W jaki sposób mózg odróżnia rzeczywistość od fikcji?
Raczej nie zastanawiamy się nad tym, czy to co nas otacza, jest prawdziwe. Trafnie odróżniamy rzeczywistość, od fikcji. Mamy swoje marzenia, plany, wspomnienia i potrafimy przypisać im odpowiednią rolę w naszym życiu. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że odróżnienie realnego świata od krainy naszych wyobrażeń nie jest wcale takie proste...
Z punktu widzenia naszego mózgu zarówno obraz otaczającego nas krajobrazu, jak i wspomnienia z przeszłości są jedynie impulsami nerwowymi przepływającymi pomiędzy odpowiedniemi częściami organu. Jak więc dochodzi do prawidłowego odczytania tych sygnałów? Co sprawia, że nie gubimy się we własnym umyśle?
Zdolność mózgu do skutecznego odróżnienia prawdy od fantazji znana jest pod nazwą testowania rzeczywistości. U osób zdrowych proces ten odbywa się całkowicie automatycznie, bez angażowania świadomości. Działający tu mechanizm można porównać do mówienia. Nie zastanawiamy się bowiem nad kwestią doboru odpowiednich dźwięków, słów i form gramatycznych. Po prostu w naturalny i niewymuszony sposób wykorzystujemy umiejętność mowy do porozumiewania się z innymi. Na podobnej zasadzie funkcjonuje testowanie rzeczywistości. Nie analizujemy tego, co jest prawdziwe, a co nie- po prostu to wiemy. Umiejętność tę przypisujemy zazwyczaj sprawnie działającym narządom takim jak oczy, uczy, nos...
Prawda jest jednak nieco inna.
Za analizę i ocenę procesów zachodzących w umyśle odpowiedzialne są struktury czołowe mózgu. To dzięki ich pracy prawidłowo odbieramy zarówno sygnały z otoczenia, jak i tworzone przez nas fikcje- marzenia, wyobrażenia i plany. One też pomagają nam w rozróżnieniu wspomnień z przeszłości, od rzeczywistości obserwowanej w konkretnej chwili.
Zobacz również:
Testowanie rzeczywistości stanowi swego rodzaju automatyczną zaporę przed napływem fantastycznych interpretacji tego, co dzieje się zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz nas. Jest to też istotny mechanizm adaptacyjny, który pomaga nam prawidłowo reagować na dane wydarzenia- myślimy krytycznie, obiektywnie.
Mechanizm testowania rzeczywistości nie zawsze funkcjonuje prawidłowo. W przypadku zaburzeń jego pracy, wszystko co widzimy i odczuwamy może zostać poważnie zniekształcone. Efektem są różnego rodzaju choroby psychiczne. Bezpośrednią ich przyczyną jest uszkodzenie płatów czołowych lub/ i innych struktur prawej półkuli mózgowej (dotyczy to przede wszystkim części ciemieniowo- skroniowych). Są to obszary zaangażowane w kontrolowanie świadomości. Odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu wizji samego siebie i rozgraniczaniu tego, co pochodzi z zewnątrz, od tego, co tworzone jest przez nas samych.
Zadziwiająca jest różnorodność schorzeń, które mogą pojawić się w następstwie zaburzeń pracy wspomnianych części mózgu. Jednym z nich jest przykładowo agnozja- trudność z rozpoznawaniem osób bądź przedmiotów pomimo wyraźnego dostrzegania ich cech fizycznych. Chorzy patrząc na rower, widzą połączone ramą dwa koła. Całość mogą zinterpretować równie dobrze jako okulary. Bez problemów opisują postrzególne części danego przedmiotu, mają jednak kłopoty ze zdefiniowaniem całości. Zaburzeniu ulega ich spostrzeganie- przestaje być automatyczne i naturalne.
Innym specyficznym przypadkiem jest egzosomestezja. Chory nie potrafi sprawnie określić wielkości i odległości osób i przedmiotów znajdujących się w pobliżu. Rozszerza się zarówno widziany przez niego obraz własnego ciała, jak i otoczenia. Do grupy schorzeń związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem mechanizmu testowania rzeczywistości zalicza się również konfabulacje. W tym przypadku zaburzona zostaje umiejętność oceny własnych interpretacji zdarzeń. Istnieje wiele innych chorób o podobnym podłożu- między innymi paramnezje, symptom Caprasa, a także wszelkie objawy wytwórcze- halucynacje, i deluzje.
Testowanie rzeczywistości stanowi niezwykle istotny mechanizm naszego mózgu. Dopóki pracuje bez zarzutów, nie doceniamy, jak wielką ogrywa rolę. Wspiera nas jednak praktycznie w każdej chwili naszego życia. Bez niego z pewnością zagubilibyśmy się w chaosie własnych myśli i sygnałów odbieranych z zewnątrz.
Autor:
Aleksandra Piechel
Komentarze do: W jaki sposób mózg odróżnia rzeczywistość od fikcji?