Witamina N (kwas liponowy) – właściwości i wpływ na organizm

Kwas liponowy, choć potocznie nazywany witaminą N, jest substancją witaminopodobną. Nie znaczy to, że jego wpływ na organizm jest znikomy - wręcz przeciwnie, pełni on wiele istotnych funkcji. Dlatego warto włączyć do diety produkty bogate w ów związek - podroby, mięso, szpinak czy brokuły.

Kwas liponowy posiada wiele właściwości zdrowotnych, przy czym w dalszym ciągu trwają badania nad zastosowaniem witaminy N w terapii rozmaitych schorzeń, np. nowotworów. Silne działanie antyoksydacyjne kwasu linowego zatrzymuje proces starzenia się - zarówno jeśli chodzi o wygląd skóry, jak i funkcje mentalne. Dodatkowo związek ten wspomaga działanie układu krwionośnego oraz hamuje zmiany cukrzycowe.

Charakterystyka witaminy N

Chemicznie kwas liponowy należy do grupy związków zwanych nasyconymi kwasami tłuszczowymi. Składa się z 8 atomów węgla, połączonych ze sobą pojedynczym wiązaniem. 3 spośród nich wraz z 2 atomami siarki budują tzw. pierścień ditolowy. Kwas liponowy może ulec redukcji, w wyniku czego powstaje kwas dihydroliponowy. Obie postaci witaminy N są rozpuszczalne i w wodzie, i w tłuszczach.

Kwas liponowy z łatwością przenika przez ściany przewodu pokarmowego, należy do związków, które pokonują barierę krew-mózg. Działa synergistycznie z witaminami A, C, E oraz koenzymem Q10.

Niegdyś specjaliści uważali, że kwas liponowy jest dostarczany organizmowi wyłącznie z pożywieniem, dlatego związek ten został sklasyfikowany jako witamina. Badania naukowe dowiodły jednak, że organizmy żywe, zarówno roślinne, jak i zwierzęce, mają zdolność do samodzielnego produkowania kwasy liponowego (u człowieka zachodzi to w wątrobie).

Źródła witaminy N

Witamina N jest obecna w pożywieniu pod postacią lipozyny. Związek ten ulega hydrolizie przy udziale lipoamidazy, co z kolei prowadzi do uwalniania liponianu, ulegającemu przemianie i działającemu już bezpośrednio w komórkach. Lipozynę zawierają przede wszystkim produkty takie jak (zawartości w mg/g suchej masy):

• szpinak - 3,2;
• nerka wołowa - 2,6;
• serce wołowe - 1,5;
• wątroba wołowa - 0,9;
• brokuły - 0,9;
• pomidory - 0,6;
• groszek - 0,4.

Działanie kwasu liponowego

Antyoksydacyjne właściwości kwasu liponowego

Witamina N skutecznie zwalcza wolne rodniki (tworzące się zwłaszcza pod wpływem promieniowania słonecznego reaktywne cząsteczki, odpowiadające za szybsze starzenie się skóry). Jest ona uniwersalnym antyoksydantem - dzięki temu, że rozpuszcza się zarówno w wodzie, jak i w tłuszczach, może chronić błony lipidowe komórek skóry oraz przestrzenie pomiędzy nimi (dostępne jedynie dla substancji rozpuszczalnych w wodzie). Cząsteczki kwasu liponowego są bardzo małe, w związku z czym mogą szybko wnikać w głąb skóry. Tam ulegają przekształceniu w kwas dehydroliponowy o jeszcze silniejszych właściwościach antyoksydacyjnych.

Witamina N na urodę

Kwas liponowy pozytywnie wpływa na kondycję skóry, co jest efektem przede wszystkim współdziałania omawianej substancji z innymi witaminami. Przedłuża i wzmacnia działanie witamin C i E. Aktywuje w skórze enzymy ułatwiające wchłanianie witaminy A, wskutek czego stymuluje produkcję kolagenu i elastyny. Zapobiega to tworzeniu się zmarszczek, a ponadto prowadzi do spłycenia się tych istniejących. Stosowanie kwasu liponowego poprawia jędrność skóry, zwęża pory.

Witamina N to chelator - ma zdolność wiązania metali ciężkich (które pobudzają melanocyty, co stymuluje produkcję brązowego barwnika). Z tego względu wykorzystywana jest jako składnik specyfików rozjaśniających przebarwienia.

Witamina N wykazuje także właściwości regeneracyjne. Wspomaga gojenie się ran, łagodzi stany zapalne. Ponadto badania wykazały, że sprawdza się w przypadku oparzeń słonecznych wywołanych przez promieniowanie UVB.

Wpływ kwasu liponowego na układ nerwowy

Działanie witaminy N usprawniające funkcjonowanie układu nerwowego jest ściśle związane z właściwościami antyoksydacyjnymi omawianego związku. Zmiatanie wolnych rodników, zwiększenie ilości innych przeciwutleniaczy, chelatowanie cząsteczek metali prowadzi do wzrostu stężenia acetylocholiny (jednego z neuroprzekaźników) oraz obniżenia poziomu beta amyloidu (szkodliwego białka). Badania potwierdzają skuteczność kwasu liponowego w terapii choroby Alzheimera. Podawanie osobom z tym schorzeniem witaminy N w połączeniu z kwasami omega 3 przez 12 miesięcy sprawiło, że chorzy osiągali znacznie lepsze wyniki w testach dotyczących sprawności mentalnych.

Odchudzające właściwości witaminy N

Skuteczność kwasu liponowego w leczeniu otyłości i wspomaganiu odchudzania jest udokumentowana. Witamina N hamuje proces adipogenezy - przekształcania niedojrzałych komórek tłuszczowych w te dojrzałe. Inną właściwość omawianego związku stanowi regulacja poziomu enzymów lipogenicznych, dzięki czemu w komórkach tłuszczowych gromadzi się mniej lipidów.

Działanie kwasu liponowego na układ krążenia

Witamina N wpływa pozytywnie na funkcjonowanie układu krążenia i odgrywa istotną rolę w profilaktyce chorób sercowo- naczyniowych. Chroni śródbłonek - delikatną, jednokomórkową wyściółkę naczyń krwionośnych. Obniża ciśnienie krwi i poprawia jej przepływ. Redukuje poziom złego cholesterolu LDL, zmniejsza rozmiar i ilość płytek miażdżycowych. Tym samym obniża ryzyko miażdżycy, zawału czy udaru.

Witamina N a cukrzyca

Kwas liponowy wspomaga regenerację komórek trzustki oraz usprawnia proces wydzielania insuliny. Jednocześnie sprawia, że komórki stają się wrażliwsze na ten hormon. Witamina N ogranicza negatywny wpływ cukrzycy na układ nerwowy. Zapobiega uszkodzeniom nerwów wywołanych wysokim poziomem glukozy, dzięki czemu ogranicza dolegliwości związane z neuropatią cukrzycową.

Kwas liponowy w walce z rakiem

Naukowcy widzą potencjał antynowotworowy w kwasie linolowym, dlatego prowadzi się badania nad wykorzystaniem tej substancji w leczeniu raka. Wyniki dotychczasowych doświadczeń są obiecujące i pokazują, że witamina N może mieć zastosowanie w terapii szczególnie nowotworów krwi, płuc, wątroby i piersi. Zatrzymuje ona bowiem cykl rozrodczy komórek rakowych, spowalnia rozrost guzów, pobudza apoptozę (tzw. zaprogramowaną śmierć komórki - mechanizm prowadzący do usunięcia nowotworu). Zapobiega tworzeniu się przerzutów poprzez zmniejszenie aktywności enzymów wykorzystywanych do atakowania zdrowych tkanek. Wspomaga również profilaktykę nowotworów (chroni przed chemicznymi uszkodzeniami DNA, stanowiącymi często zalążek zmian nowotworowych). Wreszcie chroni narządy osoby przechodzącej chemioterapię przed przykrymi skutkami ubocznymi leczenia - biegunkami, wrzodami, skrętem jelit.

Inne zastosowania kwasu liponowego

Wraz z postępującymi badaniami odkrywane są kolejne właściwości witaminy N. Kwas liponowy może wspierać terapię wielu dolegliwości (migren, bólów pleców), schorzeń tkanki kostnej, a także poważnych chorób - stwardnienia rozsianego czy choroby Parkinsona. Istnieją badania, według których związek ten ma pozytywny wpływ na wzrok i słuch. Kwas liponowy znajduje zastosowanie również w leczeniu zatruć metalami ciężkimi - przyspiesza ich wydalanie z żółcią oraz moczem.

Przedawkowanie witaminy N

Suplementacja witaminą N jest elementem terapii wielu schorzeń. Jednak przyjęcie zbyt dużej ilości kwasy liponowego w formie syntetycznej może skutkować pojawieniem się przykrych dolegliwości. Do działań niepożądanych suplementu zalicza się przede wszystkim nudności, biegunki, bóle brzucha. Witamina N może również wywoływać u części osób reakcje alergiczne, objawiające się wysypką i świądem. Znany jest także przypadek 14-latki, która po spożyciu, jak ustalono, co najmniej 10 tabletek zawierających 600 g kwasu liponowego, popełniła samobójstwo.

Autor: Justyna Błasiak