Ludzie mniej cenią "brudne" pieniądze

Nieprzypadkowo pieniądze pozyskane w nielegalny sposób są nazywane "brudną forsą". Nowe badania z University of California, Berkeley sugerują, że ludzie mniej cenią pieniądze pozyskane w nielegalny sposób. Naukowcy znaleźli przekonujący dowód na to, że źródło dochodu jednak ma znaczenie i ludzie odczuwają moralny niepokój zarabiając pieniądze nielegalnie.

W ten sposób zostało podważone popularne stwierdzenie, że "pieniądz nie śmierdzi". Ludzie unikają nieczystych zysków, takich jak praca "na czarno", ponieważ nie chcą plamić swojego sumienia.

Prowadząca badania Jennifer Stellar mówi, że moralność jest silnym czynnikiem kształtującym decyzje ekonomiczne. Mimo częstego poglądu, że pieniądze to pieniądze, bez znaczenia z jakiego pochodzą źródła, wyniki badań pokazują, że jednak mniej cenimy pieniądze nielegalnego pochodzenia.

Wyniki badań wyjaśniają pewne tendencje ekonomiczne, takie jak odpowiedzialne inwestowanie czy bojkot producentów wyzyskujących pracowników. Rzucają również światło na troskę inwestorów o unikanie sytuacji, w której opinia publiczna dowiaduje się o korupcji albo nielegalnych lub nieetycznych praktykach firmy.

Jak mówi Robb Willer z Stanford University, ludzie bardzo chcą widzieć siebie jako prawych i postępujących moralnie. Ta motywacja jest tak silna, że czasem nawet odcinają się od pieniędzy, które zyskały negatywny wydźwięk moralny.

W pierwszym eksperymencie wzięło udział prawie 60 uczestników w wieku studenckim. Mieli oni zagrać w loterii, której wygrana wynosiła 50 dolarów i była sponsorowana przez dwie korporacje. Później zostali podzieleni na dwie grupy:  "niemoralne pieniądze" i "neutralne pieniądze".

Drugiej grupie powiedziano, że nagrodę pieniężną sponsoruje firma handlu detalicznego o nazwie Target. Tymczasem pierwszą grupę poinformowano, że sponsorem nagrody jest Walmart, który, jak powiedziano uczestnikom, nie spełnia wymogów prawa pracy. Tym samym zasugerowano, że pieniądze uzyskane w loterii mogą wspierać nielegalne praktyki sieci Walmart.

Następnie uczestnikom wręczono po 70 kuponów na loterię. Każdy mógł wykorzystać ich, ile tylko chciał, pod warunkiem, że na każdym kuponie zapisał swoje dane personalne i kontaktowe. Tak jak przewidziano, uczestnicy badania spośród "niemoralnej" grupy oddali mniej kuponów w loterii Walmarta.

Później, żeby oszacować wartość "brudnych" pieniędzy, uczestnicy mieli ocenić, ile produktów spożywczych będą mogli kupić za wygraną kwotę. Ci, których nagrodę sponsorował Walmart oceniali, że będą mogli kupić mniej produktów za 50 dolarów, niż druga grupa, której sponsorem był moralnie neutralny Target. W ten sposób pierwsza grupa ujawniła swój stosunek do pieniędzy, które uważali za zdobyte niemoralnie.

W czasie drugich badań naukowcy próbowali wyjaśnić, dlaczego ludzie nie cenią "brudnych" pieniędzy. Uczestnicy w wieku od 18 do 68 lat zostali zrekrutowani przez Internet i zapłacono im niewielkie kwoty za wzięcie udziału w badaniu. Dostali również możliwość zarobienia dodatkowych pieniędzy, uzupełniając inne ankiety. Powiedziano im przy tym, że dodatkowe pieniądze będą pochodzić od sieci Walmart, podając te same informacje o wyzysku pracowników, które zostały zaprezentowane uczestnikom poprzedniego badania.

Tym razem badacze użyli na połowie uczestników techniki "moralnego usprawiedliwienia", która polega na poprawianiu moralnego samopoczucia danej osoby poprzez wyliczanie jej dobrych uczynków. Podejrzewali, że grupa o podwyższonym poczuciu moralności będzie bardziej zdolna do pozwolenia sobie na odstępstwo z racji swoich licznych dobrych uczynków.

Naukowcy mieli rację – ta grupa przyjęła pieniądze z "niemoralnego" źródła.

Te wyniki pokazują, że ludzie nie przyjmują "brudnych" pieniędzy w obawie o osłabienie swojego kręgosłupa moralnego. Ale kiedy uczyni się ich pewnymi siebie poprzez wyolbrzymianie ich dobrych uczynków, jednocześnie zostają zmniejszone wyrzuty sumienia w wyniku przyjęcia takich pieniędzy.

Na koniec Robb Willer dodaje, że zwykle uważamy pieniądze za czynnik, który oddziela jednostkę od jej moralności. Jednak okazuje się, że moralność jest silnym czynnikiem wpływającym na nasze decyzje i potrafi nawet zmienić postrzeganie wartości pieniędzy.