Rodzaje łysienia i metody leczenia

Bujne owłosienie jest kojarzone ze zdrowiem i młodością. Dlatego też utrata włosów budzi nasz niepokój i potrzebę walki z łysieniem. Choć mężczyźni są bardziej narażeni na łysienie, wbrew powszechnej opinii problem może dotyczyć także płci pięknej. U kobiet zmiany przebiegają jednak nieco inaczej.

Zachowana jest bowiem linia czołowa włosów, a utrata włosów obserwowana jest na całej głowie i tylko nieznacznie bardziej wyraźna na jej szczycie. U mężczyzn natomiast włosy stają się cieńsze i widoczne jest cofanie linii czołowej. Jednocześnie może występować zmniejszenie liczby włosów na szczycie włosów. Opisany powyżej rodzaj łysienia nosi nazwę androgenowego (męskiego) i należy do najczęściej występującego typu łysienia. Jest ono wynikiem wpływu dihydrotestosteronu (DHT) na receptory mieszków włosowych.

Związek ten powstaje na skutek przemiany testosteronu pod wpływem 5α-reduktazy. Efektem działania DHT jest zmiana mieszków włosów dojrzałych w mieszki, które bardziej przypominają mieszki włosków meszkowych. Dalszą konsekwencją jest całkowita utrata aktywności mieszków włosowych i łysienie. Na utratę włosów mają duży wpływ predyspozycje rodzinne. Uwarunkowania genetyczne decydują o tym, w jakim wieku wystąpi i jaki będzie stopień nasilenia łysienia.

Chociaż łysienie typu androgenowego występuje zdecydowanie najczęściej, to przed podjęciem próby leczenia należy rozważyć inne przyczyny utraty włosów.

Okres porodowy

U kobiet będących w ciąży obserwowany jest wzrost poziomu żeńskich hormonów (estrogenów). Związki te przyczyniają się do zwiększenia ilości mieszków włosowych będących w fazie wzrostu. Skutkiem jest więc wzmocnienie włosów i poprawa ich wyglądu. Po porodzie sytuacja wraca jednak do normy sprzed okresu ciąży. Stężenie estrogenów we krwi maleje, a mieszki włosowe wracają do fazy spoczynkowej, a to z kolei wiąże się z utratą włosów. Sytuacja ma na szczęście charakter przejściowy i szybko owłosienie powraca do normalnego stanu, jaki był przed ciążą.

Stres

Czynniki emocjonalne mogą mieć istotny wpływ na stan owłosienia. Niestety mechanizm utraty włosów pod wpływem stresu nie został poznany. Jedynym rozwiązaniem w tej sytuacji jest zmiana stylu życia i unikanie stresujących sytuacji. Można również skorzystać z ziołowych preparatów uspokajających.

Niedobór żelaza

U niektórych kobiet utrata włosów może być związana z niedoborem żelaza. Stan włosów może wówczas poprawić już 2-miesięczna kuracja, która uzupełni poziom tego niezbędnego mikroelementu.

Zaburzenia endokrynologiczne

Osłabiony wzrost włosów może wystąpić w przebiegu wielu chorób endokrynologicznych –m.in. cukrzycy, niedoczynności przysadki mózgowej lub tarczycy (najczęściej). W takim wypadku należy wykonać badanie poziomu hormonów, co pozwoli na ocenę skuteczności prowadzonego leczenia i ewentualnie podjęcie decyzji o jego zmianie.

Zobacz również:

Grzybica owłosionej skóry głowy

Zakażenie grzybicze jest stosunkowo rzadką przyczyną utraty włosów. Grzybica owłosionej skóry głowy objawia się występowaniem wyraźnie odgraniczonych okrągłych ognisk wyłysienia, świądu i łuszczenia naskórka. Zmiany dotyczą najczęściej okolicy potylicznej, ciemieniowej i szczytu głowy. Na skórze mogą być też widoczne „czarne kropki” świadczące o zajęciu włosów. W przypadku podejrzenia grzybicy owłosionej skóry głowy należy sięgnąć po poradę lekarską.

Łysienie plackowate

Przyczyna tego schorzenia nie jest znana. Najczęściej wiąże się z atopią lub chorobami autoimmunologicznymi. Zwykle dotyczy dzieci i młodzieży. Utrata włosów następuje nagle. Może obejmować całą skórę głowy lub jedynie niewielkie jej obszary. Łysienie plackowate zwykle samoistnie ustępuje, choć może nawracać.

Łysienie polekowe

Utrata włosów może być konsekwencją działania przyjmowanych leków. Łysienie jest niemal nieodłącznym elementem większości terapii przeciwnowotworowych. Wiele leków cytotoksycznych zaburza bowiem cykl rozwojowy włosów i powoduje ich przejściową utratę. Łysienie może wystąpić także podczas stosowania antykoagulantów, węglanu litu, interferonu i retinoidów. Pogorszenie stanu włosów obserwowane jest niekiedy 2-3 miesiące po odstawieniu środków antykoncepcyjnych (mechanizm działania podobny jak w łysieniu poporodowym).

Nawyk wyrywania sobie włosów

Zmniejszenie ilości włosów i pogorszenie ich wyglądu może wynikać z zaburzeń psychicznych, które sprawiają, że pacjent odczuwa silną potrzebę wyrywania i skręcania włosów na głowie. W takim przypadku konieczna jest konsultacja lekarska i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.

Łysienie związane z ciasnym upięciem włosów

Codzienne upinanie włosów może je osłabić i być przyczyną ich wypadania.

Niestety mimo tak dużego rozwoju nauk medycznych do tej pory nie wynaleziono leku, który mógłby w pełni zapobiec utracie włosów. Jedyną substancją, która ma udowodnioną skuteczność w leczeniu łysienia androgenowego jest minoksydil. Lek ten jednak jedynie spowalnia i opóźnia utratę włosów i to u mniej niż połowy osób go stosujących. Badania potwierdziły, że skuteczność minoksydilu jest wyraźnie większa niż placebo. Efekt działania leku jest najbardziej widoczny po 12 miesiącach terapii. Po 30 miesiącach leczenia ilość włosów jednak maleje, choć nie spada poniżej ilości wyjściowej, a po odstawieniu preparatu z minoksydilem już w czasie 6-8 tygodni rozmiar łysiny powraca do poziomu sprzed leczenia. Ponadto lek jest nieskuteczny w przypadku utraty włosów u kobiet. Największe efekty są obserwowane we wczesnych fazach procesu łysienia oraz u mężczyzn łysiejących w młodym wieku. Stosowanie preparatów minoksydilu pozwala zatem jedynie zyskać nieznacznie na czasie i spowolnić łysienie.

Obecnie w aptekach dostępne są dwa preparaty zawierające minokydil – Piloxidil i Loxon. Są to 2% roztwory leku przeznaczone do stosowania dwa razy dziennie. Płyn należy wcierać w skórę głowy objętą łysieniem. Po aplikacji konieczne jest umycie rąk. Ze względu na ryzyko wchłonięcia substancji leczniczej do krwioobiegu, jeśli wystąpią takie objawy, jak: ból w klatce piersiowej, przyspieszenie tętna, omdlenia czy zawroty głowy, należy natychmiast zakończyć kurację. Choć ryzyko wpływu na ciśnienie tętnicze krwi jest minimalne to osoby chorujące na nadciśnienie powinny unikać leczenia minoksydilem.

W trakcie stosowania powyższych preparatów mogą wystąpić również miejscowe działania niepożądane – zaczerwienienie, świąd, podrażnienie. Ich ewentualne pojawienie się nie jest jednak związane z substancją czynną, a nośnikiem leku – glikolem propylenowym. Niektóre osoby stosujące płyn z minoksydilem zgłaszały w początkowym etapie leczenia nasiloną utratę włosów. Jest to jednak jedynie efekt przejściowy związany z przejściem włosów z fazy spoczynkowej do fazy wzrostowej.

Innym lekiem, który sprzyja wzrostowi włosów i zapobiega ich wypadaniu jest finasteryd. Związek ten zapobiega przekształcaniu testosteronu w dihydrotestosteron poprzez blokowanie enzymu odpowiedzialnego za ten proces. Ze względu na zmniejszanie poziomu DHT we krwi i gruczole krokowym lek jest wykorzystywany u mężczyzn nie tylko w łysieniu typu męskiego, ale także w łagodnym przeroście stercza. Preparaty finasterydu (np. Antiprost, Finagen, Fintral, Propecia, Zasterid) są jednak dostępne wyłącznie na receptę.

Marta Grochowska

Źródła:
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006,
Kostowski W., Herman Z. S. (red.): Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. PZWL, Warszawa 2010,
pharmindex.pl.