Terapia poznawczo-behawioralna

Terapia poznawczo-behawioralna jest stosunkowo nową i od niedawna stosowaną w Polsce odmianą psychoterapii. Jej skuteczność jest potwierdzona nie tylko przez badania kliniczne, ale też przez coraz większą ilość pacjentów, którym ten sposób leczenia pomógł. Psycholodzy chwalą także przejrzystość i zrozumiałość terapii poznawczo-behawioralnej.

Nerwice, fobie, depresja, zespół stresu pourazowego - zakres problemów, z którymi radzi sobie terapia poznawczo-behawioralna, jest bardzo duży. Ta metoda nie tylko pozwala zrozumieć to, jak postrzegamy siebie i otaczająca nas rzeczywistość, ale także ma wymiar praktyczny i zakłada stopniową zmianę niewłaściwych, utrudniających życie zachowań.

Na czym polega terapia poznawczo-behawioralna

Co to jest terapia poznawczo-behawioralna?

Terapia poznawczo-behawioralna (w skrócie CBT z ang. cognitive-behavioral therapy) wywodzi się z behawioryzmu. Jest to kierunek w psychologii, zgodnie z którym wszelkie zaburzenia wynikają z wyuczonych reakcji na określone bodźce. Stąd wypływa główne założenie terapii poznawczo-behawioralnej: niepożądane zachowania są negatywnymi i utrwalonymi w ciągu życia reakcjami. Można je zmienić tak, jak można oduczyć się złych nawyków - np. palenia papierosów. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że CBT nie bierze pod uwagę podświadomych zjawisk i procesów psychicznych.

Jak działa terapia poznawczo-behawioralna

Terapia poznawczo-behawioralna rozkłada problemy na kilka składowych: sytuację (wydarzenie lub skomplikowane warunki), myśli, uczucia, odczucia fizyczne, działania. Każdy z tych elementów ma wpływ na pozostałe - przykładowo negatywne myśli generują nieprzyjemne doznania i niewłaściwe reakcje, te z kolei są przyczyną kolejnych depresyjnych myśli. Terapia poznawczo-behawioralna pozwala przerwać to błędne koło. Zrozumienie poszczególnych elementów problemu pozwala zmienić nasze odczucia i reakcje. Celem CBT jest wypracowanie u pacjenta mechanizmu, który pozwoli mu samodzielnie radzić sobie z problemem.

Do kogo skierowana jest terapia poznawczo-behawioralna?

CBT może pomóc ludziom, którzy przez większość czasu mają obniżony nastrój, odczuwają nieuzasadniony lęk, mają problemy z kontrolowaniem emocji, akceptacją samego siebie czy z relacjami z innymi ludźmi. Terapeuci spotykają się często z zaburzeniami afektywnymi (depresją, chorobą maniakalno-depresyjną czy dystymią - przewlekłym obniżeniem nastroju objawiającym się łagodniej niż depresja) i lękowymi (atakami paniki, nerwicami, fobią społeczną).

Terapia poznawczo-behawioralna jest stosowana także w przypadku zaburzeń odżywiania czy zespołu stresu pourazowego. Pomaga również tym, którzy przeżywają różnego rodzaju kryzys życiowy.

Jak wygląda leczenie w terapii poznawczo behawioralnej?

Sesje terapeutyczne

Pierwszym etapem terapii poznawczo-behawioralnej są sesje ze specjalistą. Pozwalają one zorientować się terapeucie, czy ta metoda jest właściwa dla danej osoby, a pacjentowi przekonać się, czy odpowiada mu taka forma leczenia. W czasie sesji zadawane są pytania dotyczące przeszłości i historii pacjenta. To osoba poddawana terapii decyduje, na jakim aspekcie problemu chce się skupić w danym momencie.

Podczas sesji terapeuta pomaga rozłożyć problem na składowe. W kolejnym etapie analizuje się myśli, zachowania i odczucia oraz docieka się, czy są one uzasadnione czy wręcz przeciwnie - irracjonalne. To stanowi podstawę do późniejszych zmian w obrębie zachowań pacjenta.

Zadania praktyczne

Terapia ma wymiar praktyczny - pacjent ma do wykonania zadania, co jest ważnym elementem leczenia. Następnie omawia się, jak dana osoba sobie poradziła. Jeśli jakieś zadanie nie przynosi efektu lub jest zbyt trudne, terapeuta sugeruje inne. Tempo wykonywania ćwiczeń i ich zakres zależy od pacjenta - specjalista nie może zalecić zrobienia czegoś, na co osoba leczona nie wyraziła zgody.

Skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej

Terapia poznawczo-behawioralna to trudna metoda leczenia. Opowiadanie o uczuciach może pacjentowi przychodzić z trudem. W stanach przygnębienia osoba leczona niejednokrotnie nie widzi sensu w podejmowanych działaniach czy miewa problemy z koncentracją. Mimo to CBT jest jedną z najskuteczniejszych metod. W przypadku depresji przynosi lepsze rezultaty niż środki farmakologiczne.

Jak w przypadku każdego rodzaju terapii, istnieje ryzyko nawrotu objawów - z tego względu zaleca się niekiedy „odświeżające” sesje. Jednak specjaliści planując leczenie, starają się prowadzić je tak, by pacjent w trakcie terapii nabył umiejętności, które pozwolą mu radzić sobie z problemami samodzielnie.

Autor: Justyna Błasiak