Berberys (Berberis vulgaris L.) – zastosowanie berberysu i właściwości zdrowotne

Berberys to krzew inaczej zwany również kwaśnicą. Zwyczajowo określa się go również mianem „polskiej cytryny” lub „cytryny Północy”, gdyż roślina ta zawiera sporo witaminy C. Z tego względu berberys często stosowany jest w profilaktyce przeziębienia i grypy, walce z anemią, chorobą niedokrwienną serca i zaćmą.

Berberys jest także bogatym źródłem alkaloidów (najważniejszymi z nich są berberyna, barmabina oraz palmatyna), garbników i kwasów organicznych. Oprócz witaminy C, zawiera także duże ilości witamin A i E oraz rutyny i eskuliny (związki witaminy P). Berberys pomaga przy schorzeniach układu trawiennego i wydalniczego. Sprawdza się także w leczeniu zakażeń wywołanych przez bakterie i pasożyty oraz w przypadku uszkodzeń skóry i oparzeń słonecznych.

Berberys - charakterystyka rośliny

Berberys to rosnący na wysokość 2-3 metrów krzew o niewielkich liściach i ciernistych pędach. W maju i czerwcu zakwita żółtymi kwiatami. Jesienią zaś pojawiają się na nim niewielkie czerwone owoce o wydłużonym jajowatym kształcie.

W ziołolecznictwie wykorzystuje się korzenie i korę berberysu, a także jego dojrzałe owoce. Berberys był niegdyś rośliną pospolitą. Jednak z czasem wykryto, że krzew ten jest żywicielem rdzy zbożowej, w związku z tym zaczęto usuwać i niszczyć go na dużą skalę. Ze względu na niezbyt liczną populację berberysu obecnie w ziołolecznictwie rzadko wykorzystuje się jego korę i korzenie.

Zdrowotne właściwości berberysu

Berberys na trawienie

Napar z korzeni i kory berberysu stosuje się we wzdęciach i bólach brzucha, braku łaknienia oraz biegunkach. Ponadto zaleca się go także w niedostatecznym wydzielaniu żółci oraz w leczeniu i profilaktyce kamicy wątrobowej. Berberys wspomaga i stymuluje także proces trawienia, można go zatem stosować w zaburzeniach przemiany materii.

Berberys w leczeniu chorób układu moczowego

Właściwości berberysu sprawiają, że warto używać go także w przypadku chorób nerek i układu moczowego, skazie moczanowej i kamicy nerkowej. Berberys ma także działanie moczopędne, dlatego zaleca się stosownie naparu lub odwaru z tej rośliny w przypadku niektórych schorzeń pęcherza i dróg moczowych.

Antynowotworowe działanie berberysu

Berberys sprawdza się w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych. Za działanie antyrakowe berberysu odpowiedzialna jest m.in. berberyna - alkaloid ten hamuje rozwój enzymów, których nadmiar sprzyja rozwojowi chorób nowotworowych. Dodatkowo witaminy C i E przeciwdziałają powstawianiu wolnych rodników.

Berberys na cukrzycę

Najnowsze badania naukowe wykazały, że berberys wspomaga również w leczenie cukrzycy. Zawarta w nim berberyna obniża poziom cukru we krwi, zmniejsza insulinooporność oraz pośrednio zwiększa wydzielanie insuliny w trzustce. Warto dodać, że ten alkaloid poprzez oddziaływanie na florę bakteryjną jelit zmniejsza też wchłanianie cukru w tym odcinku układu pokarmowego.

Berberys na regulację cholesterolu

Pozytywnym skutkiem stosowania berberysu jest obniżenie poziomu „złego cholesterolu" (LDL) oraz trójglicerydów. Jednocześnie następuje zwiększenie "dobrego" cholesterolu HDL, który ma korzystny wpływ na organizm.

Berberys na zmiany skórne

Za sprawą właściwości bakteriobójczych można wykorzystywać napar z tej rośliny także do przemywania niewielkich uszkodzeń skóry. Preparaty na bazie berberysu przyspieszą gojenie się niewielkich ran, pomagają także w walce ze zmianami trądzikowymi, a także łagodzą podrażnienia skóry powstałe na skutek nierozważnego opalania.

Berberys na wzmocnienie odporności

Spożywanie naparów z berberysu pozwala zachować siły witalne, dlatego zaleca się je szczególnie osobom starszym. Składniki zawarte w tej roślinie wzmacniają także odporność organizmu, dlatego warto stosować berberys profilaktycznie, aby ustrzec się przed przeziębieniem lub grypą.

Berberys na przeziębienie i grypę

Berberys może być stosowany także w przypadku, kiedy przeziębienie i grypa już wystąpią. Wówczas roślina zadziała jak naturalny antybiotyk. Berberys pomoże szybko zwalczyć gorączkę, a także zmniejszyć katar, ponieważ łagodzi stany zapalne błon śluzowych.

Berberys na odchudzanie

Preparaty na bazie berberysu mogą być także stosowne podczas odchudzania. Zawarte w roślinie składniki pobudzają procesy trawienne i przyspieszają przemianę materii oraz proces spalania tłuszczu, który gromadzi się w tkankach. Dzięki temu stosując berberys, łatwiej i szybciej można pozbyć się nadprogramowych kilogramów.

Berberys na depresję i nerwicę

Berberys działa także kojąco na nerwy. Pomaga w leczeniu nerwicy, a także łagodzi stany depresyjne. Zawarte w berberysie spore dawki witaminy C, garbników i karotenoidów sprawiają, że roślina wykazuje działanie przeciwlękowe i uspokajające.

Inne schorzenia, w których berberys okaże się pomocny

Preparaty na bazie tej rośliny sprawdzają się także w przypadku schorzeń reumatycznych i zapaleniu spojówek. W medycynie naturalnej stosuje się je również w leczeniu zakażeń gronkowcem, bakteriami Coli czy salmonellą.

Berberys w kosmetyce

Berberys w kosmetykach do opalania

Zawarte w berberysie flawony, flawonoidy oraz witaminy C, A i E sprawiają, że roślina wpływa pozytywnie na wygląd skóry. Wspomniane związki pomagają pozbyć się przebarwień, powstałych na skutek poparzeń słonecznych. Składniki zwarte w berberysie chronią skórę przed szkodliwym działaniem promieni UV.

Berberys w kosmetykach do pielęgnacji cery dojrzałej i trądzikowej

Berberys ma działanie antystarzeniowe. Wyciąg z tej rośliny często wchodzi w skład kosmetyków do pielęgnacji cery suchej i zniszczonej. Berberys sprawdza się również w pielęgnacji cery trądzikowej, ponieważ przyspiesza proces gojenia drobnych ran i uszkodzeń skóry, będących pozostałością po wypryskach, a także leczy zaognione zmiany ropne.

Przeciwwskazania do stosowania berberysu

Szkodliwe skutki długotrwałego stosowania berberysu

Należy pamiętać, że nie wolno stosować berberysu przez długi czas, ponieważ proces wydalania berberyny z organizmu jest powolny. W związku z tym wspomniany alkaloid może odkładać się w sercu, trzustce i wątrobie. Zdarza się zatem, że negatywnym skutkiem zbyt długiego stosowania preparatów na bazie berberysu jest nadmierne obciążenie tych narządów, zaburzenie ich prawidłowego funkcjonowania, a nawet ich uszkodzenie.

Berberyna jest zawarta jedynie w korze oraz korzeniach berberysu. Owoce są wolne od tego alkaloidu, dlatego powyższe obostrzenia ich nie dotyczą.

Berberys nie powinien być podawany małym dzieciom

Nie należy także podawać berberysu małym dzieciom. Jego spożycie może bowiem wywołać u nich nudności.

Berberys a ciąża

Kobiety w ciąży nie powinny stosować z żadnych preparatów na bazie berberysu. Alkaloidy zawarte w tej roślinie, szczególnie berberyna i berbamina, mogą powodować nadciśnienie tętnicze. Zdarza się, że konsekwencją tego schorzenia jest niedotlenienie płodu, a nawet zaburzenia jego rozwoju.

Jak stosować berberys?

Odwar z berberysu

Przygotowanie odwaru

Odwar z berberysu z łatwością można przygotować w domu. Wystarczy wsypać do niewielkiego garnka około 1-2 łyżeczki rozdrobnionych owoców i zalać je szklanką wody, po czym całość doprowadzić do wrzenia i gotować pod przykryciem około 3 minuty. Następnie należy zdjąć garnek z ognia i pozostawić go na 15 minut. Po tym czasie odwar z berberysu jest już gotowy do spożycia. Wystarczy jednie przecedzić go przez sitko i przelać go szklanki.

Bazą do jego sporządzenia mogą być także liście, korzenie lub kora berberysu - receptura w każdym z tych przypadków wygląda jednakowo.

Po ostudzeniu można przechowywać go w lodówce, niemniej jednak zaleca się przygotowywanie niewielkich porcji tego napoju na bieżąco.

Dawkowanie

Odwar z berberysu można stosować 2-3 razy dziennie, najlepiej tuż po jedzeniu. Jednorazowo należy przyjmować niewielkie dawki odwaru, w ciągu dnia nie powinno wypijać więcej niż jedną szklankę. Odwar nadaje się do picia zarówno na zimno, jak i na gorąco.

Napar z berberysu

Przygotowanie naparu

Aby przygotować napar z berberysu, wystarczy jedynie wsypać do szklanki 1 łyżeczkę rozdrobionych owoców i zalać je wrzątkiem. Następnie należy pozostawić napój na około 15 minut pod przykryciem, by się zaparzył, a po upływie tego czasu przecedzić go przez sitko.

Dawkowanie

Dawkowanie i częstotliwość picia naparu są takie same jak w przypadku odwaru.

Zastosowanie berberysu w kuchni

Owoce berberysu znajdują zastosowanie w kuchni. Robi się z nich różnego rodzaju przeciery, dżemy, galaretki, konfitury i marmolady. Z berberysu wytwarzane są także nalewki oraz wina. Suszone i rozdrobnione owoce tego krzewu bywają także wykorzystywane jako przyprawa do mięs.

Autor: Alicja Gajdowska