Toksyczni rodzice

Istnieje stereotyp, według którego toksyczni rodzice to alkoholicy, bezrobotni i osoby z marginesu społecznego. Coraz częściej w pełnych rodzinach, niekiedy dobrze sytuowanych, zaspokajane są wszystkie potrzeby dziecka z wyjątkiem tej najważniejszej - potrzeby miłości. Toksyczni rodzice nie potrafią bowiem dać dziecku poczucia ciepła i bezpieczeństwa.

Problemy dzieci toksycznych rodziców nie kończą się wraz z wyprowadzką bądź osiągnięciem pełnoletności. Często ofiary przejmują wzorce zachowań swoich oprawców. Zwłaszcza, że w większości przypadków mamy do czynienia z uzależnieniem dziecka i niemożnością zerwania kontaktu z toksycznym rodzicem.

Typy toksycznych rodziców

Dr Susan Forward w książce „Toksyczni rodzice” szczegółowo opisuje naturę problemu. Szczególną uwagę zwraca na zachowania toksycznych rodziców, według których dokonuje ich podziału na specyficzne grupy.

Rodzice niedostępni

Wśród toksycznych rodziców można wyodrębnić takich, którzy są niedostępni dla dziecka emocjonalnie lub fizycznie. Ten drugi przypadek ma miejsce, kiedy jedno z rodziców opuszcza dom (z powodu rozwodu, wyjazdu do pracy etc.). Bywa też tak, że mama lub tata nie interesują się swoim dzieckiem i jego potrzebami. Za winnego emocjonalnemu opuszczeniu młody człowiek uznaje samego siebie. Uczy się, że jego potrzeby nie są istotne i sam stawia zaspokajanie ich na ostatnim miejscu.

Rodzice manipulatorzy

Toksyczni rodzice boją się, że dziecko ich opuści, próbują więc zapobiec temu rozmaitymi sposobami. Potrafią wywoływać poczucie winy, mówiąc na przykład: „przez ciebie się zdenerwowałam i teraz źle się czuję”. Chcą uzależnić od siebie dziecko, przekonać je, że nie poradzi sobie ono bez ich pomocy. Grożą, bezustannie mają o coś pretensję. Dorosłemu już dziecku bardzo trudno jest ograniczyć kontakt z rodzicami manipulatorami - próby, które w tym celu podejmuje, skutkują poczuciem winy.

Rodzice perfekcjoniści

Dla toksycznych rodziców, którzy dodatkowo są perfekcjonistami, nic nie jest zrobione w wystarczająco dobry sposób. Krytykują każdy element, który jest niezgodny z ich wizją. Nie chwalą, nie wskazują zalet. Jeżeli w końcu dziecko spełni wszystkie oczekiwania - jedynie milczą. Dziecko, mając takich rodziców, bezustannie stara się ich zadowolić, co niszcząco wpływa na jego psychikę.

Rodzice wykorzystujący przemoc

Skrajnym zachowaniem toksycznych rodziców jest bicie dziecka, znęcanie się nad nim i przemoc seksualna. W maltretowanych dzieciach kumulują się negatywne emocje, które muszą znaleźć ujście w życiu dorosłym. Przemocą jest również poniżane, wulgarne i agresywne wyzywanie, a także złośliwe komentarze czy sarkazm. Niekiedy toksyczny rodzic komunikuje dziecku: „wolałbym, żebyś nigdy się nie urodził”. To nie tylko potrafi trwale zniszczyć poczucie własnej wartości, ale może nawet prowadzić do prób samobójczych.

Toksyczny stres wywołany przez rodziców

Skutkiem niezdrowych relacji może być tzw. toksyczny stres, który prowadzi do zmian w budowie i funkcjonowaniu mózgu. Przypuszcza się, że jest to głównym powodem nieprawidłowości w zachowaniach dzieci toksycznych rodziców. Podejrzewa się również, że ten rodzaj stresu wywołuje schorzenia serca.

Przewlekły toksyczny stres skutkuje wzmożonym wydzielaniem kortyzolu (hormonu stresu), uszkodzeniem ciała migdałowatego (odpowiedzialnego za emocje) czy hipokampu (części mózgu uczestniczącej w zapamiętywaniu). U dzieci toksycznych rodziców może wystąpić podwyższony poziom cukru czy nadciśnienie.

Terapia dzieci toksycznych rodziców

Wspomniana już dr Forman przewiduje kilka etapów terapii dla dzieci toksycznych rodziców. Pierwszym krokiem dla takiego pacjenta jest uświadomienie sobie, że wina leży po stronie rodziców, a odczuwana złość jest uzasadniona i nie należy jej tłumić. Drugim, specyficznym etapem jest odbycie „żałoby” po toksycznych rodzicach i dzieciństwie, którego nie da się już naprawić. Najtrudniejszy krok stanowi konfrontacja z rodzicami. Dr Forman radzi pacjentom, aby powiedzieli najbliższym, którzy tak ich zranili, jaki wpływ miało niewłaściwe wychowanie na ich dorosłe życie i jak czują się obecnie, podczas zmagań z problemami. Te wszystkie działania mają pomóc dziecku toksycznych rodziców poczuć się pełnowartościową osobą, która potrafi wziąć odpowiedzialność za własne czyny i decyzje.

Autor: Justyna Błasiak