Badania radiologiczne w urologii
Układ moczowy to układ wydalniczy, którego zadaniem jest pozbywanie się z organizmu zbędnych i szkodliwych substancji. W jego skład idąc od najniżej położonych wchodzi cewka moczowa, pęcherz, dwa moczowody oraz dwie nerki.
Dzięki szybkiemu postępowi w radiologii urolodzy dysponują szerokim wachlarzem badań, które służą do zobrazowania różnych nieprawidłowości w obrębie układu. Poczynając od standardowych zdjęć przeglądowych jamy brzusznej, po zdjęcia z użyciem kontrastu, badania naczyniowe, tomografię komputerową, ultrasonografię Borkowski Andrzej, Urologia, Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, rezonans magnetyczny, a także diagnostykę z użyciem radioizotopów.
Czym jest standardowe zdjęcie przeglądowe i w jaki celu się je wykonuje?
Jest to podstawowe badanie obrazowe służące do oceny układu kostnego, zarysów narządów w obrębie jamy brzusznej, ewentualnych zwapnień, lub innych patologii, które dają na wykonanym zdjęciu cień. Jest to o tyle istotne, iż w trakcie wykonywania kolejnych badań z użyciem środków kontrastowych zmiany te mogą stać się niewidoczne, a tym samym łatwo przeoczyć występującą w organizmie patologię. Zdjęcia standardowe przydają się również do oceny ewentualnych niedrożności, a także ropni, w których w zależności od ułożenia pacjenta pojawia się pozioma linia w obrębie zmiany, świadcząca o obecności płynu.
Szczególnie przydatne w urologii jest zdjęcie przeglądowe wykonywane w celu rozpoznania kamicy moczowej. Tworzące się kamienie uwidaczniają się jako cienie w obrębie jamy brzusznej. Oczywiście nie jest to idealne badanie, nie mniej we wstępnej diagnostyce pomaga postawić rozpoznanie. Zawsze w takich przypadkach należy jednak różnicować zmiany z innymi patologiami, takimi jak zwapnienia w obrębie gruczołu krokowego, mięśniaków macicy, węzłów chłonnych, zwapnienia naczyniowe, pasożytnicze, zwapnienia w obrębie trzustki po stanach zapalnych, złogi w obrębie pęcherzyka żółciowego czy zwapnienia w obrębie zmian nowotworowych.
Urografia – jedno z podstawowych badań układu moczowego
Zgodnie z tym co zostało powiedziane wcześniej każde badanie kontrastowe powinno być poprzedzone zdjęciem przeglądowym. Tak też jest w przypadku urografii, będącej badaniem czynnościowo-morfologicznym z użyciem środka kontrastowego. Środek podawany jest dożylnie, a następnie wydzielany przez nerki do moczowodów, a z nich do pęcherza moczowego. Średnia dawka to 1ml/kg masy ciała. Bardzo ważnym jest aby przed wykonaniem badania określić zdolność nerek do filtracji, co jest kluczową sprawą w przechodzeniu środka kontrastowego do niżej położonych części układu moczowego.
Zobacz również:
Dzięki środkowi kontrastowemu możliwa jest ocena zarówno zdolności wydzielniczej nerek jak i budowę wraz z ewentualnymi patologiami dróg moczowych. W przypadku braku wydzielania środka kontrastowego lub opóźnienie tego procesu świadczy o obecności przeszkody. Stwarza to konieczność ponownego wykonania zdjęć w późniejszym terminie, tak by środek kontrastowy mógł dobrze uwidocznić przeszkodę. Urografię powinno wykonać się również po oddaniu moczu, ponieważ wypełniony pęcherz może zasłaniać końcowy odcinek moczowodu, a także pozwala określić ewentualne zaleganie moczu w pęcherzu.
Niestety środek kontrastowy nie jest zupełnie obojętnym dla organizmu. Zwykle może mieć działanie toksyczne na nerki, co stwarza ograniczenia do jego podawania szczególnie w przypadku osób z niewydolnością nerek. Innymi przeciwwskazaniami, już względnymi, a więc do rozważenia przez lekarza wykonującego badanie jest wole toksyczne, szpiczak mnogi, a także stany alergiczne. Środki najczęściej stosowane zawierają wysokie bądź nisko osmolarne substancje trijodowe.
Na czym polega uretrografia wstępująca?
Uretrografia wstępująca jest badaniem wykorzystywanym do oceny przedniego odcinka cewki moczowej od ujścia do zwieracza zewnętrznego. Badanie polega na podaniu środka cieniującego bezpośrednio do ujścia zewnętrznego cewki moczowej wykonując jednocześnie rentgenoskopię.
Co wiadomo o uretrocystografii mikcyjnej?
Uretrocystografia mikcyjna jest badaniem polegającym podobnie jak poprzednio opisywana uretrografia wstępująca na podaniu środka kontrastowego poprzez cewnik założony do cewki moczowej, ewentualnie poprzez punkcję nadłonową do pęcherza moczowego. Metodą zalecaną jest ta ostatnia, co wynika z faktu, iż podając środek kontrastowy przez cewkę istnieje ryzyko przejcścia drobnoustrojów tam bytujących do pęcherza moczowego wywołując zakażenie układu moczowego. Po podaniu środka kontrastowego pacjent oddaje mocz i w tym czasie ocenia się anatomię cewki moczowej, szczególnie jej odcinka tylnego, nieuwidaczniającego się w poprzednim badaniu, a także obecność ewentualnego dopływu pęcherzowo-moczowodowego, będącego patologią układu moczowego polegającą na wstecznym przepływie moczu od pęcherza moczowego do moczowodu, podczas oddawania moczu, z czasem uszkadzając górną część układu moczowego. W czasie oddawania przez pacjenta moczu wykonuje się rentegoskopię.
Do czego służy pieloureterografia zstępująca?
Pieloureterografia zstępująca jest badaniem nieco bardziej inwazyjnym. Za pomocą specjalnego cewnika nefrostomijnego, który założony jest np. podczas zabiegów endourologicznych lub po nakłuciu wodonercza podaje się do układu kielichowo-miedniczkowego będącego elementem nerki środek cieniujący, który wypełnia te struktury, a także moczowód i pęcherz moczowy. W przypadku jakichkolwiek przeszkód na tej drodze, dojdzie do zatrzymania się środka kontrastowego. Przyczyną takiej sytuacji mogą być obecne złogi lub zmiany nowotworowe w obrębie moczowodu zamykające jego światło. Po podaniu środka cieniującego wykonuje się rentgenoskopię.
Na czym polega badanie ureteropielograficzne wstępujące?
Ureteropielografia wstępująca jest badaniem polegającym na podaniu środka cieniującego bezpośrednio do dystalnego odcinka moczowodu. Badanie to wykonuje się poprzez założenie cystoskopu do pęcherza moczowego, a następnie za pomocą cewnika wchodzi się do moczowodu. Cewnik zakończony jest specjalną oliwą, która zapobiega cofaniu się środka podczas podawania go do moczowodu. Dzięki tej metodzie możliwa jest również ocena drożności moczowodu, a także ewentualnych patologii w obrębie układu kielichowo-miedniczkowego. Podobnie jak w poprzednich badaniach po podaniu kontrastu należy wykonać rentgenoskopię w celu uwidocznienia zacieniowanych struktur.
Zdjęcia radiologiczne naczyń – co o nich wiadomo?
Zdjęcia radiologiczne naczyń są nieco innym badaniem niż poprzednio opisywane. Celem tego badania jest uwidocznienie układu naczyniowego, a dopiero w późniejszym okresie miąższu nerki. Środek cieniujący zwykle podawany jest do aorty lub bezpośrednio do tętnicy nerkowej. Wykonuje się to zwykle z dojścia przez tętnicę udową, następnie przez tętnice biodrowe do aorty, ewentualnie do tętnicy nerkowej za pomocą specjalnego cewnika. Badania te wykonywane są jednak coraz rzadziej, co wynika z dostępności lepszych lub mniej inwazyjnych badań takich jak ultrasonografia czy tomografia komputerowa.
Autor:
Piotr Kuc
Źródła:
1. Pruszyński Bogdan, Radiologia, Wydawnictwo Lekarskie, PZWL, Warszawa 2008.
2. Borkowski Andrzej, Urologia, Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
Komentarze do: Badania radiologiczne w urologii