Kiedy wspomnienia wprowadzają w błąd...Czym jest efekt "lampy błyskowej"?
Wspomnienia fleszowe, czy efekt lampy błyskowej to określenia, którymi naukowcy nazwali szczególny rodzaj pamięci autobiograficznej. Oznaczają one bowiem niezwykłe i wyraźne wspomnienia zdarzeń, które mimo upływu czasu wciąż budzą w nas silne emocje.
![Kiedy wspomnienia wprowadzają w błąd...Czym jest efekt "lampy błyskowej"?](http://img.biomedical.pl/4_3/400/540b01eb5325b472ac93cf66306a27c9.jpg "Kiedy wspomnienia wprowadzają w błąd...Czym jest efekt "lampy błyskowej\"?")
Po raz pierwszy tym zjawiskiem zainteresowali się dwaj naukowcy: Kulik i Brown, którzy w 1977r. jako pierwsi użyli określenia wspomnienia fleszowe. Od tamtej pory psychologowie z całego świata interesują się tym zjawiskiem i badają ludzką pamięć pod tym kątem. Wspomniani badacze próbowali odpowiedzieć na pytanie, jak to możliwe, że ludzie pamiętają zdarzenia traumatyczne: katastrofy, zamachy czy ataki terrorystyczne, których ofiarą nie padli. Zdaniem naukowców zdarzenia budzące w człowieku niezwykle silne i wyraziste emocje uruchamiają szczególny mechanizm pamięciowy, który porównać można do spustu migawki w aparacie fotograficznym. Co to oznacza? W chwili, kiedy doświadczamy szczególnie silnych emocji, mimo iż nie uczestniczymy w zdarzeniu, nasz mózg utrwala owe okoliczności wraz z najdrobniejszymi szczegółami w naszej pamięci.
Wspomnienia fleszowe są wykreowane przez naszą wyobraźnię?To częste zjawisko, że wspomnieniom towarzyszą wyraźne wyobrażenia wzrokowe. Zazwyczaj jest tak, że pamiętamy zdarzenie, które odbiło się na nas w szczególnie silny sposób z dużą dokładnością, wręcz z precyzją. Wspominając uświadamiamy sobie, że w naszej głowie przechowujemy wspomnienia owego wydarzenia w postaci „fotografii”. Potrafimy wówczas przypomnieć sobie najdrobniejszy szczegół: co danego dnia robiliśmy, w co byliśmy ubrani, co jedliśmy na śniadanie itp. Badania psychologiczne dowodzą, że ludzie często są w stanie powiedzieć więcej o tego typu osobistych okolicznościach towarzyszących wspomnieniom, niż o samym fakcie przeżycia trudnej sytuacji.
Zobacz również:
Prawdziwe czy nie?
Wielokrotnie przeprowadzane badania nad wspomnieniami fleszowymi niezmiennie wskazują, że ludzie za każdym razem są przekonani o ich prawdziwości i trafności. Psychologowie postanowili zatem przeprowadzić analizy przytaczanych przez badanych relacji. W tym celu porównali relacje zebrane w krótkim czasie po zdarzeniu oraz kilkanaście miesięcy bądź lat później. Co się okazało? Naukowcy zauważyli w relacjach swoich badanych wiele niespójności, stąd też wniosek, że niezależnie od wyrazistości wspomnienia i pewności danej osoby co do jego prawdziwości oraz trafności, dane wspomnienie może nie stanowić „wiernego odzwierciedlenia” tego, co się kiedyś wydarzyło.
Skąd się biorą fałszywe wspomnienia?
W jednych z badań nad zjawiskiem wspomnień fleszowych zadaniem każdej osoby badanej było przypomnienie sobie, w jaki sposób po raz pierwszy dowiedziała się o wybranym zdarzeniu z przeszłości. Błędy pamięciowe tych osób, jak podkreślają naukowcy, mogły wynikać z faktu, iż badani faktycznie przypominali sobie dane wydarzenie, jednakże w innym czasie i kontekście, niż to było naprawdę. Wszyscy wiemy, iż podczas katastrof i ataków terrorystycznych główną rolę informacyjną odgrywają w naszym świecie media, które wielokrotnie powtarzają relacje ze wstrząsających zdarzeń. Zatem nie dziwne jest to, że po latach nasza pamięć płata nam figla, zacierając faktyczny stan rzeczy, np. sytuację w której dowiadujemy się o danych okolicznościach, na rzecz informacji utrwalonej, którą wielokrotnie w owym czasie mogliśmy zobaczyć np. w telewizji czy usłyszeć w radiu. Konkludując, zamiast pamiętać, iż dowiedzieliśmy się o tragedii od znajomego, żyjemy w przekonaniu, że informacja dotarła do nas, np. z wiadomości telewizyjnych.
Psychologowie podkreślają, iż w swoich badaniach nad pamięcią często trafiają na przypadki, w których ktoś trafnie pamięta jakąś informację bądź zdarzenie, jednakże błędnie przypomina sobie jej źródło.
Wspomnienia fleszowe nie okazały się fenomenem ludzkiej pamięci. Pomimo wielkich nadziei, jakie pokładali w nich naukowcy z całego świata, badania jasno dowodzą, że bywają one fałszywe, pomimo całej wyrazistości i przekonania o ich trafności. Co należałoby zrobić, aby niezwykłe wspomnienia zachowały swoją prawdziwość? Póki co zagadka ta pozostała nierozwiązana...
Autor:
Sabina Maćkowicz
Komentarze do: Kiedy wspomnienia wprowadzają w błąd...Czym jest efekt "lampy błyskowej"?