Ból może przynieść ulgę

Kiedy coś powoduje mniej bólu, niż oczekujemy, może to prowadzić do powstania swoistego rodzaju przyjemności. Przykładowo, kiedy przypadkowo kopniemy w drzwi, prawdopodobnie odczujemy ból, jednak gdy zdamy sobie sprawę, że mogliśmy znaleźć się w gorszej sytuacji, a obolały palec mógł okazać się złamany, odczujemy ulgę, która może być pomocna w zwalczeniu cierpienia.

Dr Lekens, pracownik naukowy Wydziału Psychologii na Uniwersytecie w Oslo, zaciekawił się fenomenem ‘mogło być gorzej’.  Stwierdził, iż ból może być odczuwany jako przyjemny, jeśli uniknęło się czegoś gorszego.

Zwerbował 16 zdrowych osób, które przygotował na bolesne doświadczenia. Ich ramiona były wielokrotnie poddawane wpływowi ciepła z różną intensywnością przez 4 sekundy.

Badania przeprowadzono w dwóch różnych kontekstach: po pierwsze, ciepło nie było bolesne albo ‘do zniesienia’ (porównywalne do kubka z ciepłą kawą); po drugie, upał był umiarkowany lub intensywnie bolesny.

W tym przypadku, umiarkowany ból był ‘mniejszym złem’. Podczas wystawiana kandydatów na bodźce, aktywność ich mózgu badana była przez MRI.

Zgodnie z oczekiwaniami, okazało się, że intensywny upał wyzwalał negatywne uczucia wśród wszystkich uczestników, podczas gdy niebolesne ciepło wytarzało pozytywne emocje.

Co jednak zaintrygowało naukowców to reakcja osób badanych pod względem umiarkowanego bólu. W eksperymencie, gdzie był on najgorszą alternatywą, odczuwano go, jako coś nieprzyjemnego, tam natomiast, gdzie był najlepszym rozwiązaniem, przypisano mu epitet pozytywny, nawet pocieszający.

Prawdopodobnie, badani byli przygotowani na najgorsze, a więc z ulgą zdali sobie sprawę, że ból nie będzie tak zły, jak się obawiali.

Badanie MRI wykazało, że mózg zmienił przetwarzanie umiarkowanego bólu w zależności od kontekstu i tego, co było alternatywą. Gdy ból był do zniesienia, w obszarach mózgu pojawiło się więcej aktywności związanych z przyjemnością i poczuciem ulgi, a mniej w grupach związanych z cierpieniem, złymi emocjami.

Kiedy poczucie ulgi zmieniło ból w przyjemność, naukowcy zaobserwowali aktywność w środkowej części płatów czołowych mózgu, które zazwyczaj związane są z uczuciem komfortu. Jednocześnie, nastąpiła zmiana aktywności w tym samym regionie mózgu, która reguluje ból, np. gdy podaje się pacjentowi morfinę.

Jednakże, nie należy zapominać, co podkreśla dr Leknes, iż ekspozycja na ten sam bodziec jest różnie interpretowana u poszczególnych jednostek, a doświadczenie jest połączone z oczekiwaniem i kontekstem.

Przykładowo, niektóre osoby lubią uczucie pieczenia, jakie wywołuje jedzenie papryczki chilli, podczas gdy inni zadowalają się sadomasochistycznym seksem.

Ból może być interpretowany jako mniej dotkliwy, kiedy mamy świadomość tego, że może być znacznie bardziej bolesny. Może być również odczuwalny, jako przyjemny, gdy zdamy sobie sprawę, iż uniknęliśmy czegoś gorszego.

Przewidywanie, a nawet wręcz wmawianie sobie, że istnieją gorsze alternatywy, niż te, których faktycznie doświadczyliśmy, może pomóc w interpretowaniu bólu, jako czegoś… znośnego.