Cukrzyca typu 1 - przyczyny, objawy, leczenie

Cukrzyca typu 1 jest chorobą, która powstaje na skutek uszkodzenia komórek ß wysp trzustki, co w konsekwencji prowadzi nie tylko co całkowitej utraty źródła insuliny w organizmie, ale i regulatora jej wydzielania.

• cukrzycę typu 1,
• cukrzycę typu 2,
• inne typy cukrzycy,
• cukrzycę ciężarnych,
• upośledzoną tolerancję glukozy (IGT) i upośledzoną glikemię na czczo (IFG).

Cukrzyca typu 1

Ten typ cukrzycy cechuje bezwzględny niedobór insuliny, którego przyczyną jest destrukcja komórek  ß wysp trzustki. Wyróżnia się tutaj dwie przyczyny takiego stanu rzeczy:

• immunologiczną - która spowodowana jest autoagresją typu komórkowego, która prowadzi do zniszczenia komórek ß trzustki,
• idiomatyczną – jej pochodzenie jak dotąd nie jest znane.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 z kolei może występować z dominującą insulinoopornością i względnym niedoborem insuliny, jak również z upośledzonym wydzielaniem insuliny i insulinoopornością.

Inne typy cukrzycy

Do innych typów cukrzycy naukowcy zaliczają:

• genetyczne defekty funkcji komórek  ß,
• choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki,
• endokrynopatie,
• cukrzycę polekową bądź spowodowaną substancjami chemicznymi,
• cukrzycę poinfekcyjną,
• rzadkie immunologiczne formy cukrzycy,
• cukrzycę występującą w zespołach genetycznych.

Przyczyny rozwoju cukrzycy typu 1 u dzieci

Ujawnienie się cukrzycy jest poprzedzone tzw. stanem przedcukrzycowym, w czasie którego dochodzi do reakcji autoimmunologicznej, która prowadzi do stopniowej destrukcji komórek ß trzustki. Okres ten może trwać od kilku tygodni do nawet kilkudziesięciu lat, a jego długość zależy od stopnia agresywności procesu. Naukowcy podkreślają jednak, że prócz predyspozycji genetycznych, ogromne znaczenie w rozwoju cukrzycy mają też czynniki środowiskowe. Jak podkreślają badacze ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 u członków rodziny osoby chorej jest aż 15 – krotnie wyższe niż u osób nie obciążonych predyspozycjami genetycznymi, w przypadku których ryzyko wynosi zaledwie 6%.

Z kolei do czynników środowiskowych zalicza się m.in.:

• infekcje wirusowe i grzybicze,
• wiek matki,
• nadmierną masę ciała w okresie niemowlęcym,
• palenie papierosów,
• niedostateczna suplementacja witaminą D3,
• czynniki stresogenne.

Na skutek wspomnianego wyżej procesu immunologicznego, który toczy się w obrębie komórek ß, dochodzi do stopniowej redukcji stężenia poziomu insuliny, co w końcu prowadzi do jej deficytu. W czasie ów procesu we krwi obecne są autoprzeciwciała, które określają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1.

• wielomocz,
• wzmożone pragnienie,
• tzw. oddech Kusmaula (szybki i głęboki oddech),
• ból w klatce piersiowej,
• duszności,
• odwodnienie,
• zaburzenia świadomości,
• śpiączka ketonowa.

Co więcej, należy podkreślić fakt, iż cukrzyca typu I jest diagnozowana zbyt późno, a przyczyną tego jest zwykle błędna diagnoza i interpretacja wyników badań. W celu ustalenia stopnia zaburzeń metabolicznych niezbędny jest dokładny wywiad lekarski oraz przeprowadzenie badań laboratoryjnych, m.in.:

• oznaczenie stężenia glukozy we krwi,
• oznaczenie pH krwi, węglowodanów oraz elektrolitów,
• EKG.

Diagnostyka

W celu rozpoznania cukrzycy typu 1 niezbędne jest przeprowadzenie odpowiednich badań. W pierwszej kolejności należy wykonać oznaczenie glikemii przygodnej, która niezależnie od pory dnia i spożytego posiłku wynosi  ≥200 mg/dl. Kolejnym krokiem do zdiagnozowania choroby jest wykonanie dwukrotnego badania stężenia glukozy na czczo, po 8 – 14 godzinnej przerwy w jedzeniu. Ostatnim krokiem jest zbadanie stężenia glukozy w 120 minucie doustnego testu tolerancji glukozy. Lekarz mając już wyniki badań może stwierdzić cukrzycę w oparciu o dwa nieprawidłowe wyniki, jednakże w sytuacji kiedy występują objawy kliniczne charakterystyczne dla cukrzycy, dla potwierdzenia diagnozy wymagany jest jeden nieprawidłowy wynik badania poziomu glukozy.

• szybko działające analogii insuliny Lispro, Aspart oraz Glulizyna,
• insuliny krótko działające, takie jak np. Actrapid HM,
• insuliny o pośrednim czasie działania typu NPH, np. Insulatard,
• analogi o długim działaniu, typu: Detemir,
• gotowe mieszanki insulin o określonym składzie insuliny krótko działającej oraz insuliny o pośrednim okresie działania.

Odżywianie i aktywność fizyczna lekiem na cukrzycę!

W terapii cukrzycy poza insuliną niezwykle ważny jest sposób odżywiania. Produkty spożywcze powinny bowiem dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. Chorzy planując posiłki powinni zatem brać pod uwagę nie tylko ich kaloryczność, ale także zawartość węglowodanów, białek i tłuszczów. Niezwykle ważne są też pory spożywania posiłków i ich dzienna liczba.

Jadłospis powinien zawierać:

• 45 – 50% węglowodanów,
• do 20% białek,
• do 30% tłuszczów.

Z kolei produkty spożywcze powinny dostarczać organizmowi właściwą ilość witamin, błonnika, minerałów oraz makroelementów. Niezwykle ważne jest też uzupełnianie płynów przez cukrzyków. Głównymi napojami powinny być: woda mineralna niegazowana oraz niesłodzone napoje.

Prócz wyrobienia odpowiednich nawyków żywieniowych chorzy na cukrzycę typu 1 powinni zmienić swój tryb życia, a mianowicie więcej się ruszać, dbać o swoją formę i kondycję, ogólnie mówiąc o aktywność fizyczną. Warto również podkreślić, iż osoby chore powinny uprawiać sport w granicach zdrowego rozsądku, nie mogą się przetrenować, gdyż intensywny i niekontrolowany wysiłek może stanowić dla nich zagrożenie wystąpienia hipoglikemii wczesnej oraz później, jak również hiperglikemii i kwasicy, które mogą doprowadzić organizm nawet do śmierci.

Profilaktyka

W przypadku zachorowania na cukrzycę typu 1 mali pacjenci powinni być hospitalizowani na oddziale diabetologii dziecięcej. Dzieci powinny również pozostawać pod regularną opieką specjalistyczną w poradniach diabetologicznych co najmniej do czasu ukończenia przez nich 18 roku życia. Co więcej, dzieci cierpiące na ten typ cukrzycy powinny pozostawać pod stałą opieką lekarza pediatry diabetologa.

Celem leczenia z kolei jest uzyskanie a zarazem utrzymanie prawidłowego oraz harmonijnego rozwoju fizycznego, który obejmuje: wzrost i masę ciała oraz przebieg okresu dojrzewania, który powinien być odpowiedni do wieku i płci pacjenta.

W przypadku wystąpienia powikłań cukrzycowych, profilaktyka opiera się na długofalowej i prawidłowej kontroli glikemii oraz na monitorowaniu gospodarki lipidowej krwi. Niezbędne jest też przeprowadzanie regularnych badań kontrolnych.

Autor:

Sabina Maćkowicz