Stres sprawia, że jesteśmy bardziej podatni na choroby psychiczne

Eksperci już wiedzą, że ludzie cierpiący z powodu chronicznego stresu są podatni na problemy ze zdrowiem psychicznym w swoim późniejszym życiu, takiej jak stany lękowe czy zaburzenia nastroju. Nowe badania, przeprowadzone na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkley, wyjaśniają, czemu tak się dzieje.

Wcześniejsze badania wykazały, że u ludzi z zespołem stresu pourazowego i innymi stanami związanymi ze stresem występują anomalie w mózgu.

Naukowcy zauważyli, że w ludzkim mózgu, składającym się z istoty szarej i istoty białej, proporcje pomiędzy szarą a białą istotą u osób cierpiących na stres, są zupełnie inne niż u reszty ludzi. Jak dotąd naukowcy nie są wstanie wyjaśnić, skąd się bierze taka różnica.
Biała istota bierze swoja nazwę z białej, tłuszczowej osłony z otoczki mielinowej – warstwy izolacyjnej powstałej wokół nerwów i przyśpieszającej przepływ sygnałów elektrycznych pomiędzy komórkami. Nowe badania skupiają się właśnie na tych komórkach mózgowych, które wytwarzają otoczkę mielinową.

Za dużo białej istoty

Badacze odkryli, że można odnaleźć nadmiar białej istoty w niektórych partiach mózgu u osób, które cierpiały na przewlekły stres. Okazało się, że doświadczanie przewlekłego stresu powoduje wzrost komórek produkujących mielinę, przy zachowaniu normalnego poziomu neuronów.

W konsekwencji, nadmiar mieliny narusza bardzo „delikatną równowagę” mózgu wpływając negatywnie na komunikację międzykomórkową, spowalniając czas przekazywania informacji. Aby zobaczyć, jak do tego dochodzi naukowcy przeprowadzili eksperyment na obszarze mózgu zwanym hipokampem (obszar mózgu głownie odpowiedzialny za pamięć i emocje) u dorosłych szczurów. Jednak okryli, że nerwowe komórki macierzyste w hipokampie zachowują się w nieoczekiwany sposób.

Wcześniej sądzono, że komórki macierzyste mogą przemienić się tylko w neuronów lub komórki zwane astrocytami. Jednakże, gdy szczury doświadczały przewlekłego stresu, komórki macierzyste zamieniły się w inną formę komórkową – oligodendrocyty. Są to komórki wytwarzające mielinę.

Oligodendrocyty nie tylko wytwarzają mielinę, ale również znacząco wspomagają tworzenie synaps – struktur, które pozwalają się łączyć komórką nerwowymi i wymieniać informację między sobą.

Czy stres może wpływać na zmiany w łączności komórek mózgowych?

Badacze zastanawiają się, czy u ludzi z zespołem stresu pourazowego zachodzą takie zmiany. Na przykład, czy ich hipokamp może wytworzyć mocniejsze połączenie z ich ciałem migdałowatym (część mózgu odpowiedzialna za przetrwanie; „walcz lub uciekaj”).
Ta teoria może oznaczać, że pacjenci z zespołem stresu pourazowego mogą mieć słabsze połączenia pomiędzy hipokampem a korą przedczołową, która reguluje nasze emocje.

Autorka badania, prof. Daniela Kaufer, mówi: „Możemy sobie wyobrazić, że jeśli ciało migdałowate i hipokamp są lepiej połączone to nasza reakcja na zagrożenia jest dużo lepsza, co można zaobserwować u ludzi którzy przeżyli stres.”

Prof. Kaufer dodaje:

„Jednak z  drugiej strony, jeśli nasze połączenie z korą przedczołową nie jest tak dobre, to nasza zdolność do ‘wyłączania’ reakcji jest osłabiona. Więc, gdy jesteś w stresującej sytuacji, spowolniona droga z kory przedczołowej, która mówi ci, żebyś się nie stresował, nie działa tak dobrze, jak ciało migdałowate, które wręcz ‘krzyczy’ do hipokampa. ’To jest przerażające!’ Twoja reakcja jest dużo mocniejsza niż powinna.”

Prof. Kaufer i jej zespół przeprowadzą dalsze badania, aby sprawdzić tą hipotezę.

Ponieważ przewlekły stres znany jest z tego, że wpływa też na zdolność uczenia się i zapamiętywania, Kaufer i jej zespół uważa, że można to wytłumaczyć na podstawie przemiany szczurzych komórek macierzystych w komórki produkujące mielinę a nie neurony, które przetwarzają i przekazują informacje niezbędne do uczenia się i zapamiętywania.

W 2012 roku czasopismo Medical News Today wspomniało o badaniu, dzięki któremu możliwe będzie zidentyfikowanie osób, które mogą być narażone na zespół stresu pourazowego, analizując skany mózgu.

Bartłomiej Kapliński