Sprawdzili test sensu życia

Badacze katowickiego wydziału Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej przeprowadzili analizę psychometryczną najczęściej stosowanego w badaniach narzędzia do pomiaru poczucia sensu życia. Podjęli też próbę oceny jego zastosowania w badaniach psychologii pozytywnej nad mechanizmami dobrego życia.

– Poszukiwanie sensu życia traktowane jest w psychologii pozytywnej jako wskaźnik dobrostanu czy specyficzna postać szczęścia. Takie rozumienie sensu życia stanowi uzupełnienie podejścia klinicznego, koncentrującego się na sytuacjach trudnych czy nawet ekstremalnych i ich konsekwencjach w postaci zaburzeń psychicznych – tłumaczy dr Jolanta Życińska, psycholog z katowickiego wydziału SWPS i koordynator badania.

Test Sensu Życia („Purpose in Life Test”, PIL) służy do oceny natężenia poczucia sensu życia. Określa subiektywny stan psychiczny konkretnej osoby związany z odczuwaniem podmiotowej satysfakcji z życia. Jego część ilościowa składa się z 20 pozycji, które zgodnie z tradycyjną teoretyczną interpretacją dotyczą siedmiu kategorii symptomów, takich jak: cele życia, sens życia, afirmacja życia, ocena siebie, ocena własnego życia, wolność i odpowiedzialność oraz stosunek do śmierci i samobójstwa.

– Podejmując badania chcieliśmy sprawdzić, czy Test Sensu Życia może być konkurencyjny wobec współczesnych miar sensu życia zarówno ze względu na walory psychometryczne, jak i wyjaśnianie mechanizmów dobrego życia – wyjaśnia dr Maciej Januszek, psycholog i współautor badania z katowickiego wydziału SWPS. – Po przeprowadzeniu analiz statystycznych uzyskaliśmy wersję narzędzia zawierającą 6 zamiast 20 pozycji, które wchodzą w skład jednej kategorii symptomów odpornej na wiek, płeć i wykształcenie badanych. Zadaliśmy sobie pytanie, co mierzy to narzędzie po redukcji pozycji testowych i, czy wersja 6-pytaniowa może spełnić swoje zadania w praktyce klinicznej – uzupełnia badacz.

Test Sensu Życia różnicuje badanych

Wyniki pokazują, że test może mieć zastosowanie w psychologii pozytywnej, przy czym lepiej różnicuje osoby doświadczające frustracji egzystencjalnej niż poczucia sensu życia.  Z badania wynika, że poczucie sensu życia jest rozumiane jako doświadczanie celowości i sensowności własnego życia, podtrzymywanego przez jego pozytywną ocenę (także tę dokonywaną każdego dnia). Wynika to z usunięcia na drodze analiz statystycznych pozycji wchodzących w skład kategorii symptomów dotyczących śmierci i samobójstwa, odpowiedzialności za podjęte działania oraz oceny siebie. Wykluczone zostały także pozycje o charakterze afektywnym, dzięki czemu wykazano, że poczucie sensu życia oceniane za pomocą wersji 6-pytaniowej nie ma związku z lękiem i objawami somatycznymi depresji (np. zaburzeniami snu czy utratą wagi). Na podstawie przedstawionych wniosków można stwierdzić, że skrócona wersja Testu Sensu Życia jest konkurencyjna wobec bardziej współczesnych miar tego konstruktu.

Zastosowanie Testu Sensu Życia w praktyce klinicznej

Wersja Testu Sensu Życia składająca się z 6 zamiast 20 pytań może także być wartościowym narzędziem w pracy klinicznej. Po pierwsze, może służyć do oceny zmiany poczucia sensu życia w terapii, czyli efektów oddziaływań terapeutycznych niezależnie od ustąpienia objawów depresji i lęku. Wreszcie może być przydatna do badania osób starszych, dla których wypełnienie pełnej wersji testu jest problematyczne.

Informacja o badaniu

W badaniu wzięło udział 426 osób w wieku od 18 do 94 lat, przy czym osoby po 65 roku życia musiały spełnić dodatkowe kryteria doboru, tzn. brak objawów otępienia oraz podjęcie roli społecznej charakterystycznej dla okresu senioralnego (np. przejście na emeryturę, posiadanie wnuków). W badaniach oprócz Testu Sensu Życia wykorzystano Inwentarz Depresji Beck’a oraz Geriatryczną Skalę Oceny Depresji. Badanie zrealizowano pod kierunkiem dr Jolanty Życińskiej.

Test Sensu Życia J.C. Crumbaugha i L.T. Maholicka, który powstał w latach 60. ubiegłego wieku głównie na potrzeby praktyki klinicznej, jest jednym z najstarszych i najczęściej wykorzystywanych narzędzi do pomiaru poczucia sensu życia. Ze względu na coraz większe zainteresowanie psychologii pozytywnej zagadnieniem sensu życia, narzędzie to cieszy się rosnącą popularnością w badaniach empirycznych.