Osobowość dyssocjalna

Filmowy Hannibal Lecter czy serialowy Dexter Morgan to nie tylko nazwiska znane wielbicielom dużego i małego ekranu, ale także typowe przykłady osobowości dyssocjalnej. Nie bez powodu sylwetki psychopatów przyciągają miliony widzów. Osobowość dyssocjalna w równym stopniu budzi lęk, co fascynuje.

Trwałe zaburzenie społeczne, nazywane w literaturze psychologicznej osobowością dyssocjalną, dotyczy około 3% populacji ludzkiej. Człowiek dotknięty tym zaburzeniem działa niezgodnie z powszechnie przyjętymi normami i założeniami. Nie ma szacunku dla innych ludzi, ich uczuć. Osobowość dyssocjalną cechuje chłód emocjonalny i skłonność do agresji.

Osobowość dysocjalna - czym jest?

Osobowość dyssocjalna jako zaburzenie

Do określenia osobowości dyssocjalnej stosuje się kilka alternatywnych terminów: osobowość psychopatyczna, osobowość antyspołeczna, osobowość amoralna. Trzeba zaznaczyć, że jest to zaburzenie, a nie choroba. Psychopata to człowiek psychicznie zdrowy, jednak głęboko zaburzony osobowościowo. Jego cechy najczęściej prowadzą do zachowań szkodliwych społecznie. Stąd termin ,,psychopata" najczęściej kojarzy się z kimś skłonnym do przemocy czy przestępcą.

Osobowość dyssocjalna - cechy

Człowiek o osobowości dyssocjalnej nie czuje winy, wstydu i lęku. Lekceważy normy społeczne, a jego zachowania są nieadekwatne do sytuacji. Jest niezdolny do związków uczuciowych, przejawia bezosobowy stosunek do życia seksualnego. Ma zaburzoną zdolność oceny samego siebie. Często też myli fikcję z rzeczywistością.

Osobowość dyssocjalna a inteligencja

Filmowi psychopaci nie byliby tak interesujący, gdyby nie ich ponadprzeciętna inteligencja, która pozwala mordować ofiary z wielką finezją. Jednak okazuje się, że nie ma żadnego związku pomiędzy osobowością a poziomem inteligencji. Wśród psychopatów znajdą się zarówno ci z małą, jak i ci z przeciętną inteligencją. Geniusze z osobowością dyssocjalną to rzadkie przypadki.

Osobowość dyssocjalna - przyczyny

Czynniki biologiczne

Jedną z cech systemu nerwowego ludzi z osobowością dyssocjalną jest niska reaktywność. Dlatego takie osoby w celu pobudzenia muszą odbierać ze środowiska więcej bodźców niż osoby normalne. Mają zmniejszony poziom lęku i poszukują silnych doznań.

Występowanie cech psychopatycznych wiąże się również z opóźnionym dojrzewaniem dendrytów (elementów komórek nerwowych) lub spowolnionym rozwojem tych części mózgu, które odpowiadają za ,,emocjonalny osąd" (kora mózgowa, płaty czołowe).

Czynniki społeczno-kulturowe

Rozwojowi osobowości dyssocjalnej sprzyja dorastanie w niepełnej rodzinie, zwłaszcza, jeśli przynajmniej jedno z rodziców wykazuje brak zainteresowania dzieckiem. Często problemem jest wtedy brak konsekwencji w wychowaniu ze strony tego rodzica, który opiekuje się dzieckiem. W rodzinach patologicznych mamy do czynienia nie tylko z tzw. chwiejnością rodzicielską, ale też przejmowaniem złych wzorców zachowań. Dorastanie we wrogim środowisku prowadzi do zaburzenia procesu socjalizacji dziecka i wzmaga agresywne zachowania.

Doświadczenia wczesnego dzieciństwa

Na rozwój psychiki każdego człowieka wpływ mają doświadczenia z dzieciństwa. Okazuje się, że wystąpieniu osobowości dyssocjalnej sprzyjają nadopiekuńczość ze strony rodzica, antyspołeczne zachowania z jego strony czy stosowanie kar cielesnych. Istnieje też teza, że ubóstwo materialne może przyczyniać się do wykształcenia cech psychopatycznych.

Osobowość dyssocjalna - tylko u przestępców?

50 - 80% skazanych odsiadujących wyroki w zakładach karnych spełnia kryteria dyssjocialnego zaburzenia osobowości. Pamiętajmy jednak, że działania takich osób są wynikiem ich wyboru - osobowość dyssocjalna nie jest czynnikiem zwalniającym z odpowiedzialności karnej. Ponadto nie każdy kryminalista jest psychopatą, nie każda osobowość dyssocjalna - sprawcą przestępstwa.

Czy psychopatia miewa pozytywne strony? Okazuje się, że osoby posiadające pewne rysy osobowości dyssocjalnej są ludźmi niezależnymi i odpornymi na wszelkie wpływy. Silni emocjonalnie, bywają odważni, wręcz bohaterscy. Ich bezkompromisowość może wzbudzać podziw. ,,Umiarkowany psychopata" będzie poszukiwał własnych dróg i niekonwencjonalnych rozwiązań, można mu pozazdrościć oryginalności myślenia i inwencji.

Autor: Justyna Błasiak