Nerwica histeryczna (histeria) - przyczyny, objawy, leczenie
Nerwice są chorobami psychicznymi względnie łagodnymi, generalnie dlatego, iż nigdy im nie towarzyszą zaburzenia umysłowe. Trzeba przypomnieć, że osoby chore na ten typ nerwicy nie są symulantami. Nerwica też nie jest chorobą umysłową i taką się nie stanie. Jest jednakże dość poważna, ponieważ jest przewlekła.
To właśnie Zygmunt Freud w XIX wieku przeprowadził bardzo pogłębione badania nad nerwicą histeryczną. Jak uważał Freud, histeryczka musiała doświadczyć rodzaju „uwodzenia” ze strony osoby dorosłej; najczęściej był to ojciec. Takie uwodzenie miało spowodować traumę w okresie dzieciństwa, która wchodzi w życie dopiero po fakcie, po jakimś czasie, po innym niewielkim wydarzeniu. Wtedy bowiem pojawią się objawy. Inaczej mówiąc, nerwica histeryczna przekłada się na patologiczne rozwiązanie konfliktu seksualnego.
Nerwica konwersyjna a nerwica histeryczna
Nerwica histeryczna jest również nazywana nerwicą konwersyjną, ponieważ najbardziej przeważającymi objawami są zaburzenia konwersji, które są konsekwencją uruchomienia mechanizmu obronnego. Oznacza to, że strach jest przekładany na zaburzenia fizyczne, zawierające w sobie symboliczne znaczenie tego, co tkwi głęboko w nieświadomości.
Nerwica histeryczna jest więc skoncentrowana wokół konwersji somatycznej: konwersja somatyczna objawia się u chorego w „skargach” jego ciała, w „skargach” pod tym względem wyjątkowych, iż odtwarzają one znane dolegliwości cielesne. Mogą przybrać one postaci banalnych rzeczy, takich jak bóle pleców albo bóle brzucha. I zawsze odnoszą się one do ciała. Konwersja więc ma wartość ucieczki: jest to mechanizm obronny, który zawiera podstawową korzyść. Oznacza to wyparcie nieakceptowalnej reprezentacji mentalnej i wymazanie zbyt bolesnego obciążenia uczuciowego - zbyt bolesnego dla świadomego „ja”.
Nerwica histeryczna - co to jest?
Histeria została opisana jako choroba kobieca – dotyka głównie młode kobiety. Charakteryzuje się czasowymi bądź trwałymi zaburzeniami somatycznymi, bez uszkodzeń narządów. Ludzie skarżą się na swoje objawy, ale nie przejmują się nimi za bardzo. Nerwica histeryczna ewoluuje więc pod postacią napadów, zaburzeń czucia, głuchoty, problemów z chodzeniem, na przykład. Czasami obserwujemy w niej również czasowe objawy psychologiczne. Pierwsze symptomy histerii pojawiają się już w wieku nastoletnim, aczkolwiek choroba ta jest dość rzadka u dziecka. Histeria jest konsekwencją symbolicznego utrwalenia się lęku na objawach fizycznych albo psychicznych. Lęk nie jest przeżywany przez chorego jako lęk sam w sobie, albowiem jest on w sposób nieświadomy obracany w pseudo-objawy fizyczne.
Osobowość a nerwica histeryczna
Tego typu nerwica rozwija się u osobowości typu histerycznego, które generalnie mają takie cechy charakterystyczne:
- duży egocentryzm;
- potrzeba akceptacji i docenienia ze strony otoczenia. Potrzeba ta prowadzi chorego do przystosowywania swoich myśli i opinii do otoczenia, co ma służyć skuteczniejszemu uwodzeniu. Czasami, chorzy opowiadają nieprawdziwe historie (mitomania);
- skłonność do przesady, wielka demonstracyjność;
- teatralizacja wraz z dramatyzowaniem wszystkich sytuacji. Osoby te zachowują się tak, jakby stale grały na scenie;
- łapczywa potrzeba uczucia i uwodzenia, która prowadzi do erotyzowania stosunków społecznych, przy jednoczesnym wycofywaniu się, kiedy sytuacja staje się bardziej wiążąca;
- tendencja do nawiązywania relacji dość sztucznych.
Przyczyny nerwicy histerycznej
Psychoanaliza i histeria
Badania Zygmunta Freuda były punktem wyjścia dla debaty nad histerią. Jego zdaniem bowiem, przyczyny histerii są psychiczne i nie są związane z uszkodzeniem układu nerwowego. Etiologia nerwicy histerycznej jest wspominana w jego pierwszych dziełach nad doświadczeniami z traumatyzmami z przeszłości.
Aktualne teorie psychoanalityczne na temat przyczyn nerwicy histerycznej
Teorie te podkreślają wczesne niedobory uczuciowe, fiksacje w stadium edypalnym (trudności identyfikacji z matką, ale matka nie jest odpowiedzialna za taki stan rzeczy), konfliktowa rywalizacja, zbyt duża, z rodzicem tej samej płci, dewaloryzacja obrazu rodziców.
Histeria i teoria uwiedzenia seksualnego Dziecko nie jest w stanie zintegrować wydarzenia traumatycznego, ponieważ jest w nim zbyt wiele emocji, strachu przede wszystkim. Freud powiedział, że dziecko nie wypiera takiego wydarzenia, ale nie ma to znaczenie dla niego. Dziecko też nie reaguje natychmiast.
Zobacz również:
W swoich pracach, Freud kładzie akcent na seksualną naturę traumatycznej sceny wyzwalającej: chodzi tutaj o uwiedzenie seksualne, doświadczone w dzieciństwie, które odbije się dopiero później, w przyszłości, po fakcie - w czasie innego wydarzenia traumatyzującego, przypominającego właśnie to pierwsze. Ten drugi uraz niekoniecznie musi być seksualny, ale wyciągnie na powierzchnię wszystkie traumatyczne uczucia, które nie zostały wcześniej przepracowane i rozmyte.
Potem, sam Freud już nie wierzy w sceny uwodzenia opowiadane przez jego pacjentki. Uważa on bowiem, iż chodzi tutaj o fantazje związane z kompleksem Edypa i odpowiadające kompromisowi zawartemu między pragnieniem nieuświadomionym a zakazami rodziców.
Histeria i teoria konwersji i wyparcia
Zygmunt Freud oparł się na metodzie katharsis, aby stworzyć termin histerii konwersyjnej. Chodzi o konwersję uczucia związanego z doświadczeniem traumatycznym. Afekt ten, czyli złość, nienawiść, poniżenie, ból, nie mógł być wyrażony w momencie wydarzenia traumatycznego i zostaje obrócony w zaburzenie cielesne (zaburzenie kowersyjne). Wspomnienie związane z wydarzeniem jest wyparte, wyrzucone ze świadomości. Wyparcie to mechanizm obronny, który pozwala trzymać z daleka od świadomości bolesne uczucie.
Objawy nerwicy histerycznej
- ataki nerwowe;
- pseudo-napady epileptyczne, spazmofilia, ataki tężyczki;
- różnego rodzaju zaburzenia funkcjonalne psychosomatyczne: skurcze, spazmy, bóle, wymioty;
- omdlenia;
- teatralizacje: czyli przesadna somatyczna ekspresja uczuć;
- mitomania: histeryk stale zafałszowuje swoje relacje z innymi. Stale chce uchodzić z kogoś, kim nie jest;
- fałszowanie egzystencji: przejawia się przede wszystkim w języku, który jest nieprecyzyjny, superlatywny, empatyczny;
- podatność na sugestie: na histeryka łatwo jest wpłynąć, jest on niestały, kapryśny, zmienny, wrażliwy;
- nieświadomość siebie: histeryk ciągle wątpi w swoją własną wartość i ciągle musi być uspokajany poprzez bezpieczną relację z drugą osobą. Histeryk istnieje tylko w tej postaci, która jest uznawana za interesującą;
- urojenia: histeryk inwestuje większą część swojego czasu i swoich zainteresowań w bardzo intensywne złudne działania, zarazem nocne (sny) jak i dzienne (marzenia). Tego typu złudzenia realizują kompromis między pożądaniem i rzeczywistością – jest to powrót wypartego.
- niektóre trwałe objawy, ale wszystkie równie fikcyjne co te, wymienione powyżej, przybierają postać paraliżu, skurczów mięśniowych, głuchoty, anestezji, ciąży urojonej, amnezji.
Podstawowe leczenie polega na zażywaniu leków anksjolitycznych. Tego typu leki redukują niepokój oraz lęk. Nie działają one więc na objawy neurotyczne, ale na lęk, który jest z nimi powiązany. Leki anksjolityczne są użyteczne w przypadku zaostrzonych kryzysów nerwowych, spazmofilii. Ale, nie wolno zapominać, że wiążą się z nimi skutki uboczne. Może chodzić o zaburzenia pamięci, o otępienie.
Leki anksjolityczne mogą nawet wyzwolić zaburzenia zachowania. Przede wszystkim, tego typu leki bardzo często wywołują stan uzależnienia fizycznego i psychicznego, które prowadzą do stopniowego zwiększania zażywanych dawek. Dodatkowo, wywołują one zespół odwykowy, który sprawia, że bardzo ciężko jest przerwać zażywanie. Ważne jest więc, aby zażywać tego typu leki pod kontrolą lekarską, tylko i wyłącznie. Lekarz przepisuje je jedynie na określoną ilość czasu. Dawki również powinny być zmniejszane stopniowo, jeżeli chory ma przestać zażywać tego typu leki.
Nie wolno również zapominać o psychoterapii wsparcia, która jest zawsze bardzo ważna w przypadku nerwicy histerycznej.
Metoda katharsis Leczenie metodą katharsis (oczyszczania) pod hipnozą ma na celu sprawienie, iż chory przywoła wydarzenie traumatyczne, które zostało zapomniane, wyparte. Kiedy pacjent przypomni sobie takie wydarzenie, wyraża emocje, których nie mógł wyrazić, w momencie, kiedy wydarzenie to miało miejsce. Takie odciążenie emocjonalne, wyładowanie, jest nazywane właśnie katharsis. Powiązanie przypomnienia wydarzenia traumatycznego oraz wyładowania emocjonalnego powoduje zniknięcie objawów histerycznych.
Histeria i objawy konwersji
Objawy somatyczne, konwersyjne, charakteryzują się brakiem urazu organicznego, związanego z zaburzeniami. Są one odwracalne, nawet jeśli zdają się być odporne na leczenie.
Zaburzenia motoryki i napięcia mięśniowego Napady pseudo-konwulsyjne, generalnie bardzo widowiskowe. Chodzi tutaj o bóle brzucha, bóle jajników, zaburzenia wzroku, utratę świadomości, sztywność ciała. Właśnie to nazywamy wielkim napadem histerii. Takie objawy są bardzo rzadkie w naszych czasach (ale też bardziej obecne w społeczeństwach tradycyjnych): są one mniejsze, pobudzenie jest bardziej dyskretne.
Pojawiają się tutaj napady płaczu, trzęsienie wielu członków ciała, głowy, powtarzające się czkawki, spazmatyczny katar, wrażenie guli w gardle, dzienna senność, pseudo-śpiączka, która może trwać od kilku minut do kilku dni nawet.
Można mówić również o astenii (stan układu nerwowego wiążący się ze zmęczeniem, wyczerpaniem), astazja i abazja (czyli brak koordynacji członków górnych i dolnych, niemożność utrzymania ciała w pozycji stojącej, a także niemożność chodzenia), skurcze pisarskie (wrażenie w ręce, którą piszemy), pseudo-paraliż histeryczny, który może dotknąć którąkolwiek część ciała (często sparaliżowana kończyna jest znacząca), afonia (bezgłos), która może prowadzić aż do mutyzmu (stałe milczenie przy nieuszkodzonych ośrodkach mózgowych mowy), skurcze zwieraczy.
Zaburzenia czucia w nerwicy histerycznej Anestezja, sztywność, bóle żołądka: narządy czucia mogą być siedliskiem objawów konwersji, takich jak pseudo-głuchota, pseudo-ślepota, zaburzenia neurowegetatywne, objawy żołądkowo-jelitowe, objawy ginekologiczne, takie jak brak menstruacji, nieregularne menstruacje, zbyt obfite menstruacje.
Objawy psychiczne nieregularne w nerwicy histerycznej
Istnieją cztery wielkie objawy psychiczne:
- amnezja psychogenna, która oznacza nagłą niemożność przywołania ważnych osobistych wspomnień. Niekoniecznie zapomniane wydarzenie musi być traumatyczne, ale konfliktowy charakter jego znaczenia afektywnego może wystarczyć, żeby to wspomnienie zostało wyparte pod ciosem nieświadomej cenzury.
- fugi psychogenne (ucieczki histeryczne): osoba chora może wyjść z domu, na przykład, albo z pracy, ale nie jest w stanie przypomieć sobie przeszłości. Czasami, ale bardzo rzadko, przyjmuje nawet inną tożsamość.
- somnambulizm: wynika on z rozszczepienia osobowości. Osoba odtwarza dramatyczne sceny wyimaginowane, albo też wydarzenia przeżyte naprawdę. Po przebudzeniu nie pamięta niczego.
- nietypowe zaburzenia dysocjacyjne: utrata poczucia rzeczywistości, stany transu.
Objawy nerwicy histerycznej często zawierają w sobie wiele cech szczególnych, które mają wpływ na diagnozę. W rzeczywistości, diagnoza zaburzeń konwersji nie polega jedynie na stwierdzeniu braku urazu organicznego. Zaburzenia konwersji są przede wszystkim przeżywane i przedstawiane w sposób bardzo wyjątkowy dla każdego chorego.
Często, objawy te są bardzo spektakularne i prezentowane w sposób dramatyczny, niezwykle „romantyczny”. Oznacza to, że chory z jednej strony będzie udawał wielką obojętność wobec swojej choroby, będzie twierdził, że choroba mu nie przeszkadza i może o niej zapomnieć, że się nią nie przejmuje. Z drugiej strony, chory będzie dramatyzował na temat swoich zaburzeń.
Histerycy prezentują wielką wrażliwość na sugestie. Ta podatność może mieć siłę wsparcia w trakcie psychoterapii, ale pragnienie przypodobania się słuchaczowi może z kolei przyczyniać się do utrzymywania się objawów. Objawy nerwicy histerycznej są więc labilne i płynne, pojawiają się i znikają, w zależności od problemów, jakie napotyka na swojej drodze chory.
Histeryk więc żyje w trybie uwodzenia, przede wszystkim ze swoimi opiekunami, erotyzuje relacje interpersonalne, ale unika seksualności. Histeryk może też prezentować pewną plastyczność manifestacji psychopatologicznych: może odtwarzać to, co widział u kogoś innego. Chodzi tutaj o nieświadomą identyfikację z patologią drugiej osoby.
Uboczne korzyści tej patologii są bardzo ważne. Ponieważ zaburzenia te budzą wielkie zainteresowanie otoczenia losem pacjenta. Należy więc odizolować pacjenta histerycznego, kiedy właśnie ma kryzys. Albowiem, okazuje się, że uwaga otoczenia, którą taki atak ściąga, przyczyni się do nasilenia spektakularnych scen związanych z napadami histerii.
Komentarze do: Nerwica histeryczna (histeria) - przyczyny, objawy, leczenie (1)
osobowość histeryczna
1Osobowość histrioniczna istotnie może wnieść w relację wiele zmieszania. Pocieszającym jest fakt, że gdy taka osoba podejmie wysiłek terapeutyczny, z czasem będzie w stanie głebiej i prawdziwiej budować relacje oparte na... pokaż całość