Motywacja w dążeniu do celu
Na poziomie zachowania motywacja nie dotyczy jednego, czy dwóch elementów, a pewnego zbioru, który jest kluczem do odniesienia sukcesu. W pierwszej kolejności wyróżniamy uruchomienie zachowania, które jest ukierunkowane na cel. Drugim etapem jest podtrzymywanie aktywności ukierunkowanej na cel w planie długoterminowym (gdy gratyfikacja jest odsunięta w czasie).
Na tym etapie bardzo istotnym elementem są techniki pomagające utrzymać obraną ścieżkę do celu - w tym miejscu pojawia się pierwszy problem związany z zaniechaniem czynności (realizacją planu) prowadzących do osiągnięcia sukcesu. Dzieje się tak często pomimo możliwości osiągnięcia celu. Ostatnim elementem jest zakończenie działania nastawionego na cel - może być to spowodowane przekierowaniem dotychczasowej aktywności pod wpływem dystraktorów (np. innych atrakcyjnych alternatyw dla danej jednostki) na inny cel.
Najważniejszym z wymienionych elementów w przypadku planów długoterminowych jest podtrzymywanie aktywności i wytrwałość w działaniu. W przypadku odsuniętej w czasie gratyfikacji napięcie motywacji musi być podtrzymywane przez długi okres czasu. Zazwyczaj ludzie są bardziej skłonni do zaniechania działania w przypadku długoterminowych planów, gdy nie widzą namacalnej „marchewki", która przypomina im o tym, że cel jest blisko. Podczas odsuniętego celu na linii czasu, ludzie zmuszeni są do ponoszenia dużych kosztów psychologicznych, zanim dotrą do namacalnego celu, który obrali.
Przyjmuje się (Peter Gollwitzer, 1996) , że sformułowanie pragnień jest zarówno początkiem i końcem drogi do osiągnięcia zamierzonego celu. Gollwitzer wyróżnia cztery etapy działania:
- Faza przeddecyzyjna - na tym etapie dana osoba wybiera ze zbioru pragnień to,
na którym się skupi, do którego osiągnięcia/zaspokojenia będzie dążyć.
- Faza przeddziałaniowa - jest to etap kreacji planu osiągnięcia zamierzonego celu (zaspokojenia pragnienia). Na tym poziomie jednostka skupia się na odpowiedziach
na pytania, które pomogą jej stworzyć jasny plan działania (co muszę zrobić? Gdzie? Kiedy? Jak długo? Itp.).
- Faza wykonania - to rozpoczęcie działania jednostki zgodnie z obranym planem
w fazie przeddziałaniowej. Faza wykonania kończy się obserwacją skutków wynikających z zakończenia działania.
- Faza podziałaniowa - w tym ostatnim etapie jednostka ocenia rezultaty swojego wyniku i jego skutki. Jednostka decyduje czy cel został zrealizowany i w jakim stopniu, oraz staje przed decyzją, czy musi określić kolejny cel.
Zobacz również:
Jack Brehm (1966) dowiódł w swoich badaniach, że jakiekolwiek próby ograniczenia swobody wyboru jednostki wykonującej plan z gratyfikacją odsuniętą w czasie rodzą opór. Opór natomiast prowadzi do zaniechania realizacji planu gdy tylko nadarzy się ku temu okazja. Brehm uważa, że świadomość możliwości wyboru o kontynuacji lub zaniechaniu działania podczas fazy wykonywania może być istotnym czynnikiem mającym pozytywny wpływ na wytrwałość jednostki w działaniu. Istotnym czynnikiem decydującym o kontynuacji lub przerwaniu działania jest informacja zwrotna dla jednostki na temat wyników. Jeżeli jednostka nie otrzymuje informacji o postępach redukuje swoją wytrwałość - jest tylko jedna osoba, która jak mówią niepewne źródła robiła inaczej - Syzyf. Informacja o postępach w wykonywanym planie zwiększa motywację do kontynuacji działania (Locke i Latam, 1990; Łukaszewski, 1973). Informacje zewnętrzne są również bardzo ważnym punktem odniesienia dla jednostki szczególnie w przypadku, gdy sama nie może określić postępów we własnym działaniu. Dobrym przykładem są tutaj początkujący kulturyści, którzy pracując kilka miesięcy nad swoją muskulaturą często sami nie zauważają efektów (częsty powód sięgania po suplementy, oraz anaboliki - by przesunąć gratyfikację „bliżej" w czasie). Takie osoby potrzebują oceny zewnętrznej (trener, znajomi będący autorytetem w oczach danej jednostki). Sytuacja jest analogiczna jak w przykładzie Syzyfa, którego opisałem - gdy informacje potwierdzają (wzmocnienie) efekty działania następuje podtrzymanie (a nawet zwiększenie) działań zgodnie z planem, jeżeli nie - motywacja ulega ostrej redukcji. Istnieje wiele technik umożliwiających podtrzymywanie działań w planach długoterminowych - na przykładzie początkujących kulturystów wystarczy, że zrobią sobie zdjęcie swojej sylwetki przed rozpoczęciem planu treningowego i zestawią je ze zdjęciem w danej chwili. Dodatkowym akceleratorem może być stworzenie fotomontażu w programie graficznym obrazujące sylwetkę, do której dąży nasz początkujący kulturysta. Wówczas może stworzyć linię czasu (karton A0 i linie obrazująca poszczególne fazy ćwiczeń), na której będzie umieszczać zdjęcia. Każda z prezentowanych technik ma za zadanie wykorzystać kolejny bardzo istotny czynnik, którym jest szacowanie prawdopodobieństwa. Informacje zwrotne podczas wykonywania działania przez jednostkę dostarczają danych, na podstawie których, decyduje ona czy prawdopodobieństwo osiągnięcia celu się zmieniło. W przypadku zwiększenia szans na osiągnięcie sukcesu działanie zostaje podtrzymane, w przeciwnym wypadku (szczególnie spadek prawdopodobieństwa) działanie może zostać zaniechane. Interesującym elementem jest kwestionowanie twierdzenia że „motywację wewnętrzną niszczy zewnętrzne wzmacnianie" (Deci i Ryan, 1985). Robert Einserberger
i współpracownicy dowodzą, że obniżanie motywacji wew. na skutek nagród to mit. Mówią, że zainteresowanie daną dziedziną i twórcze rozwiązywanie problemów można wyćwiczyć poprzez stosowanie innych wzmocnień. Tezę tą potwierdzają badania Einserberger'a i Camerona (1996); Einserberger i Selbst (1994). Uważam, że rozwiązaniem tej kwestii jest specyfika danego celu i różnice indywidualne.
Bibliografia:
- Łukaszewski, W. (1973). Oceny działania a wykonywanie nowych zadań. Wrocław: Ossolineum
- Strelau, J. (2003). Psychologia podręcznik akademicki Tom2: Psychologia ogólna. Gdańsk: GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
- Strelau, J. (2002). Psychologia podręcznik akademicki Tom3: Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej. Gdańsk: GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
1. Chodzi głównie o odniesienie względem rozdzielenia na zarządzanie. Np. ryzykiem, budżetem, produktem, czasem, zasobami itp. - które w zespołach projektowych mogą działać (być koordynowane) osobno, lub razem, jednak rozbicie projektu na mniejsze elementy sprzyja większej efektywności pracy i lepszemu przydziałowi obowiązków do konkretnych specjalistów.
Autor:
Olaf Sawajner – wykładowca, prowadzi m.in. takie zajęcia jak: psychologia biznesu i reklamy, marketing, public relations, metody badawcze w psychologii, badania rynku i marketingowe. Trener NLP specjalizujący się w perswazji wielopoziomowej i rozwoju osobistym. Posiada doświadczenie zawodowe m.in. w takich sektorach jak: zarządzanie, marketing, rekrutacja i szkolenia. Autor książki „Komunikacja, marketing i zarządzanie projektem(…)”, współpracował m.in. z firmami: NOCSA.Net Corporation, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie - Centrum Pracy I Kariery; PROGRES - Ogólnopolski Ośrodek Rozwoju Zawodowego; SENSUP – Doradztwo Personalne, Ballyhoo, KIORA – Agencja Promocyjno Reklamowa, ARTTERAPIA czy A-ART. Interesuje i rozwija się w kierunkach związanych z zastosowaniem i implementacją najnowszych technologii i sieci społecznych mających na celu zwiększenie efektywności pracy i grupowego nauczania. Więcej informacji dostępnych pod adresem: www.nafnaf.pl
Komentarze do: Motywacja w dążeniu do celu (1)
Widać praktykę
1Mimo, że nie kończyłem psychologii to rozumiem ten tekst, z czego jestem bardzo zadowolony. Widać dużą praktykę autora w zarządzaniu motywacją pracowników. Pomysł z wykorzystaniem Time Line chyb nawet zastosuję do mojej ... pokaż całość