Witamina T (Bt, karnityna) – opis, właściwości i zastosowanie

Po odkryciu w 1905 r. związku dziś określanego jako karnityna, zakwalifikowano go do grona witamin. Kiedy jednak kolejne badania wykazały, że substancja ta jest nie tylko dostarczana wraz z pożywieniem, ale także syntezowana przez ludzki organizm, jej status uległ zmianie - karnitynę zaczęto określać mianem „witaminopodobnej”.

Charakterystyka witaminy Bt

Karnityna to organiczny związek chemiczny zaliczany do grona substancji witaminopodobnych, czyli takich, których działanie na ludzki organizm jest podobne do wpływu witamin. Chemicznie karnityna należy do grupy amin. Jest wytwarzana z dwóch aminokwasów - lizyny i metoniny - przy koniecznym udziale witamin B6, C i PP oraz żelaza. Jej syntezowanie odbywa się w nerkach, wątrobie i mózgu. Magazynowana zaś jest głównie w mięśniach i sercu (90%), w niewielkim stopniu (10%) - w innych narządach, m.in. nerkach, mózgu. Stąd termin „karnityna” - łacińskie caro oznacza mięso.

Często można spotkać się ze stosowaniem nazwy L-karnityna. Wynika to z faktu, że witamina T występuje w dwóch izomerycznych postaciach - L i D, jednak tylko pierwsza z nich jest aktywna biologicznie.

Karnitynę po raz pierwszy wyizolowano z mięśni w 1905 roku. Nazwano wtedy nowo odkryty związek witaminą Bt z racji tego, że jej niedobór w pożywieniu skutkował odkładaniem się tłuszczu u larw jednego z gatunków chrząszczy - mącznika młynarka.

Źródła karnityny

Jeśli chodzi o zapotrzebowanie na karnitynę, nie zostały określone dzienne zalecane dawki spożycia tego związku. Niewielka zawartość witaminy T w spożywanych przez nas produktach sugeruje, że ludzki organizm nie potrzebuje jej zbyt wiele. Spore ilości karnityny znajdują się w mięsie (zwłaszcza baraninie, wołowinie, wieprzowinie), rybach, nabiale oraz drożdżach. Produkty roślinne właściwie nie zawierają tego związku (wyjątek stanowi awokado), dlatego wegetarianie i weganie powinni uważać na niedobory omawianej substancji. Zaznaczyć należy, iż obróbka termiczna znacznie obniża zawartość lizyny w pokarmach. Do produktów bogatych w witaminę Bt zalicza się oprócz wymienionych wyżej:

• ziarna sezamu,
• ziarna dyni,
• wszystkie rodzaje zbóż,
• żółtka jaj.

Właściwości witaminy T

Witamina Bt a układ krążenia

Lekarze wskazują na fakt, że działanie karnityny jest najłatwiej obserwowalne i najskuteczniejsze w obrębie układu krążenia. Witamina B stymuluje procesy krwiotwórcze, wzmacnia erytrocyty oraz pozytywnie wpływa na krzepliwość krwi. Przyjmowanie suplementów tego specyfiku wzmacnia mięsień sercowy. Badania wykazały, że u osób stosujących witaminę T o 65% rzadziej występowały częstoskurcze komorowe, a o 40% - bóle serca. Ponadto ryzyko śmierci było u nich o 27% niższe (w porównaniu z tymi, którym podawano placebo). Karnityna nie tylko chroni przed zawałem i wzmacnia mięsień sercowy, ale także pozwala na zachowanie sprawności osobom starszym tak, że są one w stanie wykonywać dłużej codzienne czynności (wchodzenie po schodach, robienie zakupów) bez męczenia się. Witamina Bt znajduje także zastosowanie w leczeniu niewydolności krążenia, choroby wieńcowej oraz miażdżycy.

Wpływ karnityny na układ nerwowy

Witamina T to jeden z niewielu antyoksydantów, które chronią układ nerwowy. Potrafi przekraczać barierę krew-mózg, działa przy tym silnie i skutecznie - wspomaga usuwanie wolnych rodników. Prócz tego stymuluje funkcjonowanie mitochondriów. Te właściwości sprawiają, iż chroni przed schorzeniami degeneracyjnymi (takimi jak choroba Parkinsona), a także stanowi element ich terapii. Wspomaga również leczenie uszkodzeń w obrębie układu nerwowego - urazów kręgosłupa lub wylewu.

Karnityna na odchudzanie?

Witamina T jest uważana za substancję, którą powinny zainteresować się osoby pragnące pozbyć się nadprogramowych kilogramów. Stanowi bowiem związek niezbędny w procesie beta-oksydacji (szeregu reakcji prowadzących do spalania tłuszczy). Umożliwia transport długo- oraz średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych do wnętrz mitochondriów (gdzie zostają one spalone, wskutek czego uwalnia się energia), a także zwiększa aktywność enzymu przyspieszającego ich utlenianie - palmitylooksydazy. Potwierdzono, że suplementacja karnityną podnosi wydolność tlenową i pobudza proces termogenezy.

Wyżej wymienione właściwości witaminy T wskazywały by na to, że związek ten przyspiesza spadek wagi. Jednak opinie w tej kwestii są podzielone. Przeciwnicy suplementacji karnityną w czasie kuracji odchudzającej wskazują na szereg badań, które nie wykazały związku między przyjmowaniem witaminy Bt a utratą tkanki tłuszczowej. Zwolennicy zaś uważają, że nieskuteczność karnityny to efekt przyjmowania jej w niewłaściwych dawkach oraz zbyt intensywnego treningu. Twierdzą oni, że witamina T działa najskuteczniej aplikowana w dużych ilościach przed ćwiczeniami o małej intensywności, ale dłuższym czasie trwania. Warto również dodać, iż z niedoborem karnityny niektórzy wiążą wzrost wagi - brak witaminy Bt w organizmie sprawia, że tłuszcze nie napędzają do pracy mięśni, nie są zamieniane na energię, a magazynowane.

Inne właściwości karnityny

Witamina T obniża nadciśnienie, reguluje poziom hormonów i tolerancję glukozy. Pomaga również w likwidacji głównego czynnika rozwoju cukrzycy - insulinooporności. Okazuje się także, że poziom karnityny ma wpływ na płodność u mężczyzn - suplementacja tą substancją powoduje wzrost ruchliwości plemników. Jako antyoksydant witamina Bt opóźnia proces starzenia się tkanek organizmu. Związek ten wpływa pozytywnie na funkcje trawienne żołądka, trzustki oraz pęcherzyka żółciowego.

Nieodpowiedni poziom witaminy T w organizmie

Przyczyny niedoboru karnityny

U osób odżywiających się w zdrowy, zbilansowany sposób nie powinno dojść do niedoborów karnityny. Jak już wspomniano wyżej, brak tej substancji może pojawić się u wegetarian i wegan, a także u osób niedożywionych. Stanowi także konsekwencję niektórych schorzeń - cukrzycy, niedoczynności tarczycy, zaburzeń metabolicznych oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu wątroby, jelit oraz nerek.

Skutki braku witaminy T

Niedobór karnityny w organizmie skutkuje przede wszystkim zaburzeniami w obrębie układu mięśniowego, określanymi mianem miopatii. Jest to zbiorcza nazwa dla grupy chorób związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem włókien mięśniowych. W wyniku miopatii mięśnie stają się osłabione, mogą sztywnieć. W skrajnych przypadkach dochodzi do ich zaniku. Brak witaminy Bt stanowi również jedną z przyczyn kardiomiopatii i niewydolności mięśnia sercowego.

Czy witaminę Bt można przedawkować?

Kiedy w organizmie znajdzie się nadprogramowa ilość karnityny, jest ona rozkładana do metabolitów przez florę bakteryjną jelit, a następnie wydalana z kałem. Nie można jej zatem przedawkować. Nie zostały również odnotowane przypadki dotyczące dolegliwości związanych z nadmiarem karnityny nawet w wyniku stosowania jej syntetycznej formy. Jak dowodzą wyniki badań klinicznych, witamina T to jeden z bezpieczniejszych suplementów. Nie jest mutagenna ani kancerogenna, a doświadczenia wykazały, że jej duże dawki nie wpływają negatywnie na ludzkie i zwierzęce płody.

Autor: Justyna Błasiak