Jak poprawić bez wysiłku zdolności dziewcząt w dziedzinie nauk ścisłych?

Naukowcy z uniwersytetu w Kolorado, opublikowali doświadczenie psychologiczne, które wydawało się prawie zbyt piękne, aby być prawdziwe. Naukowcy bowiem pokazali, że dwa ćwiczenia pisemne, trwające 15 minut, przeprowadzone na lekcji wprowadzającej do fizyki na początku semestru, mogły poprawić w sposób konsekwentny rezultaty studentek.

Co jeszcze ciekawsze, ćwiczenia te nie miały nic wspólnego z fizyką. Studentki bowiem musiały wypowidzieć się na tematy ważne dla nich, takie jak kreatywność albo relacje z rodziną czy przyjaciółmi. W jaki sposób więc te kilka akapitów na temat wartości osobistych może przekładać się na lepsze opanowanie tematyki krążków i siły tarcia?

W dziedzinie matematyki i przedmiotów ścisłych generalnie, seksistowskie stereotypy czasami wystarczą, aby ograniczyć podstępem zdolności dziewczyn. Taka jest hipoteza zagrożenia sterotypem, wysunięta przez
psychologów, Joshua Aronson i Claude’a Steele, która dziś została zresztą już bardzo szeroko opracowana.
Zagrożenie stereotypem jest w pełni wykorzystane, kiedy popychamy członków pewnej stereotypowej grupy do myślenia, iż są jej częścią - innymi słowy, kiedy kobiety skupiają się na fakcie bycia kobietą, albo Afroamerykanie na fakcie bycia czarnymi. Jeśli więc nawet zagrożenie stereotypem wywołuje problemy z wydajnością, to jednakże możemy je bardzo szybko zwalczyć, bardzo często w niezwykle prosty sposób. Jak pokazują to ćwiczenia pisemne z Kolorado, zachęcenie kobiet do skoncentrowania się na tym, co jest ważne dla nich, może je zmotywować. Mała lekcja, którą należy wyciągnąć z tego doświadczenia jest taka, iż niewielka dawka zachęty może uczynić wiele dobra.

Przeklęty krąg stereotypu

Oto, co wiemy na temat sposobu funkcjonowania zagrożenia sterotypem: w latach 1990, naukowcy odkryli, że jeśli mówimy studentkom o teście matematycznym, iż ten test ujawni różnice w rezultatach w zależności od płci, te studentki otrzymują o wiele gorsze wyniki niż inni. Tak samo, studentki, które poproszono o wymyślenie reklam pokazujących głupie gospodynie domowe, bredzące o przygotowaniu czekoladowego ciasta, w konsekwencji wykazywały mniej zainteresowania pracami matematycznymi. Zagrożenie stereotypem jest uniwersalnym przestępcą: może podminować wiarę w siebie u białych mężczyzn odnośnie koszykówki, albo mężczyzn generalnie w testach na wrażliwość społeczną. Kiedy tylko zaczynamy się obawiać, iż potwierdzimy negatywny stereotyp, na przykład, że dziewczyny są słabe w matematyce, albo, że biali mężczyźni nie potrafią wysoko skakać, jesteśmy też mniej zdolni do dawania z siebie wszystkiego, co najlepsze. Kiedy jesteśmy wypełnieni frustracją, sterotypy, których tak bardzo chcemy uniknąć, mogą się potwierdzić po prostu tylko dlatego, że się ich obawiamy.

Zagrożenie to może się nawet zaostrzyć w miarę tego, jak kobiety oddające się karierze w dziedzinie nauk matematycznych oraz przedmiotów ścisłych, posuwają się coraz bardziej naprzód. Dzieje się tak dlatego, iż zarazem mają one mniej „współsióstr” i modeli kobiecych do naśladowania, a także dlatego, iż mogą one być bardziej piętnowane przez różnego rodzaju niedomówienia, według których „matematyka jest dla chłopaków”, jak podkreśla pani psycholog Cordelia Fine w swojej wspaniałej nowej książce Delusions of Gender.

Zobacz również:

Z drugiej strony, w badaniu z roku 2007, przeprowadzonym na studentach rachunkowości wysokiego stopnia na Uniwersytecie w Teksasie, psycholodzy udowodnili, że zagrożenie stereotypem nie jest fatum. Na początku
jednego z egzaminów, połowa studentów miała przeczytać następującą deklarację: „Analiza tysięcy takich testów pokazała, że kobiety i mężczyźni otrzymują takie same rezultaty na tym egzaminie”.

Kobiety, które przeczytały takie zdanie, otrzymały, średnio, rezultaty o wiele wyższe niż inne studentki z tej samej klasy. Co więcej, rezultaty przez nie osiągnięte, były nawet lepsze od rezultatów osiągniętych przez mężczyzn. I oto właśnie dzisiaj naukowcy z Kolorado pokazali, że ćwiczenie pisemne mogło także wpłynąć na różne rezultaty wśród studentek przedmiotów ścisłych. W badaniu opartym na próbie podwójnie ślepej, opublikowanym w połowie listopada w czasopiśmie naukowym Science, naukowcy opisali swoją pracę z 399 studentami studiów licencjackich z fizyki i rachunkowości.

Niektórzy z nich, wybrani przypadkowo, musieli zredagować tekst na dwa lub trzy następujące tematy: „uczyć się i pogłębiać swoją wiedzę”, „przynależność do grupy społecznej”, „zdolności sportowe”, „związek z rodziną i przyjaciółmi”, „poczucie humoru”. Następnie, studenci ci musieli się zastanowić nad powodem, dla którego te rzeczy były ważne w ich oczach. Inni studenci dostali taką samą listę wartości, ale musieli wybrać najmniej ważne i wypowiedzieć się na temat powodów, dla których te wartości mogą być ważne w oczach innych ludzi. Studenci oddali się tym ćwiczeniom na początku semestru, czyli wtedy, kiedy byli najbardziej podatni na utratę pewności siebie w stosunku do swoich zajęć: w ciągu tygodnia, kiedy powracali na uczelnię, a następnie w środku trymestru. Korzyści były wręcz spektakularne.

Większość studentek, które otrzymały niską ocenę z ćwiczenia, to były te, które musiały pisać na temat wartości dotyczących ich najmniej. Większość z tych, które otrzymały wyższą notę, miały napisać o wartościach ważnych dla nich (żadnego efektu wśród studentek, które otrzymały najwyższą ocenę, ani wśród mężczyzn generalnie).

Te, które potwierdziły swoje wartości, miały także lepsze wyniki w czasie egaminu standaryzowanego dotyczącego fizyki, który pisały pod koniec trymestru. Najbardziej uderzające jest to, że kobiety, które wcześniej potwierdziły, iż wierzą w wyższość mężczyzn w dziedzinie fizyki, były dokładnie tymi, które później najwięcej skorzystały z ćwiczenia.

Jak to wszystko funkcjonuje?

Psycholodzy Akira Miyake i Tiffany Ito, a także fizyk Noah Finkelstein, którzy figurują wśród autorów badania,
potwierdzają, że nie mają co do tego pewności. Podejrzewają, że kobiety, które miały napisać o wartościach, które są dla nich drogie, poczuły się bardzie swobodnie i bardziej odprężnone na lekcjach. Być może to właśnie
pozwoliło im pochłonąć więcej wiedzy, albo zainspirowało je to do cięższej pracy. I być może to właśnie pozwoliło im otrzymać rezultaty nieco lepsze na pierwszym egzaminie, co im pozwoliło z kolei na odzyskanie wiary w siebie, a, w ostatecznym rozrachunku, dzięki temu kobiety te były lepiej zmotywowane. Cudowny krąg zależności, który łatwo
sobie wyobrazić.

Badanie to obserwowało studentów fizyki przez jeden semestr, ale jest bardzo możliwe, że efekty takiego ćwiczenia pisemnego mogą być o wiele bardziej trwałe. W artykule z 2006 roku, opublikowanym w przeglądzie naukowym Science, psycholog Geoffrey Cohen z uniwersytetu Stanford, wykazał, że ten sam rodzaj ćwiczenia pisemnego polepszał rezultaty uczniów pochodzenia afro-amerykańskiego. Dwa lata później, po kilku kontrolnych ćwiczeniach, korzystne rezultaty były w dalszym ciągu widoczne.Naturalnie, zagrożenie stereoptypem nie jest jedynym powodem wyjaśniającym, dlaczego tak mało kobiet zajmuje się dziedzinami matematycznymi i innymi przedmiotami ścisłymi. Niektórzy ze współautorów nowego badania odkryli już wcześniej, że różnice w środowisku wyjaśniają w 60% nierówności w ocenach z fizyki, jakie otrzymywali ich studenci - kobiety i mężczyźni 0 wiedząc, że chłopcy byli bardziej skłonni wybierać fizykę w liceum jako zajęcia dodatkowe.

Po teście ćwiczeń pisemnych, badacze następnie przeprowadzili inną analizę. Tym razem chodziło o analizę różnic w ocenach z matematyki na poprzednich egzaminach, a pod uwagę brano teraz mniejszą bądź większą frekwencję na kursach z matematyki i fizyki. I tutaj, naukowcy nie odkryli żadnej różnicy - znaczącej różnicy - między płciami w rezultatach otrzymanych w czasie standardowych egzaminów z fizyki (jak również wszystkich innych egzaminów z tej samej dziedziny). Oznacza to, że jeśli obejmiemy kobiety taką samą edukacją w dziedzinie przedmiotów
ścisłych, jaką są obejmowani aktualnie mężczyźni, to ten rodzaj omawianych tutaj ćwiczeń pisemnych może pomóc zasypać fosę między płciami - albo, w każdym razie, przybliżyć obie płcie do siebie. W świecie, w którym niektóre kobiety martwią się, że nie są tak dobre w przedmiotach ścisłych jak mężczyźni, wydaje się, że mamy tutaj do dyspozycji narzędzie łatwe w użyciy. Narzędzie, które może pomóc kobietom zwalczyć demony podkopujące ich potencjał.