Psychiatria w kinie – stereotypy i uprzedzenia

Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zmiany Postaw wobec Psychiatrii "Odnaleźć siebie" zwracają uwagę na stereotypy dotyczące leczenia psychiatrycznego, utrwalane przez popularne filmy. Współczesna psychiatria zmaga się z licznymi stereotypami dotyczącymi szpitali, metod leczenia oraz samych chorych. Negatywny wizerunek placówek psychiatrycznych może obniżać zaufanie do psychiatrów i powodować lęk przed podjęciem terapii.

Stereotypy dotyczące chorób psychicznych i ich leczenia są utrwalane w kulturze masowej, także w kinie. Nawet twórcom obrazów obsypanych międzynarodowymi nagrodami i zasłużenie uznawanych za wybitne nie udało się ustrzec przed fałszywym przedstawieniem szpitali psychiatrycznych i stosowanych w nich metod leczenia - traktowania chorych bezdusznie i pozbawiania ich godności.

Eksperci programu "Odnaleźć siebie" wytypowali 5 filmów negatywnie przedstawiających problematykę leczenia psychiatrycznego (kolejność chronologiczna):

1."Lot nad kukułczym gniazdem" (reż. Milos Forman, rok prod. 1975)
2."Halloween" (reż. John Carpenter, rok prod. 1978)
3."Nell" (reż. Michael Apted, rok prod. 1994)
4."12 Małp" (reż. Terry Gilliam, rok prod. 1995)
5."Obłęd" (reż. John Maybury, rok prod. 2005)

"Lot nad kukułczym gniazdem" – jeden z najbardziej spektakularnych przykładów utrwalania stereotypów dotyczących psychiatrii. Wielokrotnie nagradzana i uznawana za dzieło wybitne ekranizacja powieści Kena Kesseya wzbudziła kontrowersje przedstawieniem szpitala psychiatrycznego jako miejsca, w którym dobro pacjentów stoi na najniższej pozycji.

Niestety nawet w tak wybitnych filmach obraz placówek psychiatrycznych bywa przedstawiany fałszywie. Ukazanie oddziału psychiatrycznego jako miejsca gdzie pacjenci są ubezwłasnowolniani i pozbawiani godności, może mieć istotny wpływ na obawy związane z wizytą u psychiatry – komentuje doc. Joanna Meder, ogólnopolski koordynator programu "Odnaleźć siebie".

"Halloween" – typowy przykład kina grozy, w którym postać psychopatycznego mordercy - uciekiniera ze szpitala psychiatrycznego - jest jedynie pretekstem do pokazania na ekranie scen pełnych brutalności.

Popularność horrorów o psychopatycznych mordercach, filmów często słabych pod względem reżyserii, czy gry aktorskiej, utrwala w widzach lęk i poczucie „inności” wobec osób psychicznie chorych oraz przekonanie, że szpitale psychiatryczne to miejsca pełne niebezpiecznych morderców, gwałcicieli i innych sadystycznych zbrodniarzy. Taka stygmatyzacja utrudnia chorym normalne życie w społeczeństwie, rozwija patologiczne relacje z otoczeniem i wzmaga społeczną niechęć do placówek psychiatrycznych - mówi doc. Meder.

Zobacz również:

"Nell" - poruszająca historia odnalezionej w leśnej chacie autystycznej dziewczyny (Jodie Foster), która trafia pod opiekę miejscowego lekarza. Po pewnym czasie tajemnicza "dzikuska" wzbudza zainteresowanie dziennikarzy. O jej przyszłości ma zadecydować sąd, ale do czasu rozprawy Nell trafia do zamkniętego zakładu psychiatrycznego, gdzie jej stan się pogarsza.

Film zestawia pełną troski opiekę ze strony doktora Lovella z bezdusznością nadzoru psychiatrycznego. Obraz utrwala stereotyp anonimowego podejścia do pacjenta, psychiatrii, która
nie bierze pod uwagę jego indywidualnych cech, istotnych w procesie terapeutycznym - mówi doc. Meder.

"12 Małp" - mroczny obraz science fiction, którego główny bohater, James Cole (Bruce Willis), zostaje wysłany z 2035 roku w przeszłość, aby powstrzymać zagładę ludzkości. W filmie, niepodważalnym arcydziele fantastyki, reżyser wprowadził sceny krzywdzące wizerunek psychiatrii: szpital psychiatryczny z końca XX wieku przypomina więzienie (sceny szpitalne były kręcone w dawnym więzieniu – filadelfijskim Eastern State Penitentiary).

Zamknięte placówki dla osób z zaburzeniami psychicznymi nadal budzą lęk. Dlatego przedstawianie w filmach szpitali jako mrocznych więzień pogłębia stereotypy dotyczące psychiatrii i zaburzeń psychicznych - komentuje doc. Meder.

"Obłęd" – historia cierpiącego na amnezję weterana wojny w Zatoce Perskiej. Jack Stars (Adrien Brody), oskarżony o morderstwo, trafia do stanowego szpitala psychiatrycznego. Zostaje tam poddany sadystycznej terapii z wykorzystaniem eksperymentalnych leków, jest krępowany kaftanem bezpieczeństwa i zamykany na długie godziny w szufladzie na zwłoki.

Obraz psychiatry zamykającego pacjenta w szufladzie w kostnicy, czy testującego na nim nowe leki wbrew jego woli, jest fałszywy i podważa zaufanie nie tylko do zamkniętych placówek, ale i do leczenia psychiatrycznego w ogóle - podsumowuje doc. Joanna Meder.

Doc. Joanna Meder - pracowała jako ordynator oddziału rehabilitacji psychiatrycznej, obecnie pełni rolę kierownika Kliniki Rehabilitacji Psychiatrycznej w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Od wielu lat jest zaangażowana w działania społeczne na rzecz chorych psychicznie, prowadzonych między innymi w ramach programu "Odnaleźć siebie". Jest również laureatką tegorocznej Nagrody Imienia św. Kamila przyznawanej osobom szczególnie zaangażowanym w promocję zdrowia i edukację zdrowotną.

Ogólnopolski Program Zmiany Postaw wobec Psychiatrii "Odnaleźć siebie" ma charakter edukacyjny. Jego nadrzędnym celem jest przełamanie barier związanych z leczeniem zaburzeń psychicznych, mitów nagromadzonych wokół psychiatrii oraz wyeliminowanie lęku przed wizytą u lekarza psychiatry - ponieważ odpowiednio wczesna diagnoza i wcześnie rozpoczęte leczenie dają większą szansę na normalne życie. Naczelnym założeniem jest zbudowanie pozytywnego wizerunku psychiatrii wśród innych nauk medycznych.

Patronat merytoryczny nad akcją "Odnaleźć siebie" objął Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Koordynatorem programu z ramienia PTP jest docent Joanna Meder. Honorowy patronat nad programem objęło biuro oficera łącznikowego WHO w Polsce. Partnerem Programu
jest polska firma farmaceutyczna Adamed.

Więcej informacji na stronie: www.odnalezcsiebie.pl

Dodatkowych informacji udziela:
On Board Public Relations
Anna Sarnacka, tel. 0 22 321 51 39, 0 602 275 567, asarnacka@onboard.pl
Tomasz Turzyński, tel. 0 22 321 51 12, 0 509 777 719, tturzynski@onboard.pl