Cholera – co o niej wiadomo?

Cholera to ostra choroba wywołana przez enterotoksynę wytwarzaną przez bakterię Vibrio cholerae. Obejmuje ona przewód pokarmowy i cechuje się zróżnicowanym przebiegiem klinicznym. Zakażenie może przebiegać w sposób bezobjawowy jak i w postaci gwałtownych, wodnistych biegunek w szybkim czasie doprowadzających do odwodnienia, wstrząsu oraz kwasicy metabolicznej.

Jeżeli nie wdroży się odpowiedniego leczenia kończy się z reguły śmiercią.

Co wiadomo o cholerze?

Vibrio cholerae jest ruchliwą pałeczką gram ujemną. Znanych jest kilkadziesiąt gatunków z czego tylko kilka jest chorobotwórczych dla człowieka, m.in. V. cholerae, mimicis, fluvalis oraz parahaemolitius. Schorzenie wywoływane jest przez grupę serologiczną 01, a ta dzieli się dodatkowo na dwa biotypy: klasyczny ora tzw. Vibrio El-Tor. Vibrio El-Tro jest bardziej odporny na niekorzystne warunki środowiskowe. W wielu przypadkach biotyp ten doprowadza do łagodnych postaci choroby, a także do nosicielstwa. Jak zostało powiedziane powyżej, choroba rozprzestrzenia się drogą pokarmową, najczęściej w wyniku spożycia zakażonych ludzkimi odchodami pokarmów bądź wody. Do tej pory nie poznano żadnego zwierzęcia, które tak jak człowiek mogłoby rozprzestrzeniać bakterię cholery.

Cholera związana jest z ludzkością od wieków. Endemicznie występuje głównie w delcie Gangesu, często powodując epidemie. W XIX i XX wieku choroba rozprzestrzeniła się w zasadzie na cały świat, powodując w sumie kilka pandemii. Ostatnie większe epidemie miały miejsce w 1991 roku w Ameryce Południowej, 1993 roku w Bangladeszu i Indiach oraz zdecydowanie mniejsze w krajach europejskich w latach 1994-1995. Duże znaczenie w rozprzestrzenianiu chorób ,w tym cholery ma zapewne rozwój komunikacji. Coraz częściej spotyka się przypadki zawleczone z krajów, w których choroba cały czas nie została opanowana.

Jak dochodzi do zakażenia?

Bakteria po dostaniu się do przewodu pokarmowego, przejściu przez soki żołądkowe umiejscawia się w obrębie górnego odcinka jelita cienkiego. Kolonizację zdecydowanie ułatwiają wytwarzane przez bakterie toksyny. Opisywana toksyna, a dokładnie enterotoksyna jest w zasadzie główna przyczyną wszystkich objawów choroby. Poprzez różne reakcje biochemiczne hamuje proces absorpcji sodu, jednocześnie aktywuje wydzielanie chlorków, które gromadzą się w zwiększonej ilości w obrębie światła jelita. Ich obecność ma wpływ na gromadzenie się w jelicie dużej ilości płynów. Jeżeli organizm nie jest w stanie wchłonąć jej poprzez błony śluzowe dochodzi do nagłego wystąpienia biegunki o charakterze wodnistym z dużą ucieczką elektrolitów.

Zobacz również:

Jak wygląda obraz kliniczny choroby?

Po wniknięciu bakterii do przewodu pokarmowego rozpoczyna się okres wylegania trwający do 48 godzin. Niekiedy w ciężkich przypadkach czas ten może być skrócony nawet do kilku godzin. Choroba rozpoczyna sie nagle. Pierwsze pojawiają się wymioty, krótko po nich rozwija się biegunka. Nie stwierdza się przy tym bólu brzucha ani uczucia parcia na stolec. W sytuacjach skrajnych może dochodzić do wydalania nawet kilkunastu litrów stolca!

Stolec w cholerze jest dość charakterystyczny. Jest on w zasadzie całkowicie płynny z domieszką niewielkich ilości śluzu. Jest odbarwiony, w odcieniu szarym, nieco słodkawym zapachu, jednak nie stwierdza się w nim krwi. Niekiedy określa się go jako tzw. stolec ryżowy, ze względu na podobieństwo do wody pozostającej po płukaniu ryżu. W przebiegu choroby nie stwierdza się gorączki, jednak ze względu na szybko rozwijające się zaburzenia wodno-elektrolitowe dochodzi do skurczowych bólów mięśniowych. Chory skarży się na dużą suchość w obrębie jamy ustnej, znaczne pragnienie, mówi ochrypniętym głosem, niekiedy wręcz piskliwym. Lekarz badając chorego stwierdza ponadto mało elastyczną i pomarszczona skórę, rysy twarzy wydają się być zaostrzone a oczy zapadnięte. Jeżeli masa ciała spadnie o 5-8 procent dodatkowo pojawia się osłabienie, niedociśnienie, oliguria oraz tachykardia. W sytuacjach ciężkich, jeżeli w porę nie zastosuje się odpowiedniego leczenia może dojść do zaburzeń orientacji, śpiączki a nawet zgonu.

Dużo o chorobie, a szczególnie o jej ciężkości mówią nam również wyniki badań laboratoryjnych. Stwierdza się w nich m.in. zwiększony hematokryt, niekiedy zwiększoną liczbe erytrocytów, leukocytozę obojętnochłonną, podwyższony poziom mocznika oraz kreatyniny, a także spadek stężenia wodorowęglanów.

W jaki sposób diagnozuje się cholerę?

Pomimo dość charakterystycznego przebiegu klinicznego najważniejsze w potwierdzeniu choroby zawsze pozostaje badanie bakteriologiczne, szczególnie jeżeli dotyczy pacjenta z podejrzeniem choroby na terenach, których ona nie występuje, a chory miał kontakt z ludźmi ze stref endemicznych. Badanie to polega na wykonaniu hodowli kałowej na odpowiednim podłożu z pożywką.

W jaki sposób leczy się chorobę?

Podstawowym postępowaniem lekarskich w takiej sytuacji jest jak najlepsze i najszybsze wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych. Jeżeli osoby chore są przymroczone lub wymiotują należy zastosować wlewy dożylne z płynu wieloelektrolitowego. W momencie opanowania opisywanych zaburzeń można przejść do dalszego leczenia. W tym wypadku należy zastanowić się nad koniecznością zastosowania antybiotykoterapii. Rodzaj antybiotyku uzależniony jest przede wszystkim od odporności oraz przedziału wiekowego osoby przyjmującej lek.

Jak chronić się przed zachorowaniem?

Kluczową sprawą w ochronie siebie i rodziny przed zachorowaniem na cholerę, szczególnie w krajach rozwijających się, gdzie warunki socjoekonomiczne nie są na najwyższym poziomie powinno zaopatrywać się osoby potrzebujące w czystą wodę!
Stworzono co prawda szczepionki zawierające w swym składzie zabite przecinkowce cholery, jednak na dzień dzisiejszy uważa się, iż nie dają one najlepszych rezultatów, a w przypadku epidemii mogą nawet wywołać więcej szkód niż pożytku. Obecnie produkowane szczepionki zabite dają przejściową ochronę trwającą z reguły 2 miesiące po jej podaniu. Prowadzone są ponadto badania nad żywymi szczepionkami, które mogą wykazać pozytywny skutek.

Jakich powikłań należy się spodziewać po przebyciu cholery?

Powikłania dotyczą przede wszystkim dzieci, u dorosłych występują zdecydowanie rzadziej. Jeżeli w trakcie leczenia nie uzupełniało się płynów może rozwinąć się ostra niewydolność nerek Do rzadkości należą obrzęk płuc czy tężyczka. Chory może stawać się jeszcze bardziej senny i drgawkowy. Zwykle jest to spowodowane rozwijającą się hipoglikemią. W takich sytuacjach należy szybko podać glukozę do płynów uzupełniających.

Jeżeli odpowiednio szybko rozpocznie się leczenie, rokowanie jest dobre. Śmiertelność zazwyczaj nie przekracza 1%.

Źródła:
Richard E.Behrman, Podręcznik pediatrii-Nelson, Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o., Warszawa 1996
Dziubek Zdzisław, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006

Autor: Piotr Kuc