Synestezja - pomieszanie zmysłów

Inaczej „pomieszanie zmysłów” to stan, który w psychologii oznacza odbiór różnych bodźców poprzez niecharakterystyczne dla nich zmysły. Na przykład widzenie dźwięku, smakowanie koloru.

Charakterystyka synestezji

Jest to przypadłość, a raczej dar występujący u jednej osoby na dwadzieścia tysięcy. Scharakteryzowana została już w wieku XIX przez Francisa Goltona. Teza została jednak obalona, a nadprzyrodzone zdolności wytłumaczone przez pozostałych naukowców działaniem narkotyków. I tu mieli rację, gdyż podobne doświadczenia wywołuje LSD, a prawdopodobnie także nałogowe palenie haszyszu.

Jednak synestezja występuje także, bez działania środków odurzających. Do tematu powrócono dopiero w wieku XX. Zgodnie z teorią Simona Barona-Cohena u synestetów obserwuje się dodatkowe połączenia w mózgu, łączące ze sobą obszary, występujące zwykle oddzielnie. Inna teoria mówi natomiast o zachwianej równowadze między hamowaniem i wyciszaniem docierających impulsów do mózgu.

Badania dowiodły, iż zjawisko synestezji najbardziej zbliżone jest do epilepsji. Wówczas w wyniku chaotycznych wyładowań elektrycznych neuronów mózgu dochodzi do ataków drgawek, co może stać się przyczyną złudzeń wzrokowych i słuchowych. Należy jednak pamiętać, iż naturalna synestezja, nie jest patologicznym uszkodzeniem mózgu, nie można jej więc zaliczyć do chorób, tak ja padaczkę.

Zobacz również:

Rodzaje synestezji

Wyróżnia się wiele rodzajów synestezji. Do najpopularniejszych należy typ grafem- kolor, polegający na widzeniu słów, liter, cyfr, w określonych kolorach. Inną jest natomiast kategoria fonem- kolor, podczas której różnym wrażeniom słuchowym nadaje się konkretne barwy oraz grafem/ fonem- smak, gdzie bodźcom wzrokowym, słuchowym przydziela się smak. Do jednych z najciekawszych należy synestezja audiomotoryczna. Wówczas pacjent na skutek różnych dźwięków przyjmuje różnorodne pozycje ciała.

Dziedziczenie synestezji

Początkowo uważano, iż zjawisko synestezji nabywa się będąc dzieckiem. Ucząc się przykładowo cyferek na kolorowych klockach nasz umysł zakodowuje konkretne barwy i przyporządkowuje je liczbom. Teza ta została jednak dość szybko obalona, między innymi na podstawie rodziny sławnego pisarza Władimira Nabokova. Ten już jako dziecko skarżył się, iż jego klocki do nauki liter mają niewłaściwe kolory. Nabokov poślubił kobietę, która także była synestetyczną, ich dziecko natomiast odziedziczyło ten dar po rodzicach.

Do innych znanych osób obdarzonych pomieszaniem zmysłów należy Nikołaj Rimski- Korsakow, Salomon Szereszewski, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Franciszek Liszt, Olivier Messiaen, Marta Ptaszyńska, Chris Urbanowicz, John Mayer.

Życie synestetyka

Może być kłopotliwe, uciążliwe, początkowo dość przerażające. Wielu jednak przez długie lata nie zdaje sobie sprawy z własnych zdolności, uważając je za rzecz naturalną. Każdy z typów synestezji różni się w zależności od osoby. Przykładowo w kategorii grafem- kolor, indywidualnie od człowieka, cyfrom/ literom przyporządkowane są różne kolory. Ten jednak dla każdego inny, nie zmienia się w przeciągu lat. Przykładowo, jeśli któryś z synestetyków cyfrę cztery widzi jako kolor zielony, tak będzie przez całe jego życie. Inny może się z nim spierać, iż jest ona czerwona, niebieska, bądź biała. Naukowcy od lat badają przyczynę konkretnych przyporządkowań i powód pojawiania się u niektórych takich zdolności. Zwykle osoby te mają dobrze rozwiniętą wyobraźnię i zdolności artystyczne. Muzycy, widzący nuty we wszystkich kolorach tęczy, smakach, bądź zapachach, często dużo szybciej uczą się gry na instrumentach. Prostsza jest także nauka języków obcych, na skutek wielu możliwości skojarzeń, przy zapamiętywaniu nowych wyrazów.

Synestezja to jedno z najciekawszych zjawisk psychologicznych, wciąż jednak niewystarczająco dobrze zgłębione przez naukowców. Jedno jest pewne, świat widziany oczami synestetyka musi być niesamowicie interesujący.

Autor: Marta Laburda