Co powinniśmy wiedzieć o chorobach ucha zewnętrznego?
Ucho zewnętrzne składa się z dwóch głównych elementów: małżowiny usznej oraz przewodu słuchowego zewnętrznego. Małżowina uszna zbudowana jest z elastycznej chrząstki uformowanej w charakterystyczny kształt, pokrytej z obu stron skórą.
Do chorób ucha zewnętrznego zalicza się:
1. Anomalie i wady rozwojowe
2. Niezapalne zmiany chorobowe
3. Zapalne zmiany chorobowe
4. Guzy
ANOMALIE I WADY ROZWOJOWE
Przykładem anomalii może być wrodzony brak małżowiny usznej (mała i zniekształcona). Obecnie możliwe jest wykonanie specjalnych protez małżowinowych z tworzyw sztucznych. Mogą one być przyklejane do skóry, zahaczane na wszczepione do kości implanty lub przymocowywane do okularów. Niestety całkowite operacje odtwórcze nie przynoszą zadowalających rezultatów.
Z brakiem małżowiny usznej może wiązać się również zwężenie lub zarośnięcie przewodu słuchowego zewnętrznego wraz z wadami ucha środkowego. Powoduje to upośledzenie słuchu o typie przewodzeniowym w średnim lub ciężkim stopniu. Leczenie opiera się na metodach operacyjnych polegających na częściowym lub całkowitym odtworzeniu przewodu słuchowego zewnętrznego.
Spotyka się również przerost małżowiny usznej, dodatkowe twory okołouszne w postaci różnego rodzaju guzków z chrząstki i skóry czy odstające małżowiny uszne (fizjologicznie kąt między małżowiną uszną a powierzchnią głowy wynosi do 30 stopni). Leczenie polega na wycięciu niepotrzebnych fragmentów skóry.
U części osób można zauważyć tzw. guzek Darwina. Jest to zgrubienie na tylnym zstepującym brzegu obrąbka, nie wymagające leczenia. Inną zmianą jest tzw. ucho ślimakowe bądź kocie z charakterystycznym przerostem górnej części małżowiny z jej jednoczesnym zawinięciem. Ostatnią zmianą jest przetoka przyuszna. Może mieć nawet kilka centymetrów długości, pokryta naskórkiem, a drugi koniec może uchodzić do jamy gardła lub jest ślepo zakończony w tkankach. Ze względu na ryzyko wtórnych zakażeń zmiana powinna być wyłuszczona.
NIEZAPALNE ZMIANY CHOROBOWE
Najczęstszą zmianą są urazy małżowiny. Mogą mieć charakter powierzchowny (otarcia) lub głębszy (rany kłute bądź kąsane). W poważniejszych przypadkach wymaga to naprawczego zabiegu chirurgicznego, z jednoczesnym założeniem setonów z maścią do przewodu słuchowego zewnętrznego aby nie dopuścić do zwężeń w wyniku tworzenia się blizn. W każdym przypadku urazu istnieje ryzyko wtórnego zakażenia.
Zobacz również:
W wyniku urazu, szczególnie w przypadku bokserów lub w efekcie spania na zagiętej małżowinie usznej może dojść do rozwoju krwiaka. Jest to bezbolesny, sprężysty i chłeboczący wylew pomiędzy ochrzęstną i chrząstkę. Jeżeli nie będzie odpowiednio leczony może doprowadzić do deformacji małżowiny.
Do zmian niezapalnych zalicza się również odmrożenia małżowiny usznej. Jeżeli ucho jest białe i pozbawione czucia, leczenie opiera się jedynie na rozcieraniu. W przypadku wytworzenia się pęcherzy odmrożeniowych otwiera się je. Jeżeli pojawią się zmiany martwicze i owrzodzenia należy je wyciąć i osuszyć ranę. Dochodzić może ponadto do zgrubień, swędzących wyprysków, a także odczynów węzłowych.
Dosyć częstym problemem jest tzw. czop woskowinowy w przewodzie słuchowym zewnętrznym, składający się z żółtobrązowych mas łojowych, złuszczonego naskórka, a także flory bakteryjnej. Często podczas domowych prób czyszczenia ucha dochodzi do jego przemieszczenia w kierunku ucha środkowego. W efekcie całkowitego wypełnienia światła przewodu może doprowadzić do niedosłuchu. Leczenie polega na wypłukaniu czopa za pomocą strzykawki z wodą, czasem koniecznej jest wcześniejsze rozmiękczenie zmiany za pomocą kropli z glicerolu.
Czasami do przewodu słuchowego zewnętrznego może dostać się ciało obce. Jeżeli nie ma naruszonej błony bębenkowej usuwa się je poprzez wypłukanie. Dzieci taki zabieg powinny przechodzić w narkozie. Szczególnie u pływaków tworzą się tzw. wyrośla i przerosty kostne wynikające z reakcji okostnej na zimną wodę. Zmiany takie usuwa się chirurgicznie.
ZAPALNE ZMIANY CHOROBOWE
W wyniku zranienia, nadkażenia bakteryjnego krwiaka małżowiny może dojść do zapalenia ochrzęstnej. Jest to zmiana bardzo bolesna, obrzęknięta z zaczerwienieniem skóry i często zatarciem anatomii małżowiny. W przebiegu zapalenia mogą tworzyć się ropnie niszczące chrząstkę doprowadzające do zmian martwiczych. Małżowina traci swój pierwotny kszatł, staje się wiotka i opada. Często spowodowane jest to Pseudomonas aeruginosa bądź Proteus. Leczenie polega na stosowaniu opatrunków alkoholowym oraz antybiotykoterapii celowanej.
W przebiegu takich chorób jak przewlekłe zapalenie ucha środkowego, wyprysk kontaktowy, choroby przemiany materii lub uszkodzenia naskórka podczas czyszczenia, może dochodzić do rozwoju zapalenia skóry przewodu słuchowego wilgotnego bądź suchego. Postać wilgotna charakteryzuje się obrzmieniem przewodu z cuchnącym wyciekiem Leczenie polega na płukaniu i oczyszczaniu przewodu, a w przypadku infekcji bakteryjnej również antybiotykoterapii. Postać sucha natomiast przebiega ze świądem i tworzeniem się łusek. Leczenie polega na stosowaniu maści steroidowych.
Złośliwe zapalenie skóry, inaczej zapalenie części bębenkowej kości skroniowej dotyczy szczególnie osób chorujących na cukrzycę. Czynnikiem etiologicznym jest Pseudomonas aeruginosa. W przebiegu choroby pojawia się silny ból, wydzielina ropna o nieprzyjemnym zapachu w przewodzie, dochodzi również do porażenia nerwu twarzowego. Stan ogólny chorego jest zły. Leczenie polega na operacyjnym usunięciu zmiany oraz antybiotykoterapii
Czyrak przewodu słuchowego zewnętrznego jest to zakażenie mieszków włosowych o etiologii gronkowcowej, w wyniku drapania lub czyszczenia przewodu. Objawia się silnym bólem podczas pociągania małżowiny, żucia bądź ucisku na skrawek. Wokół zmiany dochodzi do obrzęku, powiększają się przed i zamałżowinowe węzły chłonne. Leczenie polega na stosowaniu leków przeciwbólowych i maści antybiotykowych.
GUZY
Najczęstszą zmianą jest rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy. Chorują głównie rolnicy i żeglarze w wyniku przewlekłego narażenia na promienie słoneczne. Zmiany przyjmują postać guzowatych mas, często owrzodziałych. Leczenie polega na usunięciu zmian z marginesem zdrowych tkanek.
Czasem może rozwinąć się czerniak złośliwy. Leczenie polega na jak najszybszym usunięciu zmiany z marginesem zdrowych tkanek, a w przypadku przerzutów dodatkowo napromieniania i chemioterapii. Na tylnej powierzchni płatka małżowinowego mogą tworzyć się tzw. kaszaki. Są to torbiele retencyjne gruczołów łojowych. Nie są to jednak zmiany nowotworowe. Na brzegach małżowin mogą z kolei tworzyć się bolesne guzki zapalne o wielkości ziarna soczewicy z centralnie położonym strupem. Leczenie polega na wycięciu zmiany. Ważne, aby różnicować je z guzkami w przebiegu dny moczanowej.
Autor: Piotr Kuc
Źródła:
Boenninghaus Hans-Georg, Otorynolaryngologia, Springer PWN, Warszawa 1997
Achim Viktor, Otorynolaryngologia, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2007
Komentarze do: Co powinniśmy wiedzieć o chorobach ucha zewnętrznego?