Sposoby na walkę ze stresem

Szybkie tempo życia współczesnego człowieka spowodowane jest szerokim spektrum zmian w dziedzinie społeczno – kulturowej, ekonomicznej i ma bezpośredni wpływ na naszą kondycję psychofizyczną. W tej sytuacji bardzo przydatna jest umiejętność radzenia sobie ze stresem utrudniającym sprawne działanie w nowych i nieoczekiwanych sytuacjach, na które jesteśmy nieustannie narażeni.

Stresujące profesje

W rozważaniach teoretycznych stres rozumiany jest jako zespół przygotowawczy, reagujący na różnego rodzaju zmiany w sferze środowiskowej oraz psychospołecznej i dążący do zapewnienia równowagi. Reakcje stresowe powodują zachwianie stanu homeostazy. Dysfunkcje „zespołu przystosowania” prowadzą zatem powstawania rożnych chorób o podłożu psychicznym.

Stres można rozumieć również jako działanie czynników zewnętrznych, które obniżają sprawne funkcjonowanie: podejmowanie decyzji czy realizowanie zleconych zadań. Przykładem może być wykonywanie stresującej pracy, za którą uważa się zawód górnika, chirurga, czy pilota samolotów. Oprócz presji ze strony klienteli korzystającej z usług wymienionych grup zawodowych, w grę wchodzą czynniki stresogenne związane z wysiłkiem fizycznym podczas wykonywania pracy, stopniem odpowiedzialności za innych ludzi, czy w końcu nacisk na nieustanny rozwój zawodowy i poszerzanie zakresu swoich kompetencji.

Sposoby radzenia sobie ze stresem

W koncepcjach naukowych z zakresu psychologii w ostatnich latach badawcze zainteresowania przeniosły się ze źródeł odpowiedzialnych za poczucie napięcia i dyskomfortu, na rzecz analiz i interpretacji działań skierowanych na radzenie sobie ze stresem i utrzymanie stanu równowagi psychofizycznej. Mechanizmy, które wyzwalane są w trakcie sytuacji stresowych, mają charakter podświadomy, dlatego też większość badań posługuje się metodami klinicznymi. W sferze poznawczej naukowcy bardziej skupiają się na świadomie podejmowanych działaniach zaradczych, mających niwelować poczucie dyskomfortu i zniewalającego napięcia.

Świadoma walka ze stresem nie jest już mechanizmem obronnym ujawniającym się podczas sytuacji stresowej, ale procesem przebiegającym równolegle wraz z rozwojem osobowości danej jednostki i jej nowych nabytych umiejętności w radzeniu sobie w chwilach poczucia lęku i niepewności. Jest ona rozłożona w czasie i odnosi się do sytuacji pierwotnej. Po rozpoznaniu jej specyficznej struktury, podejmuje się odpowiednie środki zaradcze i kształtuje strategię obchodzenia się ze stresem.

Zobacz również:

W fachowej literaturze wyróżnia się dwa style walki ze stresem. Pierwszy z nich odnosi się do jednej wybranej właściwości jednostki, która wyzwala się podczas momentów krytycznych. Drugie podejście skupia się na korelatywnym ujęciu problemu oraz przypisuje predyspozycjom człowieka charakter wielowymiarowy. Styl radzenia sobie ze stresem jest to wykształcony i wypracowany sposób na walkę ze stresem, specyficzny dla danej osoby. Wyróżnia się styl:

zorientowany na zadaniu,

zorientowany na emocjach,

zorientowany na unikaniu.

Każdy z wymienionych sposobów zaradczych ujawnia się w zachowaniu poszczególnych jednostek. Nie znaczy to, że inne pozostają całkowicie niewykorzystane. To także rodzaj sytuacji wpływa na dobór odpowiedniej strategii, która może być połączeniem wszystkich trzech stylów. Często próby zaradcze nie przynoszą oczekiwanego rezultatu ze względu na źle dobrany repertuar stylów.

W warunkach szczególnie ekstremalnych pomocny jest również system wartości. Chodzi przede wszystkim o aspekt życia „duchowego”, który ułatwia walkę z cierpieniem i innymi przeciwnościami losu. Religia, bogactwo intelektualne czy materialne staje się pewną formą kompensacji za poczucie krzywdy i odrzucenia. Innym, negatywnym czy wręcz patologicznym sposobem zaradczym przejawiającym się w sytuacjach wyjątkowych, jest okazywanie pogardy wobec osób słabszych, dotkniętych dysfunkcjami psychicznymi bądź fizycznymi.

Stresu, niestety, nie da się uniknąć. Jest on wpisany w ludzką egzystencję. Nie można go interpretować w kategoriach dobra i zła. Wiele sytuacji, początkowo rozpoznanych jako niechciane i negatywne, mogą okazać się niezwykle rozwijające i edukujące. Jednak przyjmując powszechny, pejoratywny pogląd na temat stresu i jego skutków, warto, dla przeciwwagi, przyjrzeć się roli poczucia humoru w codziennym życiu.

Z przymrużeniem oka

Żart pełni rolę kontrolną i aktywuje się wraz z napiętą sytuacją. Jego podstawową funkcją jest rozładowywanie obciążeń w sferze psychicznej, regulacja samopoczucia oraz jest istotną zdolnością zaradczą. Dlatego też warto czasem zażartować z niepowodzenia i spojrzeć na wszystko z perspektywy humorystycznej. Nieumiejętność posługiwania się żartem przyczynia się do rozwoju istotnych zaburzeń emocjonalnych oraz narastania przykrych stanów stresowych.

W świetle badań kwestionariuszowych poczucie humoru to zdolność nabyta, świadcząca o dojrzałości emocjonalnej. Więcej, jednostki obdarzone wesołym usposobieniem charakteryzują się znacznie lepszą kondycją psychofizyczną, wyższym poziomem satysfakcji z wykonywanej pracy, udanym pożyciem małżeńskim, czy też szybszym przewartościowaniem i zdystansowaniem się od niemiłych wrażeń. Poczucie humoru uspokaja i tłumi rodzące się afekty. Jednym słowem, stoi na straży rozważnego zachowania, które nie powinno wymknąć się spod kontroli.