Choroba hemoroidalna

Wbrew powszechnej opinii hemoroidy, czyli guzki krwawnicze są określeniem struktury anatomicznej występującej fizjologicznie u każdego człowieka. Te położone nad kanałem odbytu sploty naczyń żylnych biorą udział w skurczu mięśni odbytnicy i procesie wypróżniania.

Problem zaczyna się w momencie, gdy dochodzi do patologicznego przekrwienia tego obszaru oraz powiększenia i przemieszczenia guzków krwawniczych. Wówczas mówimy o chorobie hemoroidalnej (żylakach odbytu), którą potocznie określa się mianem hemoroidów. W zależności od anatomicznego położenia wyróżnia się hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne.

Istnieje również klasyfikacja zaawansowania choroby. Podział obejmuje cztery stopnie:

I - hemoroidy nie są wyczuwalne, widoczne jedynie w badaniu rekto- lub anoskopowym. Objawiają się jedynie bezbolesnym krwawieniem. Pojawiająca się krew jest jasnoczerwona.
II - podczas parcia hemoroidy wypadają, ale cofają się samoistnie. Guzki są większe, powodują już nie tylko krwawienie, ale także pieczenie, świąd i niekiedy ból. Występuje również uczucie niepełnego oddania stolca.
III - żylaki wysuwają się na zewnątrz nie tylko po oddaniu stolca, ale także przy wysiłku fizycznym. Powrót hemoroidów do kanału odbytu wymaga ręcznego odprowadzenia. Ból jest już w tym wypadku silny.
IV - występuje bardzo rzadko. Hemoroidy wypadają i nie ma możliwości ponownego ich umieszczenia w kanale odbytu. Poza świądem i krwawieniem dochodzi problem z nietrzymaniem stolca.

Choroba hemoroidalna jest częstą, dokuczliwą i krępującą dolegliwością. Etiologia schorzenia jest najprawdopodobniej wieloczynnikowa. W powstawaniu hemoroidów mają swój udział zarówno procesy anatomiczne, fizjologiczne, jak i mechaniczne. Duży wpływ mają też uwarunkowania genetyczne. Jednak największą rolę odgrywa niewłaściwa dieta, siedzący tryb życia i problem z regularnym wypróżnianiem. Z tego też powodu schorzenie bywa nazywane chorobą pracowników biurowych i kierowców.

Choroba hemoroidalna może występować u osób w każdym wieku, choć zwykle pojawia się dopiero po 20. roku życia. Szacuje się, że nawet 80% ludzi w pewnym okresie swojego życia zetknie się z problemem hemoroidów. W grupie szczególnego ryzyka są kobiety w ciąży oraz osoby w wieku od 40 do 65 lat.

Pojawienie się innych objawów niż wyżej wymienione powinno być przyczyną niepokoju. W sytuacji wystąpienia nudności, wymiotów, gorączki czy krwi w stolcu należy udać się do lekarza. W pozostałych przypadkach zwykle skuteczne okazuje się stosowanie preparatów dostępnych bez recepty i przestrzeganie specjalnych zaleceń. Wyjątkiem jest jednak trzeci i czwarty stopień zaawansowania choroby hemoroidalnej, kiedy to konieczne jest przeprowadzenie odpowiedniego zabiegu. Obecnie dostępnych jest wiele metod, takich jak: skleroterapia, fotokoagulacja, elektrokoagulacja, krioterapia i in. Leczenie chirurgiczne jest ostatecznością przy braku skuteczności pozostałych metod.

Zobacz również:

W początkowych stadiach wystarczające jest na ogół leczenie zapobiegawcze, które obejmuje nie tylko farmakoterapię, ale też odpowiednie postępowanie dietetyczne. Najważniejszym zaleceniem jest spożywanie dużych ilości warzyw i owoców bogatych w błonnik. Włókna pokarmowe nie ulegają bowiem wchłanianiu w przewodzie pokarmowym, za to chłoną duże ilości wody. W ten sposób pęcznieją i zwiększają objętość mas kałowych. Skutkiem tego jest też nasilenie ruchów perystaltycznych. Zatem spożywanie dużych ilości błonnika w połączeniu z dużą podażą płynów, najlepiej wody, zminimalizuje problem zaparć, który jest częstą przyczyną hemoroidów. Do dobrych źródeł błonnika pokarmowego należą między innymi: płatki owsiane, grube kasze, pieczywo pełnoziarniste, otręby, a z owoców i warzyw - porzeczki, suszone śliwki, fasolka szparagowa, cukinia.

Dodatkowo warto wzbogacić dietę w nasiona lnu lub babki płesznika, które należą do surowców śluzowych. Śluz ma bowiem również zdolność pochłaniania wody i pęcznienia, a ponadto działa poślizgowo. Z diety należy wyeliminować kawę, piwo, ostre przyprawy i napoje typu cola, gdyż mogą one nasilić świąd okolicy odbytu. Warto ograniczyć również spożycie soli, która przyczynia się do gromadzenia wody w organizmie, co sprzyja chorobie hemoroidalnej. Bardzo ważnym aspektem jest też zadbanie o regularny wysiłek fizyczny i unikanie pozycji siedzącej.

Na rynku farmaceutycznym dostępny jest szeroki wachlarz preparatów, które mają na celu złagodzenie nieprzyjemnych objawów choroby hemoroidalnej. W zależności od składników czynnych mogą działać przeciwbólowo, ściągająco, wzmacniająco na naczynia i przeciwzapalnie. W ofercie są maści, czopki i tabletki. Zwykle mogą być stosowane przez wszystkie osoby powyżej 12. roku życia, także kobiety w ciąży. Standardowo powinny być podawane dwa razy dziennie oraz po każdym wypróżnieniu.

Środki przeciwbólowe

Preparaty przeznaczone do podania miejscowego (maści lub czopki) zawierają substancje miejscowo znieczulające, takie jak benzokaina czy lidokaina. Ich działanie ma na celu zmniejszyć ból i świąd w okolicy odbytu. Ze względu na krótkotrwałe działanie wymagają jednak częstego podawania, co wiąże się z ryzykiem wystąpienia miejscowych objawów uczulenia.

Środki przeciwzapalne

W peparatach zalecanych w stanach zapalnych guzków krwawniczych wykorzystuje się przeciwzapalne właściwości hydrokortyzonu oraz wyciągów roślinnych z takich surowców, jak ziele nostrzyka czy koszyczek rumianku.

Środki ściągające

Do substancji wykazujących działanie ściągające zaliczany jest bizmut, cynk, tanina i balsam peruwiański oraz garbniki występujące np. w korzeniu ratanii czy liściach oczaru. Wytrącanie białek powoduje wytworzenie warstwy ochronnej nad hemoroidami, co zmniejsza krwawienie.

Środki wzmacniające naczynia

Bardzo dużą rolę w leczeniu choroby hemorodialnej odgrywają preparaty wzmacniające i uszczelniające naczynia krwionośne. Preparaty do stosowania miejscowego (maści, żele) mogą zawierać w swoim składzie wyciągi roślinne np. z kasztanowca (najczęściej kory) lub czynny składnik surowca - escynę. Składnikami farmaceutyków doustnych (płyny lub tabletki) mogą być natomiast: tribenozyd, rutozyd i jej pochodne (trokserutyna, oksyrutyna), diosmina, diosmetyna, hesperydyna, hesperetyna, naringeniana oraz wyciągi roślinne (np. z kasztanowca lub ruszczyka) bogate w związki flawonoidowe. Korzystny wpływ na naczynia będzie miała również suplementacja witaminą C.

PRZYKŁADY PREPARATÓW

Aesculan czopki (eskulina, kwas taninowy, saponiny, chlorowodorek lidokainy, olejek rumiankowy) - preparat ma na celu zmniejszyć kruchość naczyń i zapobiegać krwiawieniom, działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie;
Aescin tabl. (syntetyczna α-escyna) - substancja czynna działa przeciwzapalnie i zmniejsza bolesność. Wpływa też korzystnie na naczynia krwionośne, poprawiając ich elastyczność i przepływ krwi oraz zmniejszając przepuszczalność
Preparation H żel (woda oczarowa) - oczar wirgijski odpowiada za działanie ściągające (hamowanie krwawienia) i przeciwzapalne;
Cyclo 3 Fort kaps. (wyciąg suchy z ruszczyka kolczastego, witamina C) - obecne w surowcu związki (bioflawonoidy) działają ochronnie na naczynia krwionośne, poprawiają napięcie ich ścian;
Procto-Glyvenol czopki (lidokaina, tribenozyd) - zmniejszają bolesność okolicy odbytu i działają przeciwzapalnie, przez co likwidują pieczenie i swędzenie;
Diosminex (diosmina) - dzięki zawartości substancji czynnej zwiększa napięcie naczyń żylnych, zmniejsza przepuszczalność naczyń i okołonaczyniowe stany zapalne.

Autor: Marta Grochowska

***
Źródła:
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006,
Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007.