotyczących inteligencji emocjonalnej najlepiej szukać wśród czynników biologicznych i społeczno-kulturowych. O ile te pierwsze są dosyć oczywiste, to według wyjaśnień kulturowych kompetencje emocjonalne to coś, czego da się wyuczyć. Wielu badaczy wskazuje na czynnik motywacyjny, według którego kobiety wykonują niektóre zadania dotyczące emocji lepiej niż mężczyźni tylko wtedy, kiedy poinformuje się je, że podobno lepiej radzą sobie w zadaniach dotyczących emocji.

Różnice w budowie mózgu

Odmienna budowa mózgu kobiet i mężczyzn jest jednym z najczęściej wymienianych źródeł różnic w funkcjonowaniu osób obydwu płci na płaszczyźnie emocjonalnej. Kobiety, o których potocznie uważa się, że osiągają wyższy stopień inteligencji emocjonalnej, mają w porównaniu do mężczyzn lepiej rozbudowane ciało modzelowate.

Wychowanie

Różnice w rozumieniu, wyrażaniu i wykorzystywaniu emocji przez mężczyzn i kobiety wynikają w dużym stopniu z utwierdzonych w społeczeństwie stereotypów wychowawczych, według których dziewczynki od pierwszych lat życia uczy się wrażliwości, empatii, kierowania się uczuciami i uzewnętrzniania emocji, a chłopcy wychowywani są na „twardzieli”, osoby powściągliwe w wyrażaniu tego, co czują. Postawienie dziewczynkom i chłopcom określonych oczekiwań wpływa na rozwój emocjonalny dzieci, powoduje, że jako dorośli ludzie powielają zachowania emocjonalne z młodości. Również w latach szkolnych chłopcy i dziewczynki są w większym lub mniejszym stopniu przystosowywani do wyrażania uczyć w adekwatnym dla swojej płci stopniu.

Doświadczenie

Kobiety zazwyczaj nawiązują więcej emocjonalnych relacji niż mężczyźni, mają więc częściej okazję do wyrażania i obserwowania swoich stanów wewnętrznych . Mężczyźni rzadko kiedy rozmawiają między sobą o uczuciach, nie często znajdują się w sytuacjach, w których mogliby nauczyć się je lepiej interpretować. Kobiety natomiast, jako matki, przyjaciółki, osoby, które w naturalny sposób otaczają innych troską, są od wczesnych lat uczone jak zdobywać kompetencje społeczne i jak wykorzystywać emocje.

Autor: Aleksandra Zaborowska