Opryszczka. Typy wirusa Herpes simplex. Przyczyny powstawania opryszczki
Opryszczka, potocznie zwana "febrą", "zimnem" czy "skwarką", to powszechnie występujące i nawracające schorzenie skóry i błon śluzowych. Wywołuje ją Herpes simplex – wirus, którego nosicielem jest większość z nas. To jeden z najbardziej złożonych i podstępnych drobnoustrojów.
Cierpiący na opryszczkę mają skłonność do uznawania jej wyłącznie za defekt kosmetyczny. Tymczasem lekceważenie choroby może być przyczyną groźnych powikłań. Na szczęście współczesna medycyna znalazła skuteczną broń w walce z wirusem – acyklowir. Preparaty sporządzone w oparciu o tę substancję są dostępne w aptekach bez recepty i skutecznie ułatwiają leczenie opryszczki.
Opryszczka - fakty i liczby
Wirus opryszczki towarzyszy ludziom od tysięcy lat. Pierwsze wzmianki na temat wywoływanej przez niego choroby pojawiły się już w starożytnym Egipcie, a także na glinianych sumeryjskich tabliczkach z 3-ego tysiąclecia p.n.e. Pochodzącą z łaciny nazwę zawdzięczamy Hipokratesowi. Ze wszystkich znanych wirusów, Herpes simplex atakuje najczęściej - szacuje się, że zarażonych nim jest aż 80% populacji, jednakże choruje tylko połowa. Przyczyny tego zjawiska nie są do końca znane. Niewyjaśniona pozostaje również kwestia częstotliwości zachorowań; u niektórych osób opryszczka pojawia się kilka razy do roku, inni chorują sporadycznie – niekiedy tylko dwu-trzykrotnie.
W Polsce odsetek chorych jest o ok. 50% wyższy niż w pozostałych krajach Europy, najprawdopodobniej ze względu na zmienny klimat, a także gorsze warunki socjoekonomiczne.
Do zakażenia pierwotnego dochodzi zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie. Choć najczęściej infekcja przebiega niezauważana, to jednak w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do śmierci – niewykształcony układ odpornościowy małego pacjenta nie potrafi się bowiem skutecznie obronić.
Sprytna sztuka kamuflażu
Wirus, który raz wniknął do organizmu pozostaje w nim na zawsze. Zadomowiony w układzie nerwowym staje się niewykrywalny dla układu odpornościowego. Dzieje się tak z powodu skomplikowanej budowy Herpes simplex. W jego materiale genetycznym znajduje się informacja na temat budowy ok. różnych 80 białek. Dzięki swojej złożoności wirus jest samowystarczalny i może atakować wiele typów komórek.
Zobacz również:
Aktywny wirus opryszczki produkuje białka, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie naszego układu odpornościowego. Grając z organizmem „w chowanego” ukrywa się w komórkach nerwowych. W stanie uśpienia (latencji) zaprzestaje produkcji białek, w związku z czym jest niewidoczny dla limfocytów i nie wzbudza podejrzeń układu immunologicznego. Jego „uśpienie” jest jednak złudne… Zagnieżdżony w zwojach nerwowych Herpes simplex czeka na dogodną okazję do ataku.
Dwa typy wirusa opryszczki zwykłej
Wyróżnia się dwa typy wirusa opryszczki zwykłej: HSV-1, który jest winny powstania najbardziej znanej odmiany tzw. opryszczki wargowej (oprócz okolicy ust, zmiany mogą pojawić się także wokół nosa i oczu) oraz HSV-2, jego brat bliźniak, sprawca zakażenia narządów płciowych.
Oba rodzaje wirusa są ze sobą spokrewnione, a zmiany, które wywołują, nie różnią się właściwie wyglądem z powodu podobnej budowy i materiału genetycznego wirusów.
HSV-1 (Herpes simplex typ I) powoduje ok. 75% infekcji opryszczkowych, umiejscowionych najczęściej na twarzy (granica czerwieni wargowej). Niezmiernie groźne może być przeniesienie wirusa z ust do oka. Dzieje się tak, gdy nieuważnie dotkniemy ręką miejsca zmienionego chorobowo, a potem gałki ocznej. W rezultacie może dojść do wirusowego zapalenia spojówki i rogówki, w skrajnych przypadkach prowadzącego nawet do trwałego uszkodzenia wzroku lub całkowitej jego utraty
HSV-1 najszybciej rozprzestrzenia się u dzieci i zazwyczaj atakuje jamę ustno-gardłową, mózg i opony mózgowo-rdzeniowe. Nieleczona dziecięca opryszczka jest bardzo niebezpieczna i grozi śmiercią.
HSV-2 (Herpes simplex typ II) wywołuje zakażenie narządów płciowych i pozostałych części ciała umiejscowionych poniżej pasa. Często, choć niekoniecznie, przenosi się podczas stosunków seksualnych. Tym typem wirusa zakażane są również noworodki, dlatego lekarze, którzy wykryli u swojej ciężarnej pacjentki zarażenie HSV-2 podczas porodu, decydują się na cesarskie cięcie.
Szczególnie narażone na powikłania przy zakażeniu wirusem opryszczki są niemowlęta, osoby starsze, chorzy na AIDS, cierpiący na białaczkę oraz osoby, które przeszły operację przeszczepu organów.
Niewinne początki
Do zarażenia wirusem może dojść w najróżniejszych sytuacjach życia codziennego. Herpes simplex przenosi się łatwo i szybko drogą kropelkową oraz w wyniku bezpośredniego kontaktu z zainfekowaną osobą. Dlatego należy pamiętać o zachowaniu ostrożności w relacjach z człowiekiem, u którego pojawiły się symptomy opryszczki: unikać pocałunków, picia z tego samego kubka, jedzenia tymi samymi sztućcami, korzystać wyłącznie z własnych przyborów toaletowych i kosmetyków.
Istnieje wiele przyczyn uaktywnienia się wirusa. Większość z nich wiąże się z obniżeniem ogólnej odporności organizmu ludzkiego, związanym z występowaniem chorób przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała, przed i w trakcie miesiączki, na skutek niedożywienia, stresu, przemęczenia. Czynnikiem wyzwalającym chorobę może być także nadmierne wyziębienie organizmu, bądź przeciwnie – przegrzanie, np. na skutek nadmiernej ekspozycji na słońce (uwaga na intensywne opalanie!).
Uaktywniony wirus powiela się w tysiącach egzemplarzy, a jego cząstki są transportowane wzdłuż nerwu do komórek nabłonka skóry, wywołując u zakażonego charakterystyczne pierwsze objawy (uczucie kłucia, swędzenia, pieczenia) w miejscu, w którym następnie pojawi się schorzenie. Skutkiem nadmiernego namnożenia się wirusa jest powstanie na skórze pęcherzyka wypełnionego płynem surowiczym.
