Co robić w przypadku zatruć środkami ochrony roślin?

Środki ochrony roślin to substancje lub ich mieszaniny potrzebne do pielęgnacji roślin uprawnych. Stosowane są w celu uniknięcia niszczenia roślin, regulacji ich wzrostu, rozwoju oraz innych procesów biologicznych. Służą także eliminacji szkodników lub pasożytów.

Pojawia się coraz więcej tego typu środków, tym samym wzrasta możliwość zatruć, także tych śmiertelnych. Jakie substancje możemy spotkać na współczesnym rynku gospodarczym? Jak radzić sobie z groźnymi dla życia sytuacjami? Czy potrzebna jest interwencja lekarza?

Rodzaje środków ochrony roślin (ŚOR)

Istnieje powszechnie przyjęty sposób podziału ŚOR na następujące grupy:

1. Zoocydy, czyli środki do zwalczania szkodników zwierzęcych, a wśród nich:

nematocydy do zwalczania nicieni,
akaracydy do zwalczania roztoczy,
insektycydy do zwalczania owadów,
aficydy do zwalczania mszyc.

2. Herbicydy, czyli środki chwastobójcze;
3. Fungicydy, czyli środki grzybobójcze;
4. Bakteriocydy, czyli środki do zwalczania chorób bakteryjnych roślin;
5. Regulatory wzrostu roślin,
6. Atraktanty i repelenty.

Niebezpieczeństwo zatrucia

Niebezpieczeństwo zatrucia ŚOR jest możliwe już w miejscu ich produkcji, podczas transportu, magazynowania, ale przede wszystkich w czasie stosowania. Zatrucie może nastąpić rożnymi drogami, w tym poprzez:

przewód pokarmowy (działanie natychmiastowe),
drogi oddechowe (działanie natychmiastowe),
spojówki oczu (działanie po kilku godzinach),
skórę (działanie po kilku godzinach).

Substancje produkowane są w różnych postaciach, stąd różne drogi wchłaniania ich do organizmu. Najczęściej spotykane są płyny, proszki oraz tabletki.

Zatrucie związkami fosforoorganicznymi i karbaminianami

Związki te są stosowane jako insektycydy. Zatrucia nimi powodują bardzo poważne zagrożenie zdrowia i życia. Śmiertelny przebieg zatrucia pojawia się wśród 30% przypadków. Działanie tych substancji polega na nieodwracalnym (związki) lub odwracalnym (karbaminiany) hamowaniu acetylocholinesterazy i butyrylocholinosterazy. AchE jest enzymem potrzebnym do rozkładu acetylocholiny, która znajduje się w połączeniach synaptycznych, w tkankach przewodzących impulsy nerwowe.

Zobacz również:

Objawy

Objawy pojawiają się już po kilkunastu minutach. Pobudzenie receptorów muskarynowych prowadzi do poniższych zaburzeń:

układu oddechowego (nadmierne wydzielanie śluzu, kaszel, skurcz oskrzeli),
układu krążenia (bradykardia i hipotonia)
układu pokarmowego (biegunka, wymioty, bóle brzucha),
ślinienie, nadmierne pocenie, nietrzymanie moczu.

Ponad to, oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy powoduje bóle i zawroty głowy, zaburzenia świadomości oraz napady drgawek. Pacjent może także wpaść w śpiączkę. Wymienione objawy składają się na tzw. zespół cholinergiczny. Do zatrucia dochodzi najczęściej drogą inhalacyjną.

Postępowanie i leczenie

Przede wszystkim pamiętajmy o zastosowaniu środków ochrony osobistej. Następnie, oczyśćmy ciepłą wodą z mydłem oczy i skórę chorego. W miarę możliwości można zabezpieczyć w worku foliowym zanieczyszczone ubrania. Pamiętajmy o zabezpieczeniu podstawowych funkcji organizmu, zgodnie ze schematem ABC (ocena dróg oddechowych, oddechu i krążenia). Jeśli osoba jest przytomna, spróbujmy przeprowadzić wywiad toksykologiczny, w którym dowiemy się o rodzaju trucizny, czasie jej zażycie oraz dawce. Możemy także skorzystać z telefonicznej konsultacji w Ośrodku Ostrych Zatruć. Należy wezwać Pogotowie Ratunkowe i zaczekać na przyjazd.

Zatrucie pyretrynami i pyretroidami

Substancje te są bardzo popularnymi insektycydami używanymi w preparatach stosowanych w domu. Są wysoko toksyczne dla owadów, ale mają niewielkie oddziaływanie na organizm ludzki i zwierzęta domowe. Pobudzają układ współczulny przez zwiększone uwalnianie dopaminy i noradrenaliny. Działanie na receptory GABA nieraz prowadzi do powstania napadów drgawek.

Objawy

Zablokowanie otwartych kanałów sodowych przyczynia się do nadmiernego pobudzenia układu nerwowego. Do objaw należą:

ze strony układu nerwowego – nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne, agresja, niezborność ruchowa;
ze strony układu oddechowego – kaszel, skurcz oskrzeli, obrzęk płuc;
ze strony przewodu pokarmowego – biegunka, nudności, bóle brzucha;
objawy skórne – pieczenie, obrzęk, zaczerwienienie.

Postępowanie i leczenie

Należy zabezpieczyć podstawowe funkcje organizmu. Analogicznie do poprzedniej sytuacji, można przeprowadzić wywiad toksykologiczny w celu zebrania potrzebnych informacji. Pamiętajmy o telefonicznej konsultacji w Ośrodku Ostrych Zatruć oraz o wezwaniu pogotowia ratunkowego. Do czasu przyjazdu karetki konieczne może być leczenie bezobjawowe.

Zatrucie pochodnymi warfaryny

Warfaryna i jej pochodne stosowane są jako rodentycydy służące do zwalczania gryzoni. Substancje te posiadają krótki okres działania, dlatego spotykamy je coraz rzadziej. Częściej pojawiają się związki II generacji, tzw. superwarfaryny, których działanie trwa nawet kilka miesięcy.

Warfaryny działają na hepatocyty – w komórce wątrobowej łączą się z reduktazą witaminy K, tym samym blokują jej działanie. Przyczyniają się do zahamowania syntezy osoczowych czynników krzepnięcia.

Objawy

Objawy zatrucia pojawiają się po zużyciu czynników krzepnięcia, czyli po około 12-24 godzinach. Głównymi objawami ostrego zatrucia są:

krwawienia doskórne,
krwawienia dośluzówkowe,
słabo wchłaniające się podbiegniecia krwawe,
krwawienie do przewodu pokarmowego, układu oddechowego i dróg moczowych.

Czasami pojawia się także krwioplucie oraz krwawienie z jamy nosowej.

Postępowanie i leczenie

Należy zabezpieczyć podstawowe funkcje organizmu. Jeśli istnieje taka możliwość, należy przeprowadzić szczegółowy wywiad toksykologiczny. Pamiętajmy o telefonicznej konsultacji w Ośrodku Ostrych Zatruć. Jeśli pojawią się masywne krwawienia, należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Autor:

Julia Płaneta