Samoakceptacja i samoocena – kształtowanie i rola w naszym życiu

Samoocena odgrywa niezwykle istotną rolę w naszym życiu codziennym, budowana jest od najmłodszych lat społecznego funkcjonowania. Sposób wychowania, przyjaciele, bliscy, a nawet przypadkowo napotkane osoby oraz ich stosunek do nas stanowią tzw. informację zwrotną. Interpretacja własnych emocji i reakcji na te bodźce stanowi odzwierciedlenie osobowości, uwarunkowana jest sposobem, w jaki myślimy o samych sobie, swoim potencjale i możliwościach.

Samoakceptacja natomiast nazywana jest sztuką. Tolerowanie własnych słabości, niedoskonałości czy wyzbycie się lęku przed ich ujawnieniem okazuje się bardzo trudne do osiągnięcia. Nieustająca krytyka własnego „ja” i wyznaczanie celów niemożliwych do realizacji stwarza zaburzony obraz samego siebie. Poczucie niedoskonałości w połączeniu z wyidealizowaną wizją swojej osoby jest największym hamulcem działań człowieka.

Samoakceptacja jako najważniejszy element poczucia własnej wartości

Definiując akceptację samego siebie, należy zrozumieć, iż nie jest ona równoznaczna z bezwarunkową, narcystyczną miłością własną, skłaniającą do życia w absolutnej zgodzie z osobistymi niedoskonałościami, z którymi nie podejmujemy żadnej walki, czy też do błahego postrzegania popełnionych błędów. Oznaczałoby to brak rozwoju i porzucenie jakichkolwiek ambicji. Prawdziwym celem jest natomiast wytworzenie i pielęgnowanie głębokiego szacunku do samego siebie i założenie, iż człowiek z definicji to istota dobra. Życie w takim przekonaniu usprawnia także nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi, w których nie dostrzegamy jedynie wrogości i złych intencji, lecz ogrom zalet i umiejętności. Samoakceptacja sprawia, iż nie tylko odzyskujemy wewnętrzną równowagę, lecz nasze ogólne społeczne funkcjonowanie ulega znacznej poprawie. Jesteśmy otwarci, towarzyscy, pewni siebie, kreatywni, pełni energii i wiary w realizację nowych celów, dzięki czemu podejmujemy wyzwania bez wahania.

Akceptacja popełnionych błędów

Nieodłącznymi elementami naszego życia są jednak wzloty i upadki, dni lepsze i gorsze. Nieuniknionym jest więc popełnianie błędów, by jednak potrafić je sobie wybaczać, należy pogodzić się z niemożliwą do osiągnięcia nieomylnością i żyć w zgodzie z własnym „ja", akceptując swoje cechy i otaczającą rzeczywistość. Budowanie wysokiej samooceny zapewnia komfort psychiczny oraz spokój, co pozwala rozwijać samoświadomość i zwraca uwagę na własną indywidualność i mocne strony charakteru. Samokrytyka działań i dogłębne analizowanie każdego popełnionego błędu destrukcyjnie wpływają na osobowość. Można przyjąć, że należy żyć w myśl następującej idei;

„Jesteś jedyną osobą na świecie, która może wykorzystać Twój potencjał.” (Zig Ziglar)

Wrogi stosunek do siebie czy celowe, negatywne manipulowanie swoją podświadomością, blokuje nas i „podcina skrzydła”, co może zapędzać w pewnego rodzaju ślepą uliczkę marazmu. Zwątpienie w słuszność podejmowanych decyzji przyczynia się do osłabienia motywacji do działania, a tym samym w dużej mierze zmniejsza szanse na odniesienie sukcesu i skazuje podjęte przedsięwzięcie na porażkę.

Akceptacja i poczucie własnej wartości - dlaczego są takie ważne

Samoocena stanowi swoisty kompleks czynników i współzależności, które warunkują nie tylko nasze postępowanie, ale w zasadzie definiują całe nasze życie. Podejmowanie nowych wyzwań, budowanie relacji międzyludzkich czy motywowanie swoich działań zależne jest od sposobu, w jaki o nich myślimy. Przyjęto za fakt, iż nie ma emocji złych i dobrych, tylko my decydujemy, jaką nadamy interpretację swoim odczuciom i jak bardzo pozwolimy się im zawładnąć. W przypadku niskiej samooceny żaden odniesiony sukces nie będzie wystarczająco zadowalający, a osiągnięcie satysfakcji ze zrealizowanych celów może okazać się praktycznie niemożliwe. W konsekwencji dochodzi do zaburzenia postrzegania własnej osoby, a osobiste braki i mankamenty przysłaniają nam wszystkie pozytywy, co może doprowadzić do całkowitego wycofania się z życia społecznego i braku jakiejkolwiek aktywności. Cechy wyróżniające każdego człowieka ulegną w tym przypadku zatraceniu. Zaakceptowanie obecnego stanu rzeczy zdaje się więc być koniecznością na drodze ku samozadowoleniu i szczęściu.

Samoocena pewności siebie

Teza głosząca, że nie ma ludzi idealnych, to powszechny, oczywisty banał, lecz kryje w sobie prawdę. Przyjmując to za własną maksymę, można nauczyć się zawsze pozostawiać sobie pewien margines błędu, który nie będzie niweczył motywacji do realizowania podjętych przedsięwzięć. Ponadto pewność siebie i obiektywna samoocena gwarantuje odwagę podczas jawnego komunikowania swoich potrzeb czy bronienia osobistych przekonań w swoim środowisku.

Szacunek do siebie skutkiem ubocznym samooakceptacji

Wspomniany wcześniej szacunek do siebie wynika także z pojęcia samoakceptacji. Odrzucanie przesadnej krytyki i odpuszczanie sobie nieodwracalnie popełnionych błędów zaszczepia w psychice szacunek dla swoich decyzji, duchowości czy nawet zdrowia ogólnego. Dzięki temu urastamy w oczach innych ludzi oraz sami pogłębiamy swoją wiarę w ich dobre intencje, co nie generuje zbędnych i negatywnych emocji, chroniąc przed ewentualną chęcią separacji od świata. Ten rodzaj szacunku objawia się prawdomównością, spełnianiem obietnic i dotrzymywaniem danego słowa. Natomiast informacje zwrotne, jakie otrzymujemy od innych, są budulcem pewności siebie, zatem ich odpowiednia interpretacja stanowi kluczową sprawę.

Jak budować samoocenę

Aby zadbać o osiągnięcie pożądanych reakcji na określone doświadczenia oraz nauczyć się budować poprawną samoocenę, należy wziąć pod uwagę kilka czynników.

1. Świadomość

   Postrzeganie rzeczy i wydarzeń takimi, jakie faktycznie są, warunkuje naszą świadomość. Sytuacji, które napotykamy na swojej drodze oraz wzbudzanych w nas emocji nie należy dzielić na dobre i złe. Wszystko, co odczuwamy, powinniśmy przyjmować jako informację. Uważną kontemplację własnych doświadczeń można natomiast przekuć na motywację do wprowadzania dobrych zmian i podejmowania nowych wyzwań. Pełna świadomość swoich czynów, zachowań i cech pozwala na odpowiednie podejmowanie życiowych wyborów. Samoświadomość daje także możliwość tolerowania bądź odrzucenia określonych nawyków, przywar czy zachowań. Jest to zatem niezwykle cenna umiejętność kierowania swoim potencjałem tak, aby nie zatracić tego, co dla nas najwyżej usytuowane w hierarchii wartości.

2. Asertywność

   Zachowania asertywne to niezwykle istotne postawy w naszym życiu, jakie powinniśmy przyjmować, aby w pełni oraz z odwagą wyrażać siebie, swoje przekonania i opinie. Przede wszystkim jednak taka cecha oznacza umiejętność stawiania skutecznego oporu sprawom, które nie godzą się z naszym wewnętrznym „ja”. Uznanie wartości niespójnych z przekonaniami niszczy naszą autonomię i autentyczność.

3. Akceptacja

   Każdy z nas posiada określone cechy, zasoby i zdolności, ale nie jest pozbawiony także ograniczeń i wad. Tolerowanie własnych niedoskonałości oznacza rozumienie, iż są one cechą wszystkich ludzi. Właściwe nawyki i odniesione sukcesy natomiast nie byłyby tak cenne, gdyby nie zostały okupione życiowymi błędami. Zatem tożsame z samoakceptacją jest niewątpliwie poczucie szczęścia, rozwój czy wiara we własną moc sprawczą.

4. Odpowiedzialność

   Powszechnie przyjęto zasadę, iż przede wszystkim dojrzały wiek zobowiązuje do podejmowania odpowiedzialności za własne czyny i słowa, co jest słuszne. Szeroko rozumiana odpowiedzialność za samych siebie i nie tylko ma wpływ na wiele obszarów życia, jest wyrazem samokontroli. Przejawia się umiejętnością rozstrzygania konfliktów, podejmowania trafnych decyzji, rozumienia własnych zachowań czy rozpoznawania osobistych reakcji na określone emocje. Jest to więc niezbędna cecha, chociażby przy tworzeniu i budowaniu nowych relacji z innymi ludźmi. Samodzielność i zdolność do automotywacji często zwiększa także naszą atrakcyjność w oczach innych.

5. Cele, ambicje, wierność zasadom

   Aby spełniać określone cele, należy je sobie nieustannie wyznaczać. Chęć przeżywania nowych doznań również uwarunkowana bywa kwestią naszej samooceny. Im jest ona niższa, tym bardziej niechętnie zapada decyzja o podejmowaniu kolejnego wyzwania. Pewność siebie powinna być więc na tyle wysoka, by nigdy nie stanowiła hamulca do dalszego działania. Funkcjonowanie niepozostawiające miejsca na przypadek i nieuzależnione od okoliczności sprawia, iż tworzy się postawa proaktywna, a w konsekwencji człowiek staje się niezwykle produktywny. To natomiast z reguły sprowadza się do odnoszenia sukcesów zarówno na tle zawodowym, jak i osobistym. Praca nad samoakceptacją i prawidłową samooceną to nie przejaw zadufania w sobie, a chęć nadania swojemu życiu odpowiedniego kierunku, wiara, iż wszystkie działania, jakie zostaną podjęte, wykonywane będą celowo i efektywnie, na miarę możliwości. Świadomość osobistej misji bezapelacyjnie wzmaga motywację i chęć realizowania nowych, wyznaczonych planów, w imię konkretnej idei. Wierność zasadom wzmacnia w nas poczucie spokoju oraz pełnego kontrolowania własnego życia.

Autor: Kinga Gumińska