Psychiatryczne powikłania uzależnienia od alkoholu

O szkodliwości alkoholu nikogo nie trzeba przekonywać. Napoje z zawartością etanolu stają się częstą przyczyną uzależnienia, które może prowadzić nawet do przedwczesnej śmierci. Choroba alkoholowa przyczynia się między innymi do powstawania chorób wątroby, nerek, żołądka, serca. Ponadto jest przyczyną problemów rodzinnych i finansowych osoby chorej.

Alkoholizm jest chorobą bardzo podstępną. Osoba, której dotyczy jest zupełnie nieświadoma problemu, przez co bardzo trudno jej pomóc. Na ogół jest przekonana, że jest w stanie kontrolować picie alkoholu i nie potrzebuje wsparcia innych.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych, w tym od alkoholu, definiuje się jako zespół zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, wśród których potrzeba przyjmowania danej substancji, dominuje nad innymi zachowaniami, które miały wcześniej dla osoby chorej większą wartość. Najważniejszym objawem alkoholizmu, a także innych uzależnień, jest niesamowicie silne pragnienie przyjmowania danej używki.

Szacuje się, że w Polsce uzależnionych od napojów alkoholowych jest blisko 800 tysięcy osób. Poza powszechnie znanymi konsekwencjami nadmiernego spożywania alkoholu, osoby zmagające się z alkoholizmem, narażone są na wystąpienie chorób psychicznych będącymi powikłaniami uzależnienia od alkoholu.

DEPRESJE ALKOHOLOWE

Najczęstszym powikłaniem choroby alkoholowej są tzw. depresje alkoholowe, czyli grupa zaburzeń nastroju o różnym przebiegu. Występują najczęściej bezpośrednio po odstawieniu alkoholu i mijają w ciągu dwóch tygodni, bez leczenia.

Część depresji w przebiegu alkoholizmu, nie ustępuje jednak samoistnie. Utrzymujące się długotrwale stany depresyjne są bardzo niebezpieczne, ponieważ zwiększają ryzyko podejmowania przez chorego prób samobójczych. Mogą także powodować wystąpienie oporności na leczenie trójcyklicznymi lekami przeciwdepresyjnymi (np. imipraminą) oraz zwiększyć częstość interakcji tych leków z alkoholem. Przewlekłe depresje alkoholowe przyczyniają się też do częstszych nawrotów choroby alkoholowej.

Leczenie tego rodzaju powikłań alkoholizmu polega na stosowaniu leków przeciwdepresyjnych, głównie inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, posiadających dodatkową komponentę anksjolityczną (fluwoksaminy i sertraliny). Duże znaczenie ma także psychoterapia.

Zobacz również:

ZESPÓŁ WERNICKIEGO-KORSAKOWA (alkoholowy zespół amnestyczny)

Psychoza Korsakowa jest ciężką encefalopatią, czyli uszkodzeniem mózgu, którego skutkiem są zmiany zachowania. Rozlegle zmiany zapalno-zwyrodnieniowo-krwotoczne w mózgowiu są najczęściej wynikiem, spowodowanej alkoholizmem, awitaminozy B1.

Zespół Wernickiego-Korsakowa początkowo objawia się problemami z zapamiętywaniem, a kończy się na całkowitej utracie tej zdolności (przy zachowaniu pamięci długotrwałej). Osoby z psychozą Korsakowa, często nie tylko tracą umiejętność zapamiętywania, ale dodatkowo luki w pamięci wypełniają konfabulacjami. Zaawansowane postaci alkoholowego zespołu amnestycznego charakteryzują się ponadto występowaniem otępienia i polineuropatii obwodowej. Nierzadko też kończą się śmiercią.

Leczenie zespołu Wernickiego-Korsakowa polega na uzupełnianiu niedoborów witaminowych, głównie wspomnianej witaminy B1 oraz podawaniu leków stymulujących przemianę materii w ośrodkowym układzie nerwowym (tzw. leków nootropowych). Chory poddawany jest także doraźnemu leczeniu objawowemu. Niezbędna jest także dbałość o ogólny stan pacjenta i zapewnienie mu opieki, gdyż często jest on niezdolny do samodzielnego życia.

CENTRALNA MIELINOLIZA MOSTU (zespół Adamsa-Victora-Mancalla)

To kolejny, po zespole Wernickiego-Korsakowa, typ encefalopatii występujący na skutek uzależnienia od alkoholu. Polega na pozbawieniu neuronów osłonki mielinowej. Prawdopodobną przyczyną jest zbyt gwałtowne uzupełnianie niedoborów sodu w organizmie, w przypadku spowodowanej alkoholizmem hiponatremii. Zespół Adamsa-Victora-Mancalla objawia się zaburzeniami świadomości, zmiennością nastroju, lękiem oraz drgawkami i niedowładami (nawet paraliżem czterokończynowym - tetraplegią).

Zdolności leczenia są niestety ograniczone, czego skutkiem jest wysoka śmiertelność. Ważne jest zatem zapobieganie wystąpieniu mielinolizy, poprzez powolne wyrównywanie hiponatremii.

ENCEFALOPATIA (CHARAKTEROPATIA) ALKOHOLOWA

Ten typ encefalopatii objawia się przede wszystkim utratą kontroli chorego nad własnymi emocjami. Pacjent jest drażliwy i łatwo wpada w gniew. Określenie przyczyny uszkodzenia mózgu jest dość trudne. Encefalopatia może być bowiem skutkiem nie tylko alkoholizmu, ale także przebytych urazów głowy lub innych chorób.

Leczenie polega na kontrolowaniu zaburzeń zachowania przez podawanie karbamazepiny. Niestety lek ten wchodzi w interakcje z alkoholem, co utrudnia farmakoterapię.

PRZEWLEKŁA HALUCYNOZA ALKOHOLOWA

Ten typ psychozy, będący powikłaniem alkoholizmu, objawia się przede wszystkim omamami słuchowymi. Chory słyszy głosy, które toczą nad nim sąd. Ich konsekwencją są często urojenia prześladowcze.
Przewlekła halucynoza alkoholowa przeważnie wymaga hospitalizacji. Choremu podawane są neuroleptyki (leki przeciwpsychotyczne), najczęściej haloperidol.

PARANOJA ALKOHOLOWA (zespół Otella)

Zespół Otella jest stosunkowo rzadką, aczkolwiek ciekawą, psychozą alkoholową. Objawia się bowiem urojeniami niewierności małżeńskiej. Chory zaczyna obsesyjnie szukać objawów zdrady, często wątpi w ojcostwo swych dzieci. Zwiększona zazdrość często towarzyszy osobom nadużywającym alkoholu. Wraz z obecną na ogół agresją utrudnia rozpoznanie paranoi alkoholowej.

Psychozy w pełni rozwinięte są jednak łatwe do zdiagnozowania, gdyż osoba chora potrafi przypisywać utrzymywanie setek stosunków pozamałżeńskich, często wiekowemu i nieatrakcyjnemu współmałżonkowi.

Leczenie przebiega podobnie jak w przypadku przewlekłej halucynozy alkoholowej.

Źródło:
Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Pod red. A. Bilikiewicza. PZWL, Warszawa 2007

Autor: Marta Grochowska