"Ból pooperacyjny w Polsce" - wyniki badania oceniającego jakość leczenia bólu w polskich szpitalach

Szpitale, które przystąpiły do projektu certyfikacji „Szpital bez bólu” zapewniają pacjentom wyższy standard uśmierzania bólu pooperacyjnego, niż szpitale nieuczestniczące w projekcie - taki podstawowy wniosek płynie z badania „Ból pooperacyjny w Polsce”. Badanie zostało przeprowadzone pod patronatem Polskiego Towarzystwa Badania Bólu w 50 polskich szpitalach - 25 uczestniczących w projekcie „Szpital bez bólu" i 25 niebiorących w nim udziału.

Wyniki badania zaprezentowano podczas IV Międzynarodowego Sympozjum „Postępy w leczeniu bólu”, 10 października w Zakopanem. Wcześniej zostały również prezentowane podczas sesji plakatowej w trakcie kongresu „Pain in Europe -EFIC”, który odbył się 9-12 września 2009 w Lizbonie.

Celem badania była ocena jakości uśmierzania bólu w polskich szpitalach i porównanie jego poziomu (w tym przeszkolenia personelu medycznego, obowiązku informowania pacjentów, wypełniania dokumentacji postępowania przeciwbólowego i monitorowania działań niepożądanych leków), w szpitalach w i poza projektem „Szpital bez bólu”.

Spośród szpitali, które ubiegają się o otrzymanie certyfikatu „Szpital bez bólu” losowo wybrano 25 placówek, w których przeprowadzono ankiety wśród lekarzy (25 wywiadów z anestezjologami i 25 z chirurgami w każdym ze szpitali), pielęgniarek (25 wywiadów w każdym ze szpitali). Takie same wywiady przeprowadzono w 25 losowo wybranych szpitalach, które nie zgłosiły się do programu certyfikacji „Szpital bez bólu". Personel medyczny obu grupach szpitali charakteryzował się podobnym doświadczeniem zawodowym, także szpitale były porównywalne pod względem wielkości i ilości przeprowadzanych operacji.

Wyniki badania pokazują znaczącą tendencję poprawy jakości uśmierzania bólu pooperacyjnego w szpitalach, które przystąpiły do projektu „Szpital bez bólu”:

65% personelu medycznego (70% lekarzy i 60% pielęgniarek) ze szpitali ubiegających się o certyfikat „Szpital bez bólu” w ciągu ostatniego roku uczestniczyło w szkoleniach z zakresu uśmierzania bólu pooperacyjnego. W szpitalach nieuczestniczących w projekcie szkolenia przeszło tylko 42% personelu medycznego.

Szkolenie personelu jest niezwykle istotną kwestią - szacuje się, że w ponad 50% przypadków niepowodzenia związane z nieprawidłowym uśmierzaniem bólu pooperacyjnego wynikają z braku wiedzy personelu medycznego. Dlatego wyznaczając kryteria, które muszą spełnić szpitale, aby otrzymać certyfikat „Szpital bez bólu" w pierwszej kolejności wskazaliśmy przeszkolenie całego personelu medycznego pracującego na oddziałach zabiegowych - zarówno anestezjologów jak
i chirurgów różnych specjalności zabiegowych oraz pielęgniarek. W certyfikowanym szpitalu takie szkolenia musza być powtarzane co rok - mówi prof. Jerzy Wordliczek z Polskiego Towarzystwa Badania Bólu

Regularne pomiary natężenie bólu u pacjentów po operacji w szpitalach ubiegających się o certyfikat prowadzone są u 72% pacjentów - u 25% co 4 godziny a u 41% co najmniej cztery razy na dobę. W szpitalach poza projektem odsetek pacjentów, u których ból kontrolowany jest co 4 godz. Wynosi zaledwie 6%, u 55% poziom bólu mierzony jest co najmniej 4 razy dziennie. W szpitalach, które nie ubiegają się o certyfikat u 30% pacjentów ból mierzony jest tylko w przypadku, gdy pacjent skarży się z jego powodu. Dla porównania taka sytuacja ma miejsce tylko w przypadku 10% pacjentów szpitali ubiegających się o certyfikat.

Informacji na temat bólu pooperacyjnego i metod jego uśmierzania przed zabiegiem udziela pacjentom 80% pielęgniarek i 50% lekarzy ze szpitali uczestniczących w projekcie szpital bez bólu. W szpitalach poza projektem te informacje przekazywane są pacjentom przez 46% pielęgniarek i 34 % lekarzy.

To co wydawało się już standardem, bo jest niejako wpisane w nasze obowiązki, okazało się nie być oczywiste i widać znaczące różnice między szpitalami które są w projekcie „Szpital bez bólu" i tymi które są poza nim, chociaż niestety w żadnej z tych grup ten obowiązek nie jest spełniany w 100% - komentuje prof. Jerzy Wordliczek

Dokumentacja postępowania przeciwbólowego w formie kart, które wypełniane są dla każdego operowanego pacjenta wypełniana jest przez 74% personelu medycznego w szpitalach ubiegających się o certyfikat - kart wypełnia tam 84% pielęgniarek i 64% lekarzy. Dla porównania w szpitalach poza projektem takie karty wypełnia 65% personelu (58% lekarzy i 71% pielęgniarek.

Wyniki badania pokazały znaczącą tendencję poprawy standardu uśmierzania bólu pooperacyjnego w szpitalach, które ubiegają się o certyfikat „Szpital bez bólu". Te wyniki są tym bardziej optymistyczne, że duża część przebadanych niedawno zaczęła ubiegać się o certyfikat i dopiero zaczyna wprowadzać procedury wymagane do uzyskania certyfikatu, organizować szkolenie itp. a już widać znaczącą różnice w porównaniu ze szpitalami, które nie ubiegają się o certyfikat. Jeśli te ankiety przeprowadzone zostałyby w szpitalach, które już otrzymały certyfikat procent pozytywnych odpowiedzi na pytania o szkolenia, informowanie pacjentów czy prowadzenie dokumentacji mógłby sięgać ponad 90%. Wnioski płynące z badania pozwalają nam mieć nadzieję, że podobnie jak to stało się we Francji, uda nam się dzięki programowi „Szpital bez bólu" i wprowadzeniu w szpitalach określonych procedur i wymogów znacząco ograniczyć liczbę pacjentów odczuwających silne dolegliwości bólowe po operacji - podsumowuje wyniki badania prof. Jan Dobrogowski, prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu.

Projekt „Szpital bez bólu” został zainicjowany przez Polskie Towarzystwo Badania Bólu oraz Polskie Towarzystwo Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Towarzystwo Chirurgów Polskich, Polskie Towarzystwo Ginekologiczne oraz Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne we wrześniu 2008 r. Od tego czasu udział w projekcie zgłosiło 61 szpitali i 15 oddziałów z całej Polski. 21 szpitali i 1 oddział uzyskały już certyfikat „Szpital bez bólu”.

Certyfikat „Szpital bez bólu” jest potwierdzeniem spełniania przez placówkę najwyższych standardów uśmierzania bólu pooperacyjnego. Aby otrzymać certyfikat szpital lub oddział musi spełniać następujące wymagania:

• Uczestnictwo personelu medycznego (lekarzy anestezjologów, lekarzy różnych specjalności zabiegowych oraz pielęgniarek) jeden raz w każdym roku w szkoleniach z zakresu uśmierzania bólu pooperacyjnego
  
  
• Prowadzenie monitoringu natężenia bólu u wszystkich operowanych pacjentów, co najmniej
  4 razy na dobę
  
  
• Informowanie pacjentów o możliwości i metodach uśmierzania bólu pooperacyjnego przed zabiegiem
  
  
• Prowadzenie dokumentacji dotyczącej pomiarów bólu i zastosowanego postępowania zgodnie z rekomendacjami uśmierzania bólu dla wszystkich operowanych pacjentów
  
  
• Monitorowanie ewentualnych działań niepożądanych zastosowanego leczenia i zgłaszanie ich niezwłocznie do Regionalnego Ośrodka Monitorowania Działań Niepożądanych Leków