Azjatyckie rośliny

Tradycyjna Medycyna Chińska opiera się na koncepcji dualizmu świata i równowagi jin-jang. Natomiast choroba jest zaburzeniem przepływu tych przeciwstawnych energii. Stosowane w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej techniki lecznicze (np. akupunktura) i leki (głównie rośliny) mają na celu przywrócenie harmonii.

Tradycyjna Medycyna Japońska (Kampo) także w dużej mierze wykorzystuje lecznicze właściwości ziół. Oparta jest przede wszystkim na siedmiu głównych roślinach leczniczy, w tym korzeniu żeń-szenia. Tradycyjna Medycyna Chińska wykorzystuje do sporządzania specjalnych mieszanek ziół ponad 5000 gatunków roślin leczniczych. W krajach zachodnich zarówno Europy, jak i Ameryki Północnej większość preparatów Tradycyjnej Medycyny Chińskiej nie jest oficjalnie zarejestrowana ze względu na brak informacji o składnikach tych specyfików. Ponadto oparte na koncepcji jin-jang metody lecznicze wymagają odpowiedniej diagnostyki przeprowadzonej przez lekarza, który praktykuje Tradycyjną Medycynę Chińską. Niektóre surowce lecznicze wykorzystywane w Chinach od pokoleń znalazły jednak swoje miejsce także na naszych aptecznych półkach. Najpopularniejsze z nich to korzeń żeń-szenia, korzeń eleuterokoka i korzeń tarczownicy bajkalskiej.

KORZEŃ ŻEŃ-SZEŃ (Ginseng radix) uznany jest za surowiec o niemal wszechstronnym działaniu. W starożytności cesarze chińscy korzystali z jego wspaniałych właściwości, zapewniając sobie długowieczność. Stąd też olbrzymia rola żeń-szenia w geriatrii. Korzeń żeń-szenia prawdziwego (azjatyckiego) należy do tzw. surowców adaptogennych, które poprawiają naturalne zdolności organizmu do przystosowywania się, nawet do bardzo niesprzyjających warunków, np. długotrwałego stresu czy zwiększonego wysiłku umysłowego. Głównymi związkami czynnymi korzenia żeń-szenia są saponozydy triterpenowe - ginsenozydy. Ponadto występują poli - i oligosacharydy, olejek eteryczny, panaksynol, panasinasol A i B, ginsenol, a także sterole, lipidy, witaminy i związki mineralne.

Wspomniane ginsenozydy odpowiadają nie tylko za antystresowe działanie surowca, ale również za właściwości psychostymulujące, poprawiające wytrzymałość fizyczną i sprawność seksualną. Działanie korzenia żeń-szenia zostało w dużej mierze potwierdzone licznymi badaniami. Wykazały one między innymi wpływ surowca na stężenie amin biogennych w mózgu, potwierdziły działanie immunomodulujące i hipotensyjne. Wzrost odporności organizmu pod wpływem żeń-szenia wynika głównie ze zwiększonego wytwarzania limfocytów T, komórek TK i interleukiny IL-1. Obniżenie ciśnienia krwi jest natomiast wynikiem nasilonego wydzielania tlenku azotu, który rozszerza naczynia krwionośne. To nie jest jednak wszystko co potrafi ten niepozorny surowiec. Okazuje się bowiem, że korzeń żeń-szenia obniża też poziom cholesterolu i cukru we krwi, działa ochronnie na komórki wątroby (hepatoprotekcyjnie) i antyagregacyjnie. Preparaty z surowca wykazują również działanie antyoksydacyjne, przez co zapobiegają szkodliwemu działaniu wolnych rodników, a co za tym idzie zmniejszają ryzyko chorób nowotworowych oraz opóźniają procesy starzenia.

Zobacz również:

Korzeń żeń-szenia jest szczególnie wskazany dla osób o osłabionej odporności, w okresie rekonwalescencji, a także osób starszych, w celu poprawy pamięci i sprawności psycho-fizycznej. Z jego właściwości powinni korzystać również mężczyźni, którzy chcą poprawić potencję oraz zmniejszyć ryzyko zmian miażdżycowych i nowotworów. Warto jednak zaznaczyć, że efekt działania surowca widoczny jest dopiero przy długotrwałym, regularnym stosowaniu. Zaleca się stałe podawanie preparatów żeń-szenia, robiąc przerwy co 3 miesiące na 2-4 tygodnie.

Przykłady preparatów zawierających wyciąg z korzenia żeń-szenia: Bodymax Żeń-szeń (tabl.), Ginselin (tabl.), Doppelherz Ginseng (kaps.), Geriavit (kaps.).

KORZEŃ ELEUTEROKOKA (Eleutherococci radix) określany jest również mianem korzenia żeń-szenia syberyjskiego. Ze względu na podobne właściwości farmakologiczne do żeń-szenia prawdziwego początkowo przypuszczano, że głównymi składnikami chemicznymi surowca są także saponozydy. Jak się jednak okazało za działanie korzenia eleuterokoka odpowiadają przede wszystkim eleuterozydy, które są grupą niejednorodnych związków obejmujących fenylopropanoidy, lignany, kumaryny, fitosterole i saponiny triterpenowe. Z ich obecności wynikają właściwości adaptogenne i immunostymulujące. Eleuterokok kolczasty wykazuje również działanie wzmacniające i psychostymulujące. Jest zatem wskazany w stanach ogólnego osłabienia i przemęczenia. Preparaty eleuterokoka powinny być stosowane przez okres trzech miesięcy z możliwością powtórzenia kuracji.

Przykłady preparatów zawierających wyciągi z korzenia eleuterokoka: Argoeleuter (tabl.), Immunostim (krople doustne), Tripoten (kaps.), Euterin (tabl.).

KORZEŃ TARCZYCY BAJKALSKIEJ (Scutellariae radix) pod względem siły działania adaptogennego bywa porównywalna do korzenia żeń-szenia. Za właściwości te odpowiadają przede wszystkim lipofilne flawonoidy (m.in. bajkalina). Przetwory z surowca działają także przeciwutleniająco i przeciwzapalnie. Aktywność przeciwbakteryjna obejmuje między innymi gronkowca złocistego. Surowiec jest też skuteczny wobec grzybów (Candida albicans) i wirusów. Korzeń tarczycy bajkalskiej działa również hepatoochrponnie, uspokajająco i przeciwgorączkowo. Dzięki działaniu przeciwalergicznemu może być pomocny w swędzących wysypkach i atopowym zapaleniu skóry. Z kolei dzięki zdolności do obniżania ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu oraz działaniu antyagregacyjnemu korzeń tarczycy bajkalskiej zapobiega miażdżycy. Stosowanie surowca jest wskazane w zapaleniu trzustki, wątroby, hipercholesterolemii i astmie. Właściwości tarczycy bajkalskiej są ponadto wykorzystywane w dermatologii i przemyśle kosmetycznym.

Przykłady preparatów zawierających wyciągi z tarczycy bajkalskiej: Baikadent (żel, płyn), Baikaderm (krem).

Autor: Marta Grochowska
Źródła:
Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007,
Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008.