Chory z cukrzycą na rynku pracy – tło sytuacji

Cukrzyca to jedna z największych epidemii współczesnego świata. Przez WHO została uznana za chorobę cywilizacyjną – najnowsze dane mówią o 346 milionach chorych na całym świecie. Nieleczona cukrzyca niesie ze sobą ryzyko wielu powikłań, w tym chorób układu sercowo-naczyniowego oraz niewydolności narządów wewnętrznych.

Cukrzyca i jej powikłania są jedną z pięciu najczęstszych przyczyn śmierci. Niepokoi prognoza jaką przedstawia WHO – szacuje się, że liczba przypadków śmiertelnych spowodowanych cukrzycą podwoi się pomiędzy rokiem 2005 a 2030. Największa dynamika wzrostu jest w krajach rozwijających się. Powodem tego zjawiska jest przyrost populacji osób starszych oraz szybkie przejmowanie przez społeczeństwa „zachodniego stylu życia”, przede wszystkim oznaczającego zmniejszenie aktywności fizycznej i spożywanie bogato kalorycznych posiłków, co bezpośrednio prowadzi do wzrostu częstości otyłości.

Czym właściwie jest cukrzyca? Najprostsza definicja mówi, że cukrzyca to choroba przewlekła, w której trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub kiedy organizm nie jest w stanie efektywnie wykorzystać insuliny, którą produkuje. Wyróżnia się dwa typy cukrzycy: cukrzycę typu 1, ujawniającą się najczęściej w młodym wieku i mającą podłoże autoimmunologiczne oraz cukrzycę typu 2, najczęściej będącą konsekwencją nadwagi i otyłości. Wzrastająca liczba zachorowań dotyczy przede wszystkim tej ostatniej.

W Polsce mówi się o 2,67 mln osób chorych na cukrzycę – to ponad 7% społeczeństwa w wieku 20-79 lat, czyli w wieku produktywnym i poproduktywnym. Powstaje  pytanie: czy pacjenci z cukrzycą mogą podejmować każdą pracę?

W Polsce ani przepisy prawne, ani standardy upowszechnione przez upoważnione do tego jednostki badawczo-rozwojowe nie formułują jasnych zaleceń dotyczących lekarskiego postępowania orzeczniczego w stosunku do osób z cukrzycą podejmujących pracę. Ograniczenia zawodowe dla chorych z cukrzycą wynikają przede wszystkim z możliwości wystąpienia epizodów hipoglikemii i związanych z nim zaburzeń świadomości. Do zawodów, które wymagają pełnej sprawności psychoruchowej, a więc, w których należy uwzględnić również cukrzycę, należą:

• zawodowe kierowanie pojazdami ciężarowymi
• wykonywanie przewozów pasażerskich
• kierowanie pociągami naziemnymi i podziemnymi
• praca w służbach państwowych i ratowniczych
• praca w lotnictwie cywilnym
• praca w zawodach wiążących się ze zwiększonym ryzykiem wypadkowym (platformy wiertnicze, przy maszynach w ruchu, przy piecach, spalarniach, hutach, itp.)

Poza wymienionymi zawodami, zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, każda osoba chora na cukrzycę powinna mieć możliwość podjęcia pracy zgodnie ze swoimi kwalifikacjami.  Jakiekolwiek ograniczenia zawodowe powinny być nakładane na pacjenta po starannym przeanalizowaniu jego indywidualnej sytuacji i stanu zdrowia.

Podstawą pracy dla każdego pacjenta z cukrzycą jest efektywna kontrola choroby. Pacjent, który przestrzega zaleceń lekarza i regularnie kontroluje poziom cukru we krwi, funkcjonuje na równym poziomie z innymi pracownikami. Niestety, w społeczeństwie istnieją pewne mity, które mogą ograniczać aktywność zawodową pacjentów z cukrzycą. Jak twierdzi prof. dr hab. med. Krzysztof Strojek: Do najważniejszych mitów należą: częsta absencja spowodowana chorobą i powikłania, które uniemożliwiają normalne wykonywanie obowiązków. Tymczasem, według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, cukrzyca jest dopiero 16 w kolejności przyczyną absencji w pracy.

Niestety wielu pacjentów nie podejmuje pracy lub rezygnuje z niej po zdiagnozowaniu cukrzycy. Problemem jest również późna diagnoza (dotyczy to w szczególności cukrzycy typu 2) i nie stosowanie się do zaleceń lekarza, co może powodować trwały uszczerbek na zdrowiu. Według danych ZUS wydatki na świadczenia z ubezpieczeń społecznych z tytułu rent z powodu niezdolności do pracy i rent szkoleniowych poniesione dla osób z cukrzycą w 2009 roku wyniosły około 370 milionów złotych.

Jakie więc są warunki zapewnienia zdrowia i bezpieczeństwa pracującego diabetyka? Jak twierdzi
dr Andrzej Marcinkiewicz z Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi:  Najważniejsze jest współdziałanie lekarza medycyny pracy sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, specjalisty diabetologa lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej leczącego pacjenta z cukrzycą, reprezentujących pracodawcę służb bhp oraz samego  pacjenta.